Con tàu vỏ thép QNg 90999 của ông Võ Văn Hân đang chờ đấu giá thi hành án - Ảnh: T.MAI

Ngư dân trắng tay, ngân hàng cũng "khóc". Vậy đâu là nguyên nhân dẫn đến một chính sách rất được mong đợi lâm vào tình cảnh hiện nay?

Bỏ của chạy lấy người

Là nông dân sản xuất giỏi, nhận gần 100 bằng khen, giấy khen... từ trung ương đến địa phương, nhiều năm trước ngư dân Phạm Tri Thức (xã Tịnh Kỳ, TP Quảng Ngãi) là tấm gương được nhiều ngư dân học tập. Ông Thức là chủ của ba con tàu gỗ với hai lần nhận huy chương vàng Thủy sản Việt Nam. 

Năm 2014 khi nghị định 67 ra đời, ông là người tiên phong ở xã Tịnh Kỳ đóng tàu vỏ thép. Cuối năm 2016 tàu thép QNg 91999 hạ thủy, cả năm 2017 ông Thức chỉ tập trung "làm quen" với tàu vỏ thép hoàn toàn mới lạ và nghề cũng chuyển từ lưới rút sang lưới rê.

Thế nhưng chỉ sau đó ít lâu, tháng 6-2018 ông bị ngân hàng kiện vì không thể trả được khoản nợ gốc và lãi vay 300 triệu đồng/quý. Ông chạy vạy 300 triệu đồng đóng cho ngân hàng và trở lại biển khơi. Nhưng rồi đến cuối năm 2018, ngân hàng lại một lần nữa khởi kiện ra tòa vì ông Thức mất khả năng chi trả, tàu neo bờ từ đó.

Thay vì đi biển, ông Thức phải hầu tòa. Năm 2021, con tàu có tổng vốn 16,6 tỉ đồng (ngân hàng cho vay 15,8 tỉ đồng, ông Thức đối ứng 800 triệu đồng) đã bị bán đấu giá chưa đến 2 tỉ đồng.

"Để đánh bắt trên tàu vỏ thép tôi phải cầm cố nhà, bán 3 con tàu vỏ gỗ để bọc inox thân tàu, lắp ráp máy sản xuất nước biển thành nước đá và máy lọc nước biển thành nước ngọt... Tôi rất muốn vươn khơi. Bao kỳ vọng, giờ là hối hận. Cơ quan thi hành án đã đến nhà thông báo bán đấu giá căn nhà, gia đình tôi sắp trở thành người vô gia cư", ông Thức nói.

Còn tàu vỏ thép QNg 90999 của ngư dân Võ Văn Hân (xã Bình Châu, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi) cũng tương tự, đóng mới hơn 14 tỉ đồng giờ được định giá khởi điểm 2 tỉ đồng nhưng không ai mua hồ sơ đấu giá. Nguyên nhân thất bại của ông Hân bắt đầu tháng 3-2018, tàu hỏng máy tại ngư trường Hoàng Sa, toàn bộ ngư lưới cụ trị giá 3,6 tỉ đồng bị mất. 

Số tiền hỗ trợ dầu cho tàu đánh bắt xa bờ đáng ra chuyển về cho ông Hân nhưng đã chuyển thẳng cho ngân hàng để trừ nợ gốc và lãi. Mất số tiền này, ông Hân không thể ra khơi, bị ngân hàng khởi kiện. "Tôi giờ trắng tay rồi", ông Hân nói.

Tại Đà Nẵng có tổng cộng 7 con tàu đóng mới theo vốn vay ưu đãi từ nghị định 67. 6 ngư dân được chọn vay vốn đều là những người giỏi nghề, nhiều năm lăn lộn ở ngư trường Hoàng Sa. Nhưng hiện cả 7 tàu đều "đắp chiếu" nhiều năm. Cả người vay lẫn chủ nợ đều chờ ngày dắt nhau ra tòa vì tàu làm ăn không hiệu quả.

Trong khi 2 con tàu đóng theo nghị định 67 đắp mền, ngư dân Nguyễn Sương (Đà Nẵng) vẫn tiếp tục hành nghề trên các tàu đóng mới theo quyết định 47 - Ảnh: TR.TRUNG

Đâu là nguyên nhân?

Ông Ngô Tấn, phó giám đốc Sở NN&PTNT Quảng Nam, cho rằng nghị định 67 là ưu việt, tạo điều kiện cho ngư dân phát triển kinh tế trên nền tảng ngư dân truyền thống. Xưa nay chưa bao giờ có đội tàu nào bằng tàu 67. Nhưng chính sách này khi triển khai không lường hết hiệu ứng "domino". Tức là khi triển khai đồng loạt trên toàn quốc, ngư dân ở một số tỉnh không trả nợ theo lộ trình. Có ngư dân đánh bắt hiệu quả nhưng không trả nợ. "Nói chung là đau xót, thất bại", ông Tấn nói.

Hiện Quảng Nam, Quảng Ngãi đã kiến nghị Bộ NN&PTNT và Chính phủ về thực trạng tàu 67. Đề nghị có chính sách hỗ trợ cho ngân hàng thương mại, nghiên cứu chính sách hỗ trợ ngư dân phục hồi, tái cơ cấu sản xuất.

Ngư dân Phạm Tri Thức nói nguyên nhân ông thất bại với tàu 67: Năm đầu tập làm quen tàu. Tính ra tôi chỉ hoạt động 6 phiên biển đã bị ngân hàng kiện vì không thể trả nợ gốc và vốn vay 300 triệu đồng/quý. "Giá như chính sách tính đến việc đi biển đầy rủi ro như hỏng máy, thời tiết xấu, giá thủy sản... để giãn nợ cho ngư dân thời gian ít nhất 5 năm đầu", ông Thức nói.

Ông Thức nói năm 1999 chính sách hiện đại hóa tàu cá ra đời, ông cũng vay 800 triệu đồng. Sau 2 năm đầu không trả được nợ và lãi thì được cơ cấu giữ và giãn nợ, 3 năm sau đó khi quen tàu bè đánh bắt hiệu quả, ông đã trả hết nợ. Thời hạn trả hết nợ và lãi lúc đó là 10 năm, nhưng 5 năm ông đã trả xong. "Còn nghị định 67 thời hạn 11 năm nhưng không có thời gian sửa sai", ông chua xót.

Đồng quan điểm, ngư dân Võ Văn Hân cũng cho rằng: "Chính sách không đi kèm phương án giải quyết rủi ro trên biển của ngư dân, tôi thua trắng tàu 67 vì sự cố mất lưới, hết tiền không thể ra khơi. Nếu chính sách cho cơ cấu nợ thì không đến mức bị khởi kiện, bán tàu thi hành án".

Ngư dân Phạm Văn Hùng nói rằng chính sách không xuyên suốt chẳng hạn các khoản hỗ trợ như tiền bảo hiểm (Nhà nước hỗ trợ 90%) nhưng giờ bỏ luôn, hai là tiền duy tu bảo dưỡng tàu hằng năm (10%) cũng bị cắt. Nếu việc hỗ trợ xuyên suốt theo nghị định, đảm bảo ngư dân vẫn tiếp tục đồng hành với nghị định để vươn khơi, khó khăn mấy cũng cố gắng.

Ông Trần Văn Lĩnh, chủ tịch Hội Nghề cá TP Đà Nẵng, cho rằng chủ trương hiện đại hóa đội tàu đánh bắt trên biển của nghị định 67 là cần thiết. Tuy nhiên việc triển khai, áp dụng quá nôn nóng khiến cả người dân và ngân hàng lâm vào cảnh dở khóc dở cười. 

Theo ông Lĩnh: "Nghề cá hiện đại cần đi lên từ chất hơn là số lượng. Việc đóng mới tàu vỏ thép theo nghị định 67 mới lo được con tàu nổi trên mặt nước nhưng chưa đào tạo được ngư dân làm quen với cách vận hành công nghệ mới để khai thác hiệu quả. Do vậy việc tàu nằm bờ, ngư dân lâm nợ là tất yếu".

80% tàu đóng mới theo nghị định 67 tại Quảng Ngãi đánh bắt không hiệu quả

TTO - Khoảng 80% tàu cá từ vốn vay ưu đãi theo nghị định 67 tại Quảng Ngãi đánh bắt không hiệu quả, thua lỗ phải neo bờ đã, đang và sẽ bị ngân hàng kiện ra tòa.