Cấp phát miễn phí bao cao su và phương tiện phòng lây nhiễm HIV cho nhóm nguy cơ cao tại Bà Rịa - Vũng Tàu - Ảnh: NGUYỄN NHIÊN

Theo số liệu của Sở Y tế TP.HCM, gần đây có sự gia tăng số ca nhiễm HIV mới và có sự thay đổi rõ rệt các hành vi nguy cơ liên quan đến tình trạng nhiễm HIV. Năm 2012 số ca nhiễm HIV được ghi nhận vào khoảng 2.000 người, năm 2021 con số này là gần 4.500 người.

Gia tăng nhanh ca nhiễm HIV mới trong nhóm MSM

Đáng chú ý là đường lây truyền thay đổi. Trước đây nhóm tiêm chích ma túy chiếm tỉ lệ cao nhất trong số ca nhiễm HIV mới. Giai đoạn hiện nay, nhóm nam quan hệ tình dục đồng tính (MSM) chiếm tỉ lệ cao nhất, có đến 76% số ca nhiễm HIV mới được ghi nhận trong năm 2021 là nam quan hệ tình dục đồng tính.

Bác sĩ Văn Hùng - phụ trách chương trình HIV/AIDS TP.HCM - cho biết hiện tại TP.HCM ước tính có 51.000 - 55.000 người nhiễm HIV, chiếm khoảng 24% số người nhiễm HIV cả nước. 

Đến tháng 5-2022 có hơn 44.200 bệnh nhân HIV đang được điều trị ARV tại hơn 40 cơ sở y tế công, tư, trong đó có 92% bệnh nhân sử dụng thẻ bảo hiểm y tế trong khám chữa bệnh.

BS Nguyễn Ngọc Linh, phó giám đốc CDC tỉnh Long An, cho hay nếu năm 2015 chỉ có 5,9% ca nhiễm HIV được phát hiện tại tỉnh này là lây nhiễm trong nhóm quan hệ tình dục đồng giới nam, năm 2018 là 16,2% thì 2021 tỉ lệ này đã ở mức 69,9%.

"Tỉ lệ lây nhiễm do hành vi tiêm chích giảm rõ, quan hệ tình dục là đường lây chính hiện nay, đặc biệt trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới. Trước đây chúng tôi có suy nghĩ tình trạng này chủ yếu ở thành phố lớn và chưa có nhiều hình thức can thiệp trong nhóm này, đến 2018 có cách khảo sát mới mới rõ thực trạng tại địa phương và tỉ lệ phát hiện ngày càng cao" - BS Linh nói.

Tại Bà Rịa - Vũng Tàu, số ca lây nhiễm trong nhóm MSM cũng gia tăng gần đây. Năm 2018 là 16,5%/số nhiễm, theo thông tin từ cuộc khảo sát 450 mẫu trong nhóm MSM từ 20-40 tuổi mới thực hiện đầu 2022, có đến 70 mẫu dương tính HIV, con số này cao hơn hẳn so với khảo sát tương tự ở các tỉnh thành lân cận.

Đáng chú ý HIV đang xuất hiện trong nhóm MSM trẻ tuổi. Ông Trần Ngọc Điệp, Trung tâm Y tế Bến Lức, Long An, chia sẻ phòng khám ông làm việc có nhiều "cặp" là học sinh và công nhân mới 18-22 tuổi (trong nhóm MSM) đến xét nghiệm, kết quả cả hai dương tính.

Can thiệp bằng cách nào?

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS.BS Nguyễn Đức Bằng - trưởng khoa lao, điều trị HIV Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch (TP.HCM) - cho biết có nhiều nguyên nhân khiến tỉ lệ nhiễm HIV ở nhóm MSM chiếm tỉ lệ ngày càng lớn.

"Hành vi quan hệ tình dục trong nhóm khá phức tạp. Quan hệ tình dục qua đường hậu môn nguy cơ lây nhiễm HIV cao nhất do niêm mạc hậu môn mỏng, niêm mạc trực tràng có nhiều mao mạch, dễ bị tổn thương, chảy máu. Mặt khác, một tỉ lệ nhất định có xu hướng quan hệ tình dục không an toàn, thường xuyên thay đổi bạn tình, tiêm chích ma túy, quan hệ tình dục với cả nam và nữ. Đường lây của nhóm thường chồng chéo nên tình trạng khó kiểm soát hơn" - bác sĩ Bằng cho biết.

Ngoài ra, người nhiễm có thể mắc kèm các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác như giang mai, sùi mào gà, lậu… Những bệnh lý này góp phần gia tăng nguy cơ lây nhiễm HIV, trong khi nhiều người không có thói quen sử dụng bao cao su, điều này cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm HIV.

BS Bằng cho biết muốn kéo giảm được tỉ lệ HIV ở nhóm này cần phải phổ cập kiến thức về HIV, quan hệ tình dục đồng giới, dùng bao cao su khi quan hệ tình dục, khuyến khích người bạn tình kiểm tra sức khỏe trước khi quan hệ tình dục, khám sức khỏe thường xuyên.

Nếu người nhiễm HIV uống thuốc ARV (thuốc kháng virus HIV - PV) đúng liều lượng sẽ giảm được nguy cơ lây lan HIV. Trường hợp lỡ quan hệ với người HIV có thể sử dụng thuốc dự phòng trước hoặc sau phơi nhiễm để đảm bảo an toàn.

Một nam đồng đẳng viên mới 18 tuổi tại Long An chia sẻ trong nhóm bạn MSM gần đây đã có bạn nhiễm HIV do bạn tình dương tính. 

"Vì vậy em đã uống PrEP (thuốc dự phòng trước phơi nhiễm với HIV) được 6 tháng nay, do lo ngại bạn trai (đang là học sinh) có thể có quan hệ với người khác trong nhóm và lây nhiễm" - nam đồng đẳng viên này cho biết.

Trong 2-3 năm gần đây, có tới 90-95% người có HIV sử dụng thuốc từ nguồn bảo hiểm y tế. Khác với trước đây người nhiễm có chỉ số CD4 giảm thấp mới được sử dụng thuốc kháng virus ARV, hiện nay nếu có xét nghiệm phát hiện dương tính là được khuyến cáo dùng thuốc ngay, vì vậy số ca tử vong do HIV giảm xuống chỉ còn khoảng 1/5 so với trước, chất lượng sống của người nhiễm HIV nâng lên rõ.

Anh V.V.Đ. (quê Nam Định, hiện sống ở TP Vũng Tàu) bệnh đã chuyển sang giai đoạn AIDS, từng có thời điểm chỉ số CD4 chỉ còn dưới 200, suy kiệt toàn thân, đồng nhiễm lao…, nhưng nhờ tuân thủ điều trị thuốc ARV nên hiện chỉ số này lên trên 500, sức khỏe đảm bảo có thể lái xe thuê hằng ngày để lo cho cuộc sống bản thân và gia đình.

Những người như anh Đ. cho thấy "dịch HIV" không còn đáng sợ như trước đây, nhưng nguy cơ mới do đường lây mới hiện đang âm thầm gia tăng số mắc, nếu không can thiệp kịp thời sẽ khó khăn trong mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 tại Việt Nam.

TP.HCM: 76% số ca nhiễm HIV mới ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng tính

TTO - Thời kỳ đầu của dịch HIV/AIDS, tại TP.HCM nhóm tiêm chích ma túy nhiễm HIV là chủ yếu, đến giai đoạn hiện nay, nhóm nam quan hệ tình dục đồng tính (MSM) nhiễm HIV chiếm tỉ lệ lớn, đến 76% số ca nhiễm HIV mới trong năm 2021.