Đồ họa: V.CƯỜNG

Thời hạn sử dụng đất trong dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc là một trong những vấn đề được tranh luận nhiều tại phiên họp ngày 23-5 của Quốc hội.

Cần "bấm nút" riêng quy định 99 năm

Đề nghị cân nhắc thời hạn giao đất 99 năm, đại biểu (ĐB) Lê Thu Hà (Lào Cai) cho rằng "thông lệ chung của thế giới 99 năm là con số tượng trưng cho sự lâu dài vượt quá một đời người, có hàm ý pháp lý là sự tô nhượng hay trao quyền sở hữu đối với lãnh thổ".

Vì vậy, bà Hà lo lắng "với giá trị thương quyền lớn, các nhà đầu tư sẽ thế chấp quyền sử dụng đất để vay vốn, hậu quả là có thể bị sự hấp dẫn của các yếu tố kinh doanh bất động sản chi phối làm cho biến dạng với mục tiêu cam kết ban đầu".

Tương tự, ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) lên tiếng: "Tôi đề nghị bỏ thời hạn giao đất 99 năm, không có vòng đời nào có dự án đầu tư nào hiện nay cần đến 99 năm, thời hạn này thực chất là ưu đãi bổ sung để nhà đầu tư có thể được chuyển nhượng sau khi khai thác xong, hoặc là thay đổi dự án giữa chừng mà không phải trả lại đất".

Ông cho rằng thời hạn này thực chất là hình thức nhượng địa mà hiện nay chỉ những nước nghèo đói lạc hậu và hoang sơ mới cần đến, trong khi có những quốc gia luôn thèm khát lãnh thổ tài nguyên của nước khác thì cái họ cần không phải là lợi ích kinh tế mà là lãnh thổ, họ sẽ di dân đến và tìm mọi cách ở lại, thậm chí chi phối chính trị, an ninh...

Cùng một lo ngại, ĐB Dương Trung Quốc "đề nghị khi thông qua dự án luật cần phải "bấm nút" riêng về quy định giao đất 99 năm".

Khu vực cảng Cái Rồng, Vân Đồn, Quảng Ninh, nơi đây sẽ có các dự án khu đô thị thông minh, hiện đại xây dựng sát bên bờ cảng, nhìn ra biển - Ảnh: NGỌC QUANG

Tuy nhiên, ĐB Nguyễn Văn Thân (Thái Bình) lại cho rằng: "Nếu không giao đất 99 năm thì các nhà đầu tư sẽ không vào. Chúng ta không quá lo ngại, vì tài sản, công trình của họ ở đất nước mình". Ông Thân cũng cho rằng đừng lo ngại nhà đầu tư dùng dự án để vay vốn, trái lại phải khuyến khích họ.

Trong khi đó, theo ĐB Trần Văn Quý (Hưng Yên), chỉ những dự án rất đặc biệt mới được giao đất 99 năm và thẩm quyền thuộc về Thủ tướng. Để đảm bảo chặt chẽ hơn, ông Quý đề nghị quy định "Thủ tướng Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định".

Theo trưởng ban soạn thảo dự án luật, Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng: "Hiện nhiều nước đã giao đất 99 năm như British Virgin Islands, UAE, Malaysia... Tuy nhiên, ta chỉ để mở nhưng vẫn đang ở điều kiện đặc biệt và phải được Thủ tướng ưu đãi. Như thế nào là đặc biệt và quy trình thủ tục như thế nào, chúng tôi sẽ thiết kế ở quy định sau cho rõ ràng và thận trọng".

Khu vực cảng Vân Phong đang chờ khởi động lại - Ảnh: VĂN KỲ

Không còn nhiều thời gian

"Các ngành nghề ưu tiên với nhiều chính sách ưu đãi mang tính vượt trội cho thấy chủ trương kêu gọi đầu tư rất rõ ràng, trọng tâm, trọng điểm, tạo giá trị thương mại cao đối với từng đặc khu" - ĐB Dương Minh Tuấn (Bà Rịa - Vũng Tàu) nhận xét về nội dung dự luật.

Ông Tuấn cho rằng "chính sách ưu đãi chưa phải là yếu tố mang tính quyết định mà môi trường đầu tư thông thoáng, bộ máy hoạt động có chất lượng, hiệu quả, thủ tục hành chính nhanh gọn... mới quan trọng hơn".

Theo ĐB Nguyễn Văn Thắng (Hà Nội), "việc áp dụng mô hình đặc khu kinh tế mà đa số các nước đã xây dựng thành công là một hướng đi mới và có thể coi là giải pháp đột phá cho sự phát triển của kinh tế. Là bước chuyển từ cơ chế thụ động, chờ đợi các nhà đầu tư sang cơ chế chủ động chào mời và lựa chọn các nhà đầu tư".

Còn theo ĐB Phạm Trọng Nhân (Bình Dương), "VN không còn nhiều thời gian để trở thành quốc gia thịnh vượng, bởi đã ở giai đoạn cuối của thời kỳ dân số vàng. Vì vậy cần những đột phá để đổi mới, tinh thần táo bạo, dám nghĩ dám làm được thể hiện trong những quy định vượt trội của dự thảo luật".

Phát biểu cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết về cơ chế chính sách thì hướng tiếp cận là tạo lập môi trường, thể chế một cách thuận lợi, điều kiện và thủ tục thật hấp dẫn và thông thoáng.

"Nếu chúng ta không đưa ra được những cơ chế chính sách đủ để hấp dẫn, để lôi kéo và thu hút nhà đầu tư thì mức độ thành công đối với các khu này sẽ giảm đi. Do vậy, tôi thấy các ưu đãi ở đây vẫn phải thiết kế để đủ vượt trội so với trong nước hiện nay và cạnh tranh được với quốc tế, nhưng cũng chỉ đủ để đảm bảo thu hút chứ không lạm dụng việc này" - ông khẳng định.

Theo nghị trình, Quốc hội sẽ xem xét thông qua dự án luật vào cuối kỳ họp này.

TS Trần Du Lịch (thành viên tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng): 99 năm hay bao nhiêu tùy dự án

Theo tôi, các ưu đãi đột phá tập trung vào các dự án mang tính mở đường, những nhà đầu tư chiến lược như casino, sân bay, cảng... như dự án vài ngàn tỉ thì thời hạn giao đất, thuế... sẽ khác biệt.

Còn những dự án bình thường thì mức độ ưu đãi cũng giống như các địa phương khác, các dự án cơ bản trong đặc khu vẫn duy trì ở thời gian cho thuê không quá 50 năm.

Vẫn còn nhiều băn khoăn như chuyện có nên giao đất đến 99 năm hay giám sát minh bạch quyền của chủ tịch đặc khu.

Nhưng luật đã quy định cụ thể trường hợp nào thì được áp dụng ưu đãi chứ không áp dụng cho tất cả các dự án, do đó sự công khai minh bạch mà chính quyền đặc khu thực hiện cần được giám sát chặt chẽ.

Ông Nguyễn Xuân Thành (Trường ĐH Fulbright VN): Chưa thấy những yếu tố cho nền kinh tế sáng tạo

Nếu Quốc hội bấm nút thông qua Luật đặc khu, với chính sách đột phá chúng ta có quyền kỳ vọng vào một sự phát triển vượt bậc không chỉ là các sòng bài mà còn là kinh tế công nghiệp công nghệ cao, dịch vụ cao cấp, đô thị gắn với thương mại quốc tế.

Nhưng chúng ta cần có những tiêu chí rõ ràng để đánh giá từng giai đoạn theo 20 hay 30 năm thực hiện.

Chúng ta cần những kịch bản, phác thảo cụ thể hình dung các đặc khu kinh tế trong tương lai, và nếu không được thì ai chịu trách nhiệm. Từ bức tranh này, cần có hình dung cụ thể ưu đãi thuế đất bao nhiêu, ngành nghề phát triển trong các đặc khu như thế nào... để biết được và dồn nguồn lực cho cơ sở hạ tầng một cách hiệu quả, phù hợp.

Hiện các đặc khu được bàn nhiều về sức hấp dẫn có được từ việc tăng ưu đãi như thời hạn thuê đất, mặt nước...

Theo tôi, viễn cảnh của các đặc khu kinh tế được vẽ lên nhiều thứ nhưng những cái để đưa các đặc khu trở thành nền kinh tế năng động, sáng tạo lại chưa nhìn thấy được.

L.K. - V.S. - N.B. ghi

Đặc khu rất nhạy cảm, có nên giao đất đến 99 năm?

TTO - "Chúng ta đang sống ở đương đại, có thể đại diện cho thế hệ cách chúng ta 100 năm nữa không?", đại biểu cao niên Dương Trung Quốc (Đồng Nai) băn khoăn về quy định có thể giao đất đến 99 năm ở đặc khu.