Toyoake, thành phố nhỏ 68.000 dân thuộc tỉnh Aichi (Nhật Bản), vừa thông qua khuyến nghị người dân giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử cá nhân còn hai giờ mỗi ngày ngoài giờ học tập và làm việc. Dù không có chế tài xử phạt, chính sách này được coi là bước tiên phong đưa vấn đề "nghiện smartphone" từ phạm vi gia đình ra xã hội.

Xu hướng toàn cầu

Thị trưởng Masafumi Koki cho biết ý tưởng xuất phát từ thực tế ngày càng nhiều học sinh bỏ học, dành phần lớn thời gian trong phòng riêng với điện thoại.

"Nếu không có gì khác để làm, các em sẽ cắm mặt vào màn hình, ngày thành đêm, giấc ngủ bị đảo lộn, và vòng luẩn quẩn cứ lặp lại", ông nói. Theo ông Koki, việc đưa ra con số hai giờ không phải để "ép buộc", mà để gợi ra một chuẩn mực xã hội mới.

Tuy nhiên, báo Japan Today cho biết quy định này đã tạo nên làn sóng tranh cãi. Khoảng 400 phản hồi gửi về chính quyền chủ yếu mang tính phản đối. Nhiều người cho rằng Nhà nước không có quyền can thiệp quá sâu vào đời sống cá nhân. Một số chính trị gia địa phương gọi đây là "phi lý" và "thiếu căn cứ khoa học".

Trên mạng xã hội, nhiều cư dân khẳng định hai giờ là "không tưởng" trong bối cảnh điện thoại đã trở thành công cụ không thể thiếu.

Dù vậy, vẫn có phụ huynh coi đây là cơ hội để thiết lập quy tắc trong gia đình. Một bà mẹ trẻ thừa nhận với New York Times rằng sẽ dựa vào quy định để yêu cầu con trai giảm bớt thời gian chơi game.

Toyoake không phải là nơi duy nhất. Trước đó, tỉnh Kagawa vào năm 2020 từng áp đặt giới hạn thời gian chơi game cho trẻ vị thành niên, song hiệu quả chưa rõ ràng và đã vấp phải kiện tụng. Trên bình diện quốc tế, xu hướng này ngày càng lan rộng.

Tại Thụy Điển, chính phủ vừa quyết định cấm toàn bộ điện thoại di động trong trường học và câu lạc bộ sau giờ học, áp dụng từ mùa thu 2026, theo báo Guardian. Học sinh từ 7 đến 16 tuổi sẽ phải nộp điện thoại vào đầu ngày và chỉ được nhận lại khi tan học. Đây được coi là một phần của gói cải cách giáo dục lớn nhất trong 30 năm.

Hàn Quốc cũng vừa thông qua đạo luật cấm học sinh sử dụng điện thoại và thiết bị số trong lớp, dự kiến có hiệu lực từ tháng 3 năm sau, theo Đài NBC News. Quốc hội nước này đã đạt đồng thuận hiếm hoi khi cho rằng tình trạng "nghiện mạng xã hội" của giới trẻ đã đến mức báo động, gây thiếu ngủ và ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe tinh thần.

Các nước Bắc Âu khác cũng đi theo: Đan Mạch đề xuất cấm điện thoại cho trẻ dưới 13 tuổi; Na Uy đặt ra ngưỡng tối thiểu 15 tuổi mới được dùng mạng xã hội; còn Hà Lan đã ban hành hướng dẫn quốc gia từ năm 2024, khuyến nghị cấm smartphone trong lớp học. Kết quả khảo sát cho thấy đa số trường học áp dụng đã ghi nhận sự tập trung của học sinh cải thiện rõ rệt.

Tranh luận về hiệu quả

Dù cùng hướng đến mục tiêu bảo vệ sức khỏe thế hệ trẻ, các biện pháp này đang đối mặt với câu hỏi lớn: liệu chính quyền có đang đi quá xa khi can thiệp vào quyền tự do cá nhân, đặc biệt khi công nghệ đã trở thành một phần không thể thiếu của đời sống?

Tại Toyoake, không ít ý kiến lo ngại rằng ngay cả khi quy định chỉ mang tính khuyến nghị, áp lực xã hội đặc trưng của Nhật Bản sẽ khiến nhiều người buộc phải tuân thủ. Một số học giả còn cho rằng, thay vì quy định hành chính, chính quyền nên tập trung vào giáo dục kỹ năng số và hỗ trợ tâm lý cho học sinh.

Ở Hàn Quốc, các tổ chức bảo vệ quyền trẻ em cũng phản đối, cho rằng lệnh cấm toàn diện trong trường học có thể vi phạm nhân quyền, tước đi công cụ kết nối và tiếp cận tri thức số. Tại Thụy Điển, nhiều nhà giáo dục hoan nghênh vì giúp "xóa sạch phiền nhiễu", nhưng không ít phụ huynh lo rằng trẻ sẽ khó học cách quản lý thời gian và công nghệ khi bước vào đời sống trưởng thành.

Một vấn đề khác là hiệu quả thực tế. Việc áp đặt các lệnh cấm dễ dẫn tới tâm lý phản kháng ở trẻ: học sinh có thể mang theo điện thoại dự phòng, dùng thiết bị giấu kín, hoặc tìm cách truy cập vào ban đêm. Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng hạn chế máy móc có thể chỉ giảm thời gian sử dụng nhất thời nhưng không thay đổi hành vi lâu dài nếu thiếu sự đồng hành của gia đình và giáo viên.

Ngược lại, các nhà hoạch định chính sách cho rằng ngay cả khi chưa có hiệu quả rõ ràng, những biện pháp này vẫn có giá trị "gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh". Như lời Thị trưởng Toyoake: "Nếu nghe con số hai giờ, sẽ có người dừng lại và tự hỏi mình sử dụng điện thoại trong bao lâu. Đó mới là điều quan trọng".

Nhiều nước châu Âu siết chặt việc sử dụng điện thoại trong trường học

Trong bối cảnh lo ngại về ảnh hưởng tiêu cực của công nghệ với học sinh, nhiều quốc gia châu Âu đã ban hành quy định cấm hoặc hạn chế sử dụng điện thoại di động trong trường học.