Lần đầu tiên một cuốn từ điển song ngữ Anh - Việt được sử dụng cơ sở dữ liệu gốc của Nhà xuất bản (NXB) Oxford và in ấn tại nơi đã làm ra những cuốn từ điển nổi tiếng này do một NXB của VN thực hiện.

Đó là cuốn từ điển Oxford Advanced Learner’s Dictionary (OALD) song ngữ Anh - Việt do và đối tác sản xuất có mặt tại các nhà sách từ ngày 14-3.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Minh Nhựt, giám đốc - tổng biên tập NXB Trẻ, cho biết cuốn từ điển song ngữ Anh - Việt OALD được viết dành cho người dạy và người học tiếng Anh. Phiên bản 8.0 là phiên bản mới nhất (cập nhật đến đầu năm 2015), chứa toàn bộ ngôn ngữ của tiếng Anh hiện đại với dung lượng đồ sộ đến 184.500 từ, cụm từ.

* Được biết, ngoài cuốn từ điển song ngữ Anh - Việt OALD, trên thế giới hiện chỉ có bốn ấn bản song ngữ khác được dịch từ bản gốc cuốn OALD của NXB Oxford. Điều này chứng tỏ quá trình đàm phán để có dữ liệu gốc có không ít trở ngại, thưa ông?

- Quá trình đàm phán là một quá trình vất vả, phải đeo đuổi đến năm năm trời.

Ngay từ năm 2007, những người thực hiện dự án đã manh nha thảo luận về việc dịch quyển từ điển OALD sang tiếng Việt. Sau đó, công ty đối tác đã đề nghị NXB Oxford chuyển nhượng quyền dịch quyển OALD ấn bản lần thứ 7 sang tiếng Việt. Thoạt đầu, NXB Oxford không quan tâm lắm đến đề nghị này vì có rất nhiều đề nghị tương tự từ khắp thế giới và đến thời điểm đó họ chỉ đồng ý cấp quyền biên dịch cho bốn ấn bản song ngữ.

Họ yêu cầu cung cấp quy trình biên dịch (mô tả chi tiết các giai đoạn để có thể đưa được nội dung phần tiếng Việt vào nguyên bản, song song đó là dự kiến NXB uy tín trong lĩnh vực xuất bản tại VN). Kế tiếp là các yêu cầu cung cấp danh sách và lý lịch khoa học của tổng biên dịch, từng thành viên nhóm dịch.

NXB Oxford chuyển cho nhóm thực hiện một số trang nguyên bản kèm yêu cầu dịch thử, dàn trang ấn bản song ngữ. Chỉ riêng việc này đã mất hơn bốn tháng với vô số đợt trao đổi, tranh luận về ngôn ngữ lẫn học thuật, kỹ thuật dàn trang, font chữ, màu sắc, kích thước, số trang ấn bản song ngữ...

Có những lúc nhóm thực hiện tưởng chừng như không thể nào thực hiện nổi dự án này. Cuối cùng NXB Oxford cũng bị thuyết phục bởi quyết tâm và khả năng chuyên môn của những người thực hiện dự án.

* Trong bối cảnh bùng nổ các phương tiện truyền thông đại chúng, mạng xã hội và Internet, ông có nghĩ rằng cuốn từ điển song ngữ Anh - Việt OALD sẽ rất kén người đọc hay không?

- Tôi nghĩ ngược lại, giữa rừng những cái chưa biết chuẩn hay không, người đọc, nhất là những người đọc ở trình độ cao (người học tiếng Anh chuyên ngành, người dạy tiếng Anh, các cơ sở đào tạo ngoại ngữ...) lại cần một “bản lề” để soi vào. Với lượng từ ngữ đồ sộ, bao trọn toàn bộ ngôn ngữ tiếng Anh hiện đại, từ điển song ngữ Anh - Việt OALD sẽ không chỉ là bộ bản lề tiếng Anh chuẩn mà còn là một từ điển tiếng Việt khá cập nhật.

Nó có 3.000 đầu mục các từ và nghĩa thông dụng nhất giúp người học phát triển vốn từ nhanh chóng; có Oxford writing tutor hướng dẫn người học viết nhiều thể loại văn bản trong tiếng Anh, đồng thời hướng dẫn người học cách phát triển ý tưởng cho bài viết của mình.

Đương nhiên, sách từ điển có đối tượng bạn đọc khác với các thể loại sách khác. Sẽ khó trở thành hiện tượng nhưng vòng đời của một cuốn từ điển sẽ rất dài. Một cuốn từ điển thông thường đã có thể là cuốn sách “gối đầu” của nhiều thế hệ, huống chi là một cuốn sách về một sinh ngữ sống, chuẩn và cập nhật như OALD.

* Tính ưu việt của cuốn từ điển này đối với độc giả VN là gì, thưa ông?

- Ngoài những điều đã nói ở trên, tôi muốn nhấn mạnh thêm cuốn từ điển đã được làm thành phẩm hoàn toàn tại nước ngoài, in tại Hong Kong với đúng giấy in và nhà in đã in những cuốn sách từ điển bản gốc OALD của NXB Oxford. Vì sao phải in ở nước ngoài? Vì để in được một lượng từ ngữ khổng lồ, với khổ chữ rõ ràng và giấy mỏng như cuốn từ điển này thì khó có nhà in nào trong nước đáp ứng được.

NXB Oxford rất khắt khe khi ký hợp đồng bản quyền cho sử dụng cơ sở dữ liệu gốc, họ yêu cầu bản dịch phải được thẩm định độc lập bởi một bên thứ ba. Viện Từ điển học và Viện Ngôn ngữ của VN đã trở thành bên thứ ba thẩm định các bản dịch của cuốn từ điển này.

Thầy Nguyễn Trung Tánh (giám đốc Trung tâm ngoại ngữ ĐH Sư phạm TP.HCM): Cuốn từ điển giúp người đọc nhìn cụ thể, đa chiều về ngôn ngữ Ảnh: T.T.D. Tôi đã xem cuốn từ điển song ngữ Anh - Việt OALD và cho đây là một bản dịch tương đối tốt. Điểm khác biệt của cuốn từ điển này là dịch ngắn gọn, không dịch câu mà đưa ra từ tương đương tiếng Việt, sau đó họ cho ví dụ bằng các câu tiếng Anh. Đây là một kiểu làm từ điển mới so với cách làm từ điển song ngữ lâu nay tại VN. Một đặc điểm nữa khiến tôi thích thú là những trang hình ảnh trong từ điển giữ nguyên cuốn gốc tiếng Anh OALD của NXB Oxford, được dịch lại bằng từ tương đương tiếng Việt. Đó là sự phối hợp nhịp nhàng giữa hình ảnh và ngôn ngữ, giúp người đọc nhìn đa chiều và cụ thể hơn về ngôn ngữ tiếng Anh trong đời sống Anh và đời sống Việt. Phần ngữ pháp của cuốn từ điển được thể hiện chi tiết, đầy đủ và dễ tiếp cận.