Từ hoàng hậu Nam Phương tới Cleopatra

Hình ảnh Nam phương hoàng hậu và vua Bảo Đại trong MV Không thể cùng nhau suốt kiếp (trái) và bìa đĩa Cleopatra của The Lumineers - Ảnh: YouTube

1 Đáng tiếc, phần âm nhạc thì chẳng có gì để nói, một giai điệu ballad không điểm nhấn, như thể được nhân bản từ hàng trăm giai điệu ballad khác. 

Trong khi đó, phần lời ca nếu không gán một cách gượng ép vào câu chuyện của Nam Phương hoàng hậu trong MV thì chẳng có chỉ dấu nào cho thấy nó có liên hệ với nhân vật lịch sử này.

Kể cả nếu bài hát có được sáng tác độc lập và ý tưởng về MV chỉ được khởi lên sau đó, thì đó vẫn là một ca khúc vô hồn với ca từ mà từng câu đều như đang trích dẫn vụng về những tài khoản ngôn tình trên Instagram. 

Chứ chưa nói đến việc êkip của Hòa Minzy hẳn là đã có sự tính toán từ đầu, để tạo ra một sản phẩm về vị hoàng hậu cuối cùng trong lịch sử Việt Nam.

Có gì đó nực cười khi đặt những cụm như "ngày ta trở nên xa lạ", "giờ anh đổi thay", "còn điều gì ngu ngốc bằng lừa dối quá nhiều" vào tâm tư của Nam Phương hoàng hậu. Lời bài hát thiếu sự phong nhã, lịch duyệt và thô sơ đến mức tầm thường hóa một biểu tượng. 

Nói như Lev Tolstoi: "Mọi gia đình hạnh phúc đều giống nhau, mọi gia đình bất hạnh thì bất hạnh theo cách riêng của họ", vậy mà bài hát nỡ lòng nào quy giản chuyện tình yêu - hôn nhân của Bảo Đại và Nam Phương - một câu chuyện nhuốm màu thời thế - về với mẫu số hiện đại?

Nam Phương hoàng hậu không phải "người lạ" trong âm nhạc. Có một bài hát của nhạc sĩ Việt Anh từng được Thu Phương thể hiện nói về tâm sự ly hương của bà nơi hải ngoại, một bài hát dày dặn, chạm đến nỗi lòng một vị hoàng hậu tha phương chờn vờn trong những giấc mơ về người cũ chốn xưa.

Bìa đĩa Cleopatra của The Lumineers

2 Êkip của Hòa Minzy đã có một ý tưởng hay, nhưng cuối cùng cũng chỉ là một ý tưởng câu khách. Mà đâu phải không có những "điển phạm" để học hỏi? Âm nhạc quốc tế có rất nhiều ca khúc đại chúng tuyệt vời về những nhân vật biểu tượng.

Như Vincent của Don McLean về người họa sĩ khổ mệnh Vincent Van Gogh. Từ đêm đầy sao, những đám mây cuộn tròn hay cánh đồng buổi sáng, ca khúc gói cả miền hội họa, hay chính là miền tâm hồn trong veo không thể bị vẩn đục của Vincent. Và ở đó, cái chết lãng mạn đến bất diệt của Vincent là sự khước từ bị đồng hóa với thế giới u mê.

Còn nếu như muốn một cách tiếp cận hiện đại hơn về nhân vật lịch sử, hãy thử lấy Cleopatra của The Lumineers làm thí dụ. 

Tựa đề là tên vị nữ hoàng Ai Cập, nhưng ca khúc lại kể về một nữ diễn viên từ chối người tình và khi anh ra đi bỏ lại những dấu chân đầy bùn nhão, cô đã chọn không lau đi chúng.

Tưởng chẳng liên quan với nàng Cleopatra trong sử sách nhưng càng nghe kỹ, ta càng thấy sự lặp lại bi kịch của Cleopatra trong một nữ diễn viên thế kỷ 21, bởi Mark Antony (83-30 trước Công nguyên) - thống chế La Mã, tình nhân của Cleopatra - cũng rời khỏi Ai Cập để tới Rome và tại đây, ông thành hôn với một người đàn bà khác. 

"Mặc xác vợ anh, tôi sẽ làm nhân tình chỉ để có anh bên cạnh", một câu hát hoàn toàn hiện đại, nhưng không gây khớp như trong trường hợp của Không thể cùng nhau suốt kiếp, bởi Cleopatra của The Lumineers đã được phóng tác thành một phiên bản đến từ New York.

Là Cleopatra đó mà không phải Cleopatra (trên bìa album này cũng là một phụ nữ đội mũ miện Ai Cập nhưng vận chiếc áo hai dây thời thượng). Vận dụng cách lý giải kiểu Milan Kundera thì đây là dấu hiệu của tính bất tử trong sự lặp đi lặp lại cách thức vận hành một mẫu thức số phận.

Và nhạc đại chúng hoàn toàn có thể có chiều sâu lịch sử văn hóa mà không đánh mất tính đương thời, nếu biết cách làm.

Tìm thấy tượng đầu Nữ hoàng Cleopatra

TTO - Các nhà khảo cổ Ai Cập và Cộng hòa Dominica vừa tìm thấy một tượng đầu Nữ hoàng Cleopatra bằng thạch cao và một chiếc mặt nạ được tin là của Mark Anthony, người yêu Nữ hoàng, trong một cuộc khai quật tại đền Taposiris Magna ở gần bờ biển Địa Trung Hải của Ai Cập.