Nhật bắt 14 người Trung Quốc đến quần đảo tranh chấpTàu Đài Loan - Hong Kong - Trung Quốc kéo đến Senkaku

Phóng to

Một nhà hoạt động Trung Quốc (giữa) bị cảnh sát biển Nhật bắt giữ - Ảnh: AFP

Hãng tin Kyodo cho biết động thái này có thể làm giảm căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất châu Á. Trước đó, Trung Quốc đã kêu gọi Nhật Bản thả “ngay lập tức và vô điều kiện những người bị bắt”. Các chuyên gia nhìn nhận cả Bắc Kinh và Tokyo đều muốn giảm nhiệt căng thẳng do quan hệ kinh tế hai bên rất chặt chẽ. “Những khi các vấn đề chủ nghĩa dân tộc được đưa ra, có những khía cạnh mà chính trị gia không thể kiểm soát được” - giáo sư Akio Takahara thuộc ĐH Tokyo nhận định.

Theo báo Asahi Shimbun ngày 16-8, cả 14 người, trong đó có các phóng viên Đài truyền hình Hong Kong Phượng Hoàng, đang bị thẩm vấn trên tàu của Lực lượng tuần duyên Nhật (JCG) ngoài khơi thành phố Naha. “Tất cả đều phủ nhận cáo buộc xâm nhập trái phép và khăng khăng nói rằng quần đảo Điếu Ngư/Senkaku là của Trung Quốc” - một cảnh sát địa phương tiết lộ.

Trong khi đó, như AFP cho biết, ở Hong Kong, hàng chục người đang biểu tình bên ngoài Lãnh sự quán Nhật để đòi chính quyền Tokyo thả người. Các cuộc biểu tình nhỏ cũng diễn ra trước cửa Đại sứ quán Nhật ở Bắc Kinh và Thượng Hải.

Sẽ thả trong 14 ngày?

Báo Asahi Shimbun dẫn lời Thủ tướng Nhật Yoshihiko Noda khẳng định chính quyền Tokyo sẽ giải quyết vụ việc này một cách chặt chẽ, phù hợp với luật pháp.

Kyodo News cho biết Nhật sẽ trục xuất 14 người này về nước trong vòng 14 ngày để tháo ngòi căng thẳng. Tokyo muốn tránh lặp lại vụ giam giữ một thuyền trưởng tàu cá Trung Quốc hồi năm 2010 và hai tuần sau mới thả sau khi Bắc Kinh ngừng tiếp xúc cấp cao và gây sức ép thương mại. Khi đó, dư luận Nhật chỉ trích dữ dội Tokyo đã đầu hàng trước sức ép của Bắc Kinh.

Nhà phân tích Stephanie Kleine-Ahlbrandt thuộc Tổ chức Khủng hoảng quốc tế (ICG) nhận định cũng giống như tình hình biển Đông, các cá nhân và quan chức cấp dưới ở Trung Quốc đang kích động chủ nghĩa dân tộc cực đoan trên biển Hoa Đông, gây sức ép buộc chính quyền trung ương leo thang căng thẳng. “Giới lãnh đạo Trung Quốc đang thực hiện một cuộc chuyển giao quyền lực khó khăn, do đó vốn liếng chính trị để Bắc Kinh không chạy theo sự bùng nổ của chủ nghĩa dân tộc cực đoan là khá hạn chế” - chuyên gia Kleine-Ahlbrandt bình luận.

Theo báo Washington Post, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Victoria Nuland đã lên tiếng kêu gọi Nhật và Trung Quốc giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình. “Mọi hành vi gây hấn đều chẳng đem lại lợi ích gì” - bà Nuland nhấn mạnh. Khi được hỏi Washington có sẵn sàng bảo vệ Tokyo theo Hiệp ước an ninh Mỹ - Nhật không, cựu phó ngoại trưởng Mỹ Richard Armitage cho biết Mỹ sẽ có những hành động cần thiết nếu hiện trạng Senkaku thay đổi.

Đẩy nhanh kế hoạch mua đảo

Dư luận Nhật cũng đang gây sức ép buộc chính quyền Tokyo không được phép tỏ ra yếu ớt trước sự gây hấn. Reuters cho biết thị trưởng Tokyo Shintaro Ishihara mới đây tuyên bố Thủ tướng Noda cần đến thăm quần đảo Senkaku để phản ứng Trung Quốc. “Sẽ là điên rồ nếu ông ấy không đi thăm quần đảo này trước tình hình hiện nay” - ông Ishihara khẳng định. Dự kiến một nhóm nghị sĩ Nhật sẽ đến thăm quần đảo Senkaku trong thời gian tới.

Một quan chức cấp cao của chính quyền Tokyo khẳng định cần phải nhanh chóng mua đảo như kế hoạch. “Những hành động mà người nước ngoài đã làm càng khiến người dân ủng hộ kế hoạch mua đảo. Đây là bài toán thử cho chính quyền trung ương xem có thật sự nghiêm túc để bảo vệ chủ quyền hay không” - quan chức này nhấn mạnh.

Liên quan đến tranh chấp với Nhật Bản về quần đảo Dokdo/Takeshima, Bộ Quốc phòng Hàn Quốc vừa tuyên bố sẽ tổ chức tập trận vào đầu tháng 9 để bảo vệ quần đảo này. Theo báo Korea Herald, Hàn Quốc sẽ cử chiến đấu cơ F-15K, 10 tàu chiến cùng hải quân, cảnh sát biển, không quân, lục quân tham gia. Cuộc tập trận này được lên kế hoạch vào tháng 8 nhưng lùi sang tháng 9.