Phóng to

Cái bắt tay nồng ấm giữa ông Abe và ông Obama - Ảnh: Reuters

Theo báo Washington Post, đối thoại với Tổng thống Mỹ Barack Obama tại Nhà Trắng sáng 23-2 (giờ VN, ngày 22-2 giờ Mỹ), ông Abe cho biết Nhật sẽ xử lý vụ tranh chấp chủ quyền quần đảo Senkaku/Điếu Ngư một cách điềm tĩnh, tránh leo thang căng thẳng. “Chúng tôi luôn làm như vậy và sẽ tiếp tục cách hành xử đó” - ông Abe cam kết với ông Obama.

Tuy nhiên, trong bài phát biểu “Nước Nhật đã trở lại” tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) sau đó, Thủ tướng Nhật nhấn mạnh quần đảo Senkaku thuộc chủ quyền của Nhật. “Chúng tôi sẽ không dung thứ bất kỳ thách thức nào (đối với chủ quyền quần đảo Senkaku) trong hiện tại và tương lai. Các nước khác không nên đánh giá thấp quyết tâm của Nhật” - ông Abe khẳng định mạnh mẽ.

Cũng cần biết rằng theo báo Nhật Asahi, mới đây một người phát ngôn chính quyền Tokyo cho biết Nhật đã chất vấn Trung Quốc tại sao một số tàu Trung Quốc đặt nhiều phao gần quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Bộ trưởng Quốc phòng Nhật tuyên bố có khả năng Bắc Kinh triển khai các phao này nhằm dò tìm các tàu (có thể là tàu ngầm) của Nhật.

Còn báo Wall Street Journal đưa tin tại cuộc gặp ở Nhà Trắng, ông Abe cho ông Obama biết Nhật sẽ tăng cường sức mạnh phòng thủ. Ông Abe nói Nhật sẽ tăng ngân sách quốc phòng lần đầu tiên sau một thập kỷ và tăng cường số lượng binh sĩ trong lực lượng vũ trang. Tokyo cũng sẽ điều chỉnh luật pháp trong nước để xóa bỏ những hạn chế đang ngăn cản Nhật trong một vai trò an ninh lớn hơn trong khu vực và trên thế giới.

Những thay đổi này sẽ cho phép lực lượng Nhật bắn hạ một tên lửa đang tấn công nước Mỹ hay cho phép binh sĩ Nhật bắn vào quân thù khi quân đồng minh bị tấn công trong một sứ mệnh gìn giữ hòa bình. Ngoài ra, ông Abe cũng cam kết cho phép Mỹ đặt đơn vị radar X thứ hai tại Nhật nhằm tăng cường sức mạnh phòng thủ tên lửa đạn đạo của Mỹ tại Đông Á. Hai nước cũng sẽ tiếp tục thúc đẩy hợp tác quân sự.

Theo ông Abe, liên minh quân sự Mỹ - Nhật đóng vai trò quan trọng trong sự ổn định an ninh khu vực. Tổng thống Mỹ Obama cho rằng liên minh Mỹ - Nhật “là nền tảng trung tâm trong an ninh khu vực châu Á - Thái Bình Dương”. Hai nhà lãnh đạo đạt thỏa thuận “cùng hợp tác để đảm bảo tự do hàng hải trong khu vực và xây dựng một châu Á - Thái Bình Dương được quản lý bằng luật pháp quốc tế chứ không phải bằng vũ lực”.

Reuters cho biết Mỹ và Nhật cũng đạt thỏa thuận về việc đàm phán để Tokyo tham gia Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP). Hai nhà lãnh đạo xác nhận “sẽ đàm phán về mọi loại hàng hóa nếu Nhật tham gia các cuộc đàm phán với Mỹ và 10 quốc gia khác”. Tuy nhiên, Reuters dẫn lời một số chuyên gia kinh tế cho biết tuyên bố chung của ông Obama và ông Abe cho thấy hai bên vẫn để ngỏ khả năng Mỹ tiếp tục đánh thuế ôtô Nhật và Nhật vẫn bảo vệ ngành gạo của mình.

Báo Los Angeles Times dẫn lời chuyên gia kinh tế Mireya Solis thuộc Trung tâm Nghiên cứu chính sách Đông Bắc Á Brookings nhận định với ngân sách bị hạn chế, lựa chọn tốt nhất của chính quyền Mỹ để thúc đẩy tăng trưởng và tạo công ăn việc làm là mở rộng thương mại với châu Á. Việc nền kinh tế lớn thứ ba thế giới tham gia TPP sẽ kéo thêm một nền kinh tế lớn của khu vực là Hàn Quốc vào quá trình đàm phán. Nhật cũng cần TPP để tái cơ cấu nền kinh tế khi dân số đang giảm và già đi.

Báo New York Times bình luận cuộc gặp của ông Obama và ông Abe không tạo ra những thay đổi lớn về chính sách giữa hai nước. Tuy nhiên qua cuộc gặp, mối quan hệ Mỹ - Nhật sẽ nồng ấm trở lại so với thời Đảng Dân chủ Nhật nắm quyền. Trở về Nhật, ông Abe cũng sẽ có thêm vốn chính trị để đối phó với dư luận trong nước nhằm thúc đẩy Nhật tham gia đàm phán TPP.