Phóng to

Nam Kinh! Nam Kinh! - bộ phim miêu tả lại cuộc tấn công tàn khốc của quân Nhật vào thành phố Nam Kinh năm 1937 - bị loại khỏi vòng tranh Giải Hoa Biểu của Trung Quốc nhưng đã đoạt nhiều giải thưởng tại LHP quốc tế, đạt doanh thu phòng vé cao ngất và được một số nhà phê bình đánh giá là “bộ phim chiến tranh hay nhất Trung Quốc” - Ảnh: ent.rednet.cn

Kỳ 1: Bức tranh mờ ảo Kỳ 2: Vì sao “đẻ” khó? Kỳ 3: Hướng đi mở cho một dòng phim Kỳ cuối: Tập làm người đại lượng

Ví như đã có hàng chục kịch bản có giá trị khai thác lịch sử vẻ vang của dân tộc qua một cuộc vận động - dù mới chỉ là một cuộc duy nhất - của Ban chỉ đạo kỷ niệm ngàn năm Thăng Long chẳng hạn.

Nhiều người đã bắt đầu lạc quan vì đã thật sự có kịch bản hay. Nhưng khi đặt vấn đề làm phim, ngoài những khó khăn về đạo diễn, diễn viên, kỹ thuật, kinh phí của một nền điện ảnh nửa thế kỷ nay ì ạch không gây được đột phá, các nhà làm phim còn vấp phải một rào cản khá mơ hồ nhưng hầu như không thể vượt qua: nhạy cảm!

Với cách nhìn nhận như thế thì bộ phim Cuốn theo chiều gió cũng khá nhạy cảm vì khơi lại một thời kỳ chia rẽ Nam - Bắc trầm trọng của nước Mỹ hiện đang tự hào là hình mẫu của một cường quốc hợp chủng thống nhất.

Nhiều, rất nhiều bộ phim lịch sử liên quan đến người da đỏ cũng rất “nhạy cảm” vì đụng tới một trang sử nhục nhã của một đất nước vẫn luôn đề cao những giá trị nhân văn và dân chủ. Phim nổi tiếng Người yêu nước chắc chắn nhạy cảm vì đụng tới “mối tình hữu nghị Mỹ - Anh”, cái trục quan trọng đến sức mạnh toàn cầu của hai nước lớn.

Và những bộ phim lên án phát xít Đức, ca ngợi chiến thắng của Đồng minh trong Thế chiến II được làm một cách dai dẳng và công phu bậc nhất bởi rất nhiều nước đang là bạn chí thiết của nước Đức ngày nay, cũng không nhạy cảm sao?

Lịch sử không có lỗi. Vì lịch sử (nếu là tử tế, khoa học) là cái không thể viết lại, sửa lại theo ý người đời nay, làm việc đó cũng khó như bọn đầu trọc đang muốn tôn Hitler thành phật.

Lịch sử cũng là thứ rất khó giấu giếm vì hàng trăm năm, hàng ngàn năm đã qua, sự thật đã có đủ điều kiện để lên ngôi vượt qua mọi ý đồ này nọ của người đời.

Hưng Đạo Vương là vị thánh trong lòng dân Việt cũng như mọi triều vua, vậy mà Đại Việt sử ký toàn thư vẫn chép: “... Quốc Tuấn muốn lấy công chúa Thiên Thành nhưng không làm thế nào được, mới nhân ban đêm lẻn vào chỗ ở của công chúa thông dâm với nàng”. Thật là những trang sử nhạy cảm mà vẫn được chép, được lưu truyền!

Lịch sử không có lỗi gì vì “lịch sử do quần chúng (với xương máu, mồ hôi, nước mắt) làm ra chứ không phải do ai khác”.

Ai đã học, đã đọc lịch sử dân tộc ta đều hiểu và ghi nhận được một cách dễ dàng sự nghiệp chủ đạo xuyên suốt của nó là gì. Dân ta như thế nào? Nước ta như thế nào? Đã nhờ đâu mà có “sơn hà thiên cổ điện kim âu” đến hôm nay? Nếu chỉ tính từ Bà Trưng, Bà Triệu đến năm 1975 thôi đã trùng trùng sự kiện “nhạy cảm”.

Không đề cập đến hành trình chủ đạo ấy thì không còn là lịch sử Đại Việt - Việt Nam nữa. Nếu tránh né sự nghiệp chủ đạo ấy thì các nhà làm phim sẽ đưa những gì lên màn ảnh? Cảnh Lê Chiêu Thống ngồi trên ngựa mỗi sáng đến chầu tướng nhà Thanh ở cửa thành Thăng Long? Cảnh dâm ô trong cung điện thời Lê Trịnh? Hay cảnh nồi da xáo thịt thời Nam Bắc triều? Mà không khéo những tích trò rút từ lịch sử đó cũng đầy rẫy những vấn đề nhạy cảm.

Ta quá nhạy cảm chứ lịch sử đâu có lỗi?

Vậy thì không biết đến bao giờ mới hết “nhạy cảm” để có được một - một cũng là quý lắm rồi- bộ phim lịch sử mang được không những hình hài mà cái hồn Đại Việt trường tồn bất diệt?

_________________

(*) Nhà văn Nguyễn Quang Thân cũng là tác giả kịch bản Hội thề đoạt giải nhất cuộc thi sáng tác kịch bản phim lịch sử kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long (trao giải năm 2005). Hội thề viết về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống quân xâm lược nhà Minh.