Phóng to

Lính hải quân và các nghị sĩ Philippines cắm cờ trên một hòn đá thuộc bãi cạn Scarborough - Ảnh: AFP

“Chiều nay, Philippines đã kiện Trung Quốc lên ITLOS theo điều 287 phụ lục VII của Công ước Luật biển Liên Hiệp Quốc 1982 (UNCLOS) nhằm đạt được một giải pháp hòa bình và lâu dài cho tranh chấp trên vùng biển Tây Philippines (cách Philippines gọi biển Đông)” - báo Daily Inquirer dẫn lời Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario tuyên bố.

Ông del Rosario cho biết Bộ Ngoại giao Philippines (DFA) đã triệu đại sứ Trung Quốc tại Philippines Mã Khắc Thanh để trao công hàm thông báo về quyết định của Manila. DFA cũng cho ông Mã biết về nội dung đơn kiện của Philippines trình lên ITLOS.

Không còn cách nào khác

“Philippines đã sử dụng mọi biện pháp chính trị và ngoại giao nhằm giải quyết tranh chấp hàng hải với Trung Quốc một cách hòa bình - Ngoại trưởng Philippines nhấn mạnh - Trong nhiều dịp, Philippines đã trao đổi quan điểm với Trung Quốc nhằm giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên đến nay một giải pháp vẫn nằm ngoài tầm với. Hi vọng ITLOS sẽ đưa ra được một giải pháp khả thi”.

Theo ông del Rosario, việc Trung Quốc công bố bản đồ “đường lưỡi bò” ôm trọn toàn bộ biển Đông là hành vi trái ngược với UNCLOS mà cả Philippines và Trung Quốc đều đã ký, do đó là bất hợp pháp. Trong đơn kiện, Philippines tố cáo Trung Quốc không chỉ tuyên bố chủ quyền bất hợp pháp tại vùng biển nằm trong “đường lưỡi bò” mà còn chiếm đóng và xây dựng cơ sở tại các bãi đá ngầm trên biển Đông. Những bãi đá này vốn không đủ tiêu chuẩn được xem là quần đảo theo định nghĩa của UNCLOS, nhưng là một phần trong thềm lục địa của Philippines hoặc vùng biển quốc tế.

Philippines đề nghị ITLOS ra phán quyết khẳng định việc Trung Quốc đòi chủ quyền bằng “đường lưỡi bò” là phi pháp. ITLOS cũng cần buộc Trung Quốc xây dựng các chính sách luật nội địa phù hợp với nghĩa vụ của một nước thành viên UNCLOS. “Manila hi vọng ITLOS sẽ yêu cầu Trung Quốc tôn trọng chủ quyền và quyền tài phán của Philippines trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của chúng tôi” - ông del Rosario nhấn mạnh.

Ngoại trưởng Philippines cho biết đơn kiện này là hành động cụ thể hóa chính sách giải quyết tranh chấp một cách hòa bình, dựa trên pháp luật mà Tổng thống Philippines Benigno Aquino đang theo đuổi. Ông nhấn mạnh Philippines vẫn sẽ tăng cường quan hệ kinh tế với Trung Quốc nhưng “sẽ không đánh đổi bằng chủ quyền quốc gia”. Theo DFA, nhiều khả năng tiến trình xử lý đơn kiện của ITLOS sẽ kéo dài 3-4 năm.

Đến nay, Bắc Kinh vẫn chưa có phản ứng chính thức.

Trung Quốc chiếm bãi Scarborough

Báo Philippines Star cho biết Philippines quyết tâm kiện Trung Quốc do Bắc Kinh đã chiếm giữ bất hợp pháp bãi cạn Scarborough nằm trong EEZ của Manila. “Trong một cuộc họp cấp thứ trưởng, thứ trưởng ngoại giao Trung Quốc nói rằng sự hiện diện của Bắc Kinh ở bãi cạn Scarborough là vĩnh viễn và họ không có ý định rút tàu chiến của họ ra khỏi đó” - Ngoại trưởng del Rosario xác nhận.

Cơ quan Bản đồ quốc gia Philippines (NAMRIA) cho biết bãi cạn Scarborough rộng khoảng 120km2, cách bờ biển Trung Quốc tới gần 500 hải lý trong khi chỉ cách thị trấn Masinloc thuộc vùng tây bắc Philippines chỉ 124 hải lý.

Vào tháng 4-2012, Philippines đã triển khai một tàu chiến đến xua các tàu cá Trung Quốc khỏi bãi cạn Scarborough. Tận dụng cơ hội đó, Bắc Kinh đã cử hàng loạt tàu chiến và tàu tuần tra tới Scarborough, dùng chiến thuật “lấy thịt đè người” với Philippines. Kể từ đó, tàu quân sự Trung Quốc ở lì tại bãi Scarborough dù phía Philippines đã rút tàu chiến ra khỏi đây. Philippines Star dẫn lời một số chuyên gia hàng hải nước này cảnh báo nếu để Trung Quốc chiếm bãi cạn Scarborough, Philippines sẽ đánh mất không chỉ một bãi cạn rộng 120km2 mà còn mất tới hơn 494.000km2 diện tích EEZ, chiếm tới 38% diện tích EEZ nước này. Đó sẽ là một tổn thất quá lớn đối với đất nước Philippines.

Đến nay, Trung Quốc vẫn luôn từ chối tham gia các cơ chế giải quyết tranh chấp do thiếu bằng chứng xác thực về chủ quyền trên biển Đông. Tuy nhiên, luật sư Romel Bagares thuộc Trung tâm Luật quốc tế Philippines khẳng định theo các giải thích của UNCLOS, ITLOS có đủ thẩm quyền phân xử tranh chấp ở bãi cạn Scarborough.