Hào hùng trang sử biên thùy“Tháng 3 biên giới”Âm vang biên giới xây mái ấm cho chiến sĩ

Phóng to

Nụ cười hạnh phúc với gia đình bé nhỏ của trung úy Trần Văn Duẩn ở đồn biên phòng A Mú Sung khi anh chưa hi sinh - Ảnh: Ngọc Quang

Đã tròn ba năm kể từ ngày trung úy trinh sát Trần Văn Duẩn của đồn biên phòng A Mú Sung hi sinh ngay “nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt”. Sự hi sinh của người lính biên phòng là một điều gì đó quá lớn lao hơi khó hình dung nhưng lại vô cùng cụ thể trong gia đình người sĩ quan liệt sĩ biên phòng Trần Văn Duẩn.

Chiếc mũ lính của cha

Trong căn nhà nhỏ mà cô giáo Vân Chi thuê trọ ở Bát Xát, chiếc bàn thờ người chồng liệt sĩ đặt khiêm tốn ở một góc cao. Trên bàn thờ còn có quyết định của Bộ tư lệnh Biên phòng truy phong vượt hai cấp, từ trung úy lên đại úy cho anh Trần Văn Duẩn. Chiếc mũ sĩ quan biên phòng của Duẩn cũng được treo cạnh bàn thờ. Mỗi lần lên đồn A Mú Sung, lên trạm Lũng Pô, chiếc mũ cũ của người cha ấy được mẹ Chi đội lên đầu cho bé Bảo Nam, con trai vừa tròn 4 tuổi của họ.

Tháng 11-2010, trong chuyến đi vòng qua mười mấy đồn biên phòng khu vực Tây Bắc, chúng tôi đã đến A Mú Sung, đến trạm biên phòng Lũng Pô và bất ngờ gặp lại vợ chồng cô giáo Vân Chi và trung úy Trần Văn Duẩn. Rồi mới nhớ ra từ năm 2006, chúng tôi từng gặp chàng sĩ quan trẻ đang công tác tại trạm biên phòng Tùng Sáng. Khi đó Duẩn đang yêu cô giáo Vân Chi. Nhưng không thể ngờ, chỉ hơn hai tháng sau khi bài báo viết về “Đất lành Lũng Pô” trong loạt bài về biên ải đăng trên Tuổi Trẻ thì Duẩn hi sinh ngay trên quãng sông Hồng đầu nguồn biên giới. Khi nhận tin, từ Hà Nội, chúng tôi tìm về xã Nghĩa Thắng, huyện Nghĩa Hưng (Nam Định) quê nhà của trung úy Trần Văn Duẩn để viếng anh và trao cho gia đình giải thưởng “Bạn đồng hành quanh tôi” của báo Tuổi Trẻ trao tặng và mới biết thêm nhiều điều về Duẩn.

Khi đó, ông Trần Ngọc Hiểu, cha của Duẩn, kể Duẩn là con trai “độc đinh” của gia đình, ông lại là trưởng tộc. Vì thế, khi thấy con trai mình nộp đơn thi vào Học viện Biên phòng, ông cũng có chút băn khoăn. Nhưng từng là một người lính chiến đấu ở Phố Lu (Lào Cai) trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới năm 1979, ông hiểu quyết tâm của con trai. Rồi tình yêu với Vân Chi, cô giáo trẻ người Yên Bái lên vùng biên công tác, đã khiến cả hai quyết định chọn nơi đây thành quê hương thứ hai của mình. Câu chuyện của họ cũng như bao nhiêu câu chuyện đẹp về tuổi trẻ trên tuyến biên giới này, những mối tình của lính biên phòng và cô giáo cắm bản, luôn ngập tràn kỳ vọng vào tương lai.

Phóng to

Vợ và con của liệt sĩ Trần Văn Duẩn vẫn gắn bó với vùng biên, vẫn thường lên thăm lại cột mốc 92 ở Lũng Pô - vị trí đánh dấu “con sông Hồng chảy vào đất Việt” - Ảnh: V.C.

Sống nơi chồng mình ngã xuống

Duẩn hi sinh, gia đình của Duẩn cũng muốn Vân Chi đưa Bảo Nam về sống ở Nam Định. Cha mẹ của Vân Chi ở Yên Bái cũng muốn con gái về quê. Nhưng Chi bảo mảnh đất Bát Xát này gắn bó quá, nhiều kỷ niệm quá. Vậy là chịu tang chồng xong, Chi bế con về lại căn nhà nhỏ ở Lũng Pô, trong cái bản nhỏ ngay địa đầu biên ải ấy. Và cũng vì Bảo Nam còn quá nhỏ, các ban ngành của tỉnh Lào Cai đã quyết định bố trí cho Vân Chi ra dạy ở Trường mầm non Bát Xát thuộc thị trấn. Từ đây, một vài tuần, Chi vẫn có thể chạy xe vài chục cây số quay trở lại bản cũ, ghé đồn biên phòng A Mú Sung thăm đồng đội của chồng mình, thăm quãng sông mà chồng đã hi sinh.

Nhưng nỗi đau của gia đình không dừng lại ở đó. Chi kể sau khi Duẩn hi sinh, ông Hiểu cũng yếu hẳn. Hè năm 2012, khi Bảo Nam được hai tuổi rưỡi, ông Hiểu đưa đứa cháu nội ra mộ của Duẩn. ở đó, ông kể hết cho Bảo Nam nghe về sự hi sinh của cha em. Cuối hè năm đó, về quê nội đưa Bảo Nam lên, tự nhiên con trai kể cho Chi nghe tất cả câu chuyện về sự hi sinh của cha Duẩn. Chi hỏi con vì sao biết, Bảo Nam nói: “Ông nội đưa con ra mộ bố và kể cho con nghe”. Sau đận ấy, ông Hiểu ngã bệnh trầm trọng hơn và đầu năm 2013, chỉ sau ngày giỗ của Duẩn chừng vài tuần, ông Hiểu cũng qua đời, chỉ mới 58 tuổi.

Chi nói: “Hôm qua bà nội nhớ cháu quá, nói chú Định, chồng của em gái anh Duẩn, lên đây đưa Bảo Nam về cho bà, bà cũng đau yếu luôn. Đất này là nơi chúng em quen nhau yêu nhau, Bảo Nam chôn nhau cắt rốn ở đây, anh Duẩn hi sinh ở đây... Hoàn cảnh gia đình như thế, bên tình bên hiếu thật khó tròn. Nhưng hai mẹ con đã nghĩ là sẽ sống với mảnh đất biên cương này đến cùng”. Cô giáo Chi cũng không ngần ngại chân thành: “Bố chồng em trước khi mất có trăng trối là em chịu tang xong cũng nên đi bước nữa vì em còn trẻ. Bây giờ em không nói đinh ninh là rồi em có đi bước nữa hay không, nhưng thật tình từ khi anh Duẩn mất đến nay đã ba năm, em chưa bao giờ có ý nghĩ là sẽ đi bước nữa”. Rồi Chi lại mở điện thoại cho xem hình chụp sinh nhật lúc 4 tuổi của Bảo Nam có nhiều anh em đồng đội của anh Duẩn vẫn nhớ ngày sinh của cậu nhóc và đến tặng quà. “Mọi người và đồng đội yêu thương chăm lo cho Bảo Nam như thế, em càng thấm thía hơn sự hi sinh của chồng mình” - Chi nói.

Trở lại đồn biên phòng A Mú Sung, trung tá Hoàng Văn Điệp, đồn phó A Mú Sung, đón chúng tôi như những người quen cũ và dẫn chúng tôi ra thắp nhang ở nhà bia của đồn. Trên tấm bia ở đồn A Mú Sung có khắc tên 30 liệt sĩ, hầu hết anh em đều hi sinh vào ngày 17-2-1979, nhưng cuối tấm bia có tên năm người lính hi sinh vào ngày 17-2-1984. Và ngày Duẩn hi sinh cũng là một ngày như thế, đêm 16 rạng ngày 17-2-2011.