Vùng trồng cát cánh dược liệu ở Bắc Hà

Hành trình mang cát cánh phủ tím cao nguyên Bắc Hà

Ông Trần Nhật Lệnh - quản lý vùng trồng của Nam Dược, người đã đồng hành cùng huyện Bắc Hà và bà con người Mông - cho biết để xây dựng vùng trồng dược liệu thành công cần hội tụ 3 yếu tố quan trọng: 

Thứ nhất, điều kiện sinh thái (khí hậu thời tiết, đất nước... ) phải phù hợp với loài cây trồng. Thứ hai, điều kiện môi trường (không nằm trong vùng ô nhiễm rác thải công nghiệp, nguồn nước, đất… ). Thứ 3, điều kiện xã hội (cán bộ địa phương và nông dân phối hợp phát triển cây dược liệu... ).

Để tìm ra được "vựa" dược liệu Bắc Hà, Nam Dược đã trồng thử nghiệm tại nhiều tỉnh thành miền núi phía Bắc, trong đó có Bắc Hà - Lào Cai. 

"Sau 3 năm trồng thử nghiệm (2014 - 2016), chúng tôi nhận thấy Bắc Hà hội đủ các yếu tố cần thiết để phát triển thành công vùng trồng cát cánh ở quy mô công nghiệp", ông Lệnh nói.

Theo ông Lệnh, tại Bắc Hà không phải khu vực nào cũng có thể trồng được cát cánh, có khu vực cây bị chết rất nhiều do thối củ, sinh trưởng chậm, không ra hoa kết quả… Cát cánh tiếp tục được đưa lên độ cao trên 1.000m so với mực nước biển ở xã Tả Van Chư, khí hậu trong lành quanh năm, đất mùn giàu dinh dưỡng, chưa chịu tác động của con người và hóa chất bảo vệ thực vật.

Kết quả cho thấy cát cánh thích nghi cao và rất phù hợp với điều kiện sinh thái tại miền thượng của Bắc Hà, cây sinh trưởng phát triển tốt, cho năng suất chất lượng và hàm lượng hoạt chất cao. Năm 2017, Bắc Hà được lựa chọn phát triển vùng trồng quy mô lớn đạt tiêu chuẩn GACP - WHO (Thực hành trồng trọt và thu hái dược liệu của Tổ chức Y tế Thế giới).

Đến khâu sơ chế chế biến sau khi thu hoạch cũng gặp nhiều khó khăn, để bảo quản tốt dược liệu mà không sử dụng chất bảo quản cũng là vấn đề cần nghiên cứu chuyên sâu. 

"Sau nhiều lần thử nghiệm và đánh giá, chúng tôi đưa ra chuẩn hóa quy trình kỹ thuật nuôi trồng, chăm sóc, sơ chế và bảo quản", ông Lệnh cho hay.

Những ngày đầu chuyển giao kỹ thuật trồng cây mới, thay cho phương thức canh tác trước đây của người Mông gặp nhiều trở ngại. Doanh nghiệp cùng ngành nông nghiệp huyện xuống các thôn bản "cầm tay chỉ việc" hướng dẫn bà con làm đất, lên luống, bỏ phân, che phủ ni lông, gieo hạt… 

Giờ đây, bà con đã tự chủ con giống, phân bón cho đến chăm sóc cây trồng, huyện chỉ còn khâu duy nhất là hợp đồng với các công ty dược bao tiêu sơ chế.

Khi mới trồng, cát cánh chỉ chiếm một diện tích khiêm tốn vài ha. Năm 2020, tổng diện tích dược liệu của Bắc Hà là 120ha, trong đó cát cánh chiếm 94ha. Đến nay, tỉ lệ cát cánh Bắc Hà đáp ứng 80% nhu cầu nguyên liệu cho công ty. Con số này tương đương với 90% tỉ lệ bao tiêu của Nam Dược với cây cát cánh toàn huyện.

Cát cánh giúp người Mông thoát nghèo

Nâng tầm sản phẩm từ dược liệu Việt lên bản đồ thế giới

Nam Dược chú trọng phát triển bền vững, hướng tới chất lượng nguồn dược liệu chứ không trồng ồ ạt. Từ đó, công ty sản xuất ra những sản phẩm an toàn, hiệu quả cho sức khỏe trẻ em từ dược liệu sạch, chuẩn hóa, sử dụng rộng rãi trong cộng đồng như siro ho cảm Ích Nhi.

Sản phẩm từ nguồn dược liệu sạch sẽ vươn xa thị trường quốc tế

Về phía doanh nghiệp, ông Hoàng Minh Châu - tổng giám đốc Công ty CP Nam Dược - khẳng định sẽ luôn đồng hành với huyện Bắc Hà nói chung và bà con người Mông nói riêng trong quá trình trồng trọt, tiêu thụ cây dược liệu cát cánh.

"Vùng trồng dược liệu đạt chuẩn GACP- WHO có quy mô gần 100ha là hiếm tại Việt Nam, vừa để công ty chủ động được nguồn dược liệu chất lượng cao, vừa tạo được việc làm thu nhập cho bà con dân tộc thiểu số, giúp bà con ở lại gắn bó với ruộng nương của họ mà không phải tha phương.

Đặc biệt, trong giai đoạn dịch COVID-19 vừa rồi, khi nguồn cung nhập khẩu dược liệu đứt gãy, nguồn cung dược liệu cát cánh cho Công ty Nam Dược sản xuất siro ho cảm Ích Nhi vẫn ổn định, giúp sản phẩm có mặt kịp thời giúp trẻ em giảm được triệu chứng ho đờm, sổ mũi", ông Châu cho hay.

Trong tương lai, dựa vào sự thành công của mô hình này, Nam Dược sẽ kết hợp tiếp tục với Bắc Hà mở rộng vùng trồng cát cánh hơn nữa cũng như cùng các địa phương khác phát triển thêm một số loại dược liệu tiềm năng theo mô hình kết hợp 3 nhà: doanh nghiệp - nhà quản lý- nhà nông.

"Khi đã chủ động được nguyên liệu, mở rộng vùng trồng theo tiêu chuẩn của WHO, mình hoàn toàn có thể nghĩ tới việc đưa sản phẩm từ dược liệu Việt Nam hội nhập với thị trường quốc tế", ông Châu nói về tầm nhìn xuất khẩu nguyên liệu và sản phẩm trong tương lai.

Ích Nhi phát triển bộ sản phẩm từ nguồn dược liệu sạch chuẩn hóa GACP-WHO

GPQC: số 429/2021/XNQC-ATTP do Cục An toàn thực phẩm - Bộ Y tế cấp ngày 18-2-2021.