Tranh minh họa

Chúng ta đi tìm nguyên nhân và câu trả lời cho hiện tượng này bởi sau bao nhiêu vụ việc liên quan bạo lực học đường, xã hội nói chung và ngành giáo dục cũng như gia đình nói riêng hình như vẫn chưa có những quyết sách và hành động thích hợp để ngăn ngừa.

Nghĩa là những nguyên nhân dẫn đến bạo lực học đường vẫn còn như cũ, chưa được giải quyết thấu đáo.

Có phải do học sinh bế tắc dẫn đến bạo lực như là một cách hành xử?

Sự phản ứng của xã hội nói chung và của ngành giáo dục nói riêng trước nạn bạo lực trong học sinh như: ra các văn bản chỉ thị, nhắc nhở các trường tăng cường hơn nữa biện pháp ngăn chặn bạo lực học đường, đuổi học học sinh theo các khung thời gian quy định khác nhau... không phải là những cách thức căn bản và quyết định trong việc ngăn ngừa vấn nạn này.

Những biện pháp mang tính lý thuyết “trầm kha” này dường như gây cho học sinh một tâm lý “nhờn thuốc”.

Các em học sinh gây ra các vụ vi phạm không còn sợ những đòn kỷ luật lặp đi lặp lại của nhà trường. (Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng đa số học sinh không bao giờ mong muốn hiện tượng đó xảy ra).

Trong khi đó, bạo lực học đường xảy ra thật đáng buồn khi nhiều nguyên nhân rất lãng xẹt: do đẹp mà chảnh, do xích mích nhỏ, bị nhìn đểu, thấy ghét, hiểu lầm, không cho xem bài kiểm tra... và do học sinh không có đủ kỹ năng sống để giải quyết.

Chúng ta đều biết học sinh ở tuổi vị thành niên có những biến đổi phức tạp về mặt tâm sinh lý. Đồng thời, các em không có nhiều hiểu biết và kinh nghiệm để xử lý các tình huống phức tạp xảy ra hằng ngày trong cuộc sống.

Không những thế, ở tất cả cấp học các em đang phải chịu rất nhiều áp lực. Áp lực về nội dung chương trình (phải tiêu hóa một lượng kiến thức quá lớn), áp lực từ phía phụ huynh (phải đạt thành tích cao trong học tập), áp lực từ phía bạn bè, thầy cô...

Có một em học sinh lớp 10 tâm sự với chúng tôi: “Khi xảy ra chuyện bất hòa giữa bạn bè hay bị dọa đánh, cháu thường trực tiếp gặp bạn và dùng hết khả năng của mình để trao đổi, giải thích nhằm xóa bỏ những căng thẳng, giận hờn. Nhưng nhiều khi sự chân thành của cháu vẫn không được bạn lắng nghe và chấp thuận, mâu thuẫn chỉ được hóa giải sau một vụ đánh nhau".

"Cháu rất muốn tâm sự với cô giáo chủ nhiệm hoặc cô giáo bộ môn nào đó để nhờ giúp đỡ nhưng sợ lộ bí mật, bị bạn bè tẩy chay". 

"Trước đây khi học ở bậc tiểu học, cháu từng bị một nhóm bạn đánh vì không cho bạn xem bài kiểm tra. Sau lần bị các bạn đánh, cháu mách cô giáo chủ nhiệm để nhờ cô giải quyết. Cô giáo chủ nhiệm của cháu đã gọi những bạn đe dọa cháu vào phòng giám hiệu nhà trường và phạt các bạn ấy phải viết bản kiểm điểm. Sau đó, cháu phải chuyển trường vì bị bạn bè xa lánh và không dám đến trường". 

"Sau này nếu có mâu thuẫn gì với bạn bè, cháu cũng tự giải quyết. Chúng cháu thường gặp bế tắc trong khi giải quyết những bất đồng giữa các bạn vì các mâu thuẫn không những được hóa giải mà xung đột còn xuất hiện thêm. Điều này khiến chúng cháu căng thẳng hơn...”.

Những mối căng thẳng này chỉ có thể được giải tỏa nếu các em nhận được tư vấn đầy đủ và khoa học từ phía nhà trường, gia đình hay một tổ chức xã hội nào đó.

Học sinh chưa biết đầy đủ cách ứng xử và đối phó với những áp lực, bất đồng và mâu thuẫn trong các mối quan hệ xã hội nên rất cần sự tư vấn từ phía các nhà tư vấn chuyên nghiệp.

Đó có thể là giáo viên tư vấn tâm lý ở nhà trường hoặc là chuyên gia tâm lý ở các cơ quan liên quan như phòng giáo dục: đảm nhiệm công việc góp ý, định hướng và gỡ rối cho học sinh khi các em gặp bất hòa, mâu thuẫn.

Các em rất cần một giáo viên chuyên ngành tâm lý lứa tuổi học trò để chia sẻ, bày tỏ những vướng mắc về tình bạn, tình yêu, về kỹ năng giải quyết hài hòa các mối quan hệ.

Có thể những lời khuyên thiết thực đó sẽ giúp học sinh cách xử lý những bế tắc trong quan hệ bạn bè - mối quan hệ mà các em học sinh luôn đặt vị trí trọng yếu.

Một điều lưu ý là chúng ta cần tránh lối nghĩ đơn giản rằng nhà trường hay một số tổ chức xã hội khác mở một vài lớp học dạy về kỹ năng sống trong vài tuần cho các em học sinh thì các em có được kỹ năng sống.

Kỹ năng sống nói chung và kỹ năng giao tiếp nói riêng phải được hình thành trong quá trình giáo dục lâu dài, chứ không thể tiếp thu và lĩnh hội trong ngày một ngày hai được.

Do đó, luôn cần có hoạt động tư vấn trong suốt giai đoạn học đường của các em. Giáo dục hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng giải quyết hài hòa, thấu đáo các mối quan hệ trong cuộc sống đòi hỏi sự kiên trì, bình tĩnh. Nếu một ai có suy nghĩ nóng vội, hấp tấp thì không những không giúp cho học sinh có cách giải quyết các bế tắc mà còn làm các em vất vả hơn khi lựa chọn cách giải quyết thích hợp.

Tư vấn là quan trọng không phải chỉ nhằm giải quyết những khúc mắc về tâm lý mà là mọi vấn đề từ học hành, định hướng nghề nghiệp, cách ra quyết định, cách xử lý áp lực và các cách thức ứng xử trước những tình huống không mong muốn.

Quan trọng hơn hết là những căng thẳng khi gặp mâu thuẫn giữa các nhóm học sinh sẽ có nhiều cách hóa giải, sẽ giảm được chuyện cãi vã, bạo lực không đáng có xảy ra trong nhà trường.