Phóng to

Nguyễn Duy Trinh đang khoan đá trên vách núi tại công trường đá số 2 - Ảnh: Đặng Tuân

TT - Thôn Nham Kênh, xã miền núi Thanh Nghị, huyện Thanh Liêm, Hà Nam nằm lọt thỏm trong khe núi, cả ngày ầm ào tiếng máy nghiền đá, tiếng xe tải chở đá trên bãi, thỉnh thoảng những căn nhà trong thôn lại rung lên bởi những loạt mìn lấy đá.

Đánh đu số phận trên vách núi

Tờ mờ sáng, khi dãy núi đá vẫn còn mờ trong sương sớm, cả thôn Nham Kênh đã lục tục gọi nhau í ới lên bãi đá. Hàng trăm người chia thành từng tốp lên bãi theo những lối mòn dẫn sâu vào khe núi. Người nào cũng mang lỉnh kỉnh những búa, xẻng, mẹt đội đá, gậy đẩy đá...

Với dây bảo hiểm thắt ngang lưng, đầu đội mũ bảo hộ, trên tay là chiếc khoan hơi và kíp mìn, những người thợ khoan đu người cả ngày trên vách núi cao hàng trăm mét đầy nắng và gió. Lần theo sợi dây thừng dùng làm dây bảo hiểm cho những thợ khoan, mất gần nửa giờ chúng tôi mới leo lên được lưng chừng núi, nơi những người thợ khoan đá của công trường đá số 2 đang hì hụi đưa những mũi khoan hơi ăn sâu vào lòng núi.

Nguyễn Duy Trinh, một thợ khoan đá nhiều năm trên bãi, nói: “Thường mỗi lối đá trên bãi có 2-5 thợ khoan. Một ngày khoan đá cũng kiếm được 50.000đ, công cao nhưng đầy nguy hiểm, sẩy chân một chút thôi thì...”. Chuyện những người thợ đá bị tai nạn khi nổ mìn hay đá lăn vào người cũng chẳng có gì lạ với những người thợ khoan nơi đây. Trinh ngán ngẩm nhắc đến vụ tai nạn mới xảy ra với Nam, một đồng nghiệp của anh: khi Nam nhồi xong thuốc và cho nổ thử, chỉ một chút sơ suất, thuốc nổ phụt vào mặt làm mù cả hai mắt. Anh bảo: “Nam làm việc cẩn thận lắm, thế mà...”.

5 giờ sáng khi những người lao động khuân vác đá chưa lên núi thì những người khoan đá đã có mặt trên vách núi để chuẩn bị cho nổ những loạt mìn đầu tiên. Hầu hết thợ khoan đá trên bãi đá Thanh Liêm không học qua trường lớp nào về kỹ thuật khai thác mỏ. Trinh cho biết: “Kinh nghiệm thôi, tai nạn của người này chính là bài học cho người khác...”.

Tại công trường đá số 2 Công ty cổ phần Khai thác vật liệu xây dựng Hà Nam, bụi đá mù mịt, anh Minh đang gò lưng cùng vợ khuân những tảng đá hộc. Mồ hôi thấm ướt chiếc áo cánh bạc phếch, đôi cầu vai áo đã sờn rách vì những phiến đá đè nặng mỗi ngày. Đôi bàn tay của chồng chai sần, đôi bàn tay của vợ cũng chai sần. Anh nói: “Mỗi ngày làm cật lực cả hai vợ chồng bốc được trên dưới 20 xe đá hộc, mỗi xe chừng 2,5 tấn đá, kiếm được khoảng 60.000đ”. Chị Lan, vợ anh, nói chêm vào: “Nắng thì mới được chừng ấy, chứ mưa sợ đá núi sụp có ai dám lên bãi đâu”.

Không chỉ những người dân trong vùng, nhiều người từ Nam Định, Hà Tây, Thái Bình... cũng đến đây tìm kế sinh nhai bằng cái nghề nặng nhọc này. Cách nơi khuân vác đá của vợ chồng anh Minh không xa, cỗ máy nghiền đá đang ầm ầm hoạt động, bụi đá mù mịt bám trắng mặt những người thợ đứng máy - phần lớn là phụ nữ từ nơi khác đến làm thời vụ. Chị Hồng (Nam Định), một phụ nữ nhiều năm làm thuê, cho biết: “Đứng máy vất vả hơn, công lại thấp, chỉ hít bụi đá thôi cũng chịu hết nổi. Nhưng mình từ nơi xa đến có việc làm là tốt rồi”.

Phóng to

Bãi đá Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam, nằm trên địa bàn bốn xã: Thanh Nghị, Thanh Thủy, Thanh Tân, Thanh Phong và một phần phía tây của thị trấn Kiện Khê. Trong ảnh: những người thợ bên máy nghiền đá - Ảnh: Đ.Tuân

Nỗi buồn đời thợ đá

Mười năm trước, khi những mảnh ruộng ở chân núi phía tây huyện Thanh Liêm còn trồng cấy được, người dân nơi đây chỉ biết nương nhờ vào đất. Những năm gần đây khi qui mô khai thác đá của các công ty vật liệu xây dựng, ximăng Bút Sơn, ximăng Sông Gianh... ngày càng mở rộng, nhiều diện tích đất nông nghiệp của người dân chuyển thành mặt bằng khai thác đá của các công ty, xí nghiệp khai thác đá. Bụi đá từ công trường đã phủ kín mặt ruộng, nhiều chỗ bị phủ dày lên đến 4-5cm. Khi những mảnh đất ven núi dần trở thành những vùng đất chết, người nông dân nơi đây phải bám vào đá núi mà sống.

Ông Mùi, một thợ đá đã “về hưu” ở xã Thanh Nghị, trầm ngâm: “Thôn Nham Kênh sống nhờ vào đá, không lên bãi đội đá cũng chẳng biết làm gì mà sống...”. Hơn 30 năm mưu sinh trên bãi đá, làm đủ việc từ khoan đá, nghiền đá, khuân vác đá... người ông sọm đi nhiều so với cái tuổi ngũ tuần. Ông kể: “Cả đời tôi kiếm sống trên bãi đá, nay đâu còn sức mà lên bãi. Cái nghề này vắt sức kinh lắm”.

21 năm bám vào núi để mưu sinh, nhưng chỉ một cú hất ngã trên sườn núi ở độ cao 90m do một tảng đá to như chiếc bàn bất ngờ rơi sượt đầu, anh Bộ (thôn Bồng Lạng, Thanh Nghị) đã trở thành người tàn phế suốt đời: cụt mất một bàn tay, rạn xương cột sống cổ, gãy xương bả vai. Anh kể: “Khi mọi người cầm đầu dây bảo hiểm kéo, thấy nặng, mới biết tôi còn treo lại trên vách đá...”. Sau hai tháng nằm viện, từ một chàng trai khỏe mạnh, anh Bộ trở thành người sống nhờ vào những ngày công còm cõi của vợ trên bãi nghiền đá.

Cũng vậy, chỉ một lần sơ sẩy bị trượt chân khi đứng trên miệng máy nghiền đá, chị Bé đã bị nghiền nát chân phải. Năm năm qua, đôi chân chị vẫn chưa bình phục. Những chiếc đinh sắt nẹp chân vẫn không thể tháo ra được do phần xương dập nát chưa hồi phục. Giờ đây cả sáu miệng ăn của gia đình chị chỉ trông vào đồng lương quân nhân mất sức và những ngày lên nương rẫy kiếm sống của chồng chị.

“Tai nạn gãy chân, gãy tay do đá là chuyện thường xảy ra trên bãi đá. Đã làm nghề này phải chấp nhận thôi. Không lên bãi đá lấy gì mà sống, mà cho con cái học hành...” - anh Trinh nói rồi lại cúi xuống làm tiếp, chiếc khoan đá rung lên và người anh cũng rung lên theo những đường khoan ăn sâu vào đá núi.