Phải tôn trọng tự do hàng hải và luật biển

Phóng to

Sáu trên tổng số 11 hàng không mẫu hạm của Mỹ sẽ được triển khai tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương - Ảnh: AFP

Trung Quốc ngày 3-6 cho biết sẽ tăng cường cảnh giác, nhưng không đáp trả, sau tuyên bố của Mỹ về kế hoạch chuyển trọng tâm đội hình tàu chiến sang khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Trung Quốc phản ứng

Trong phát biểu phản ứng đầu tiên của Bắc Kinh, tướng Ren Hai Quan, thuộc Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc, khẳng định không nên xem đây như một thảm họa. “Tôi tin rằng đây là phản ứng của Mỹ đối với lợi ích quốc gia, những khó khăn tài chính và phát triển an ninh toàn cầu của họ”- ông Ren, lãnh đạo đoàn Trung Quốc tại Hội nghị Shangri-La, tuyên bố với đài truyền hình Phượng Hoàng của Hong Kong, nhưng không khỏi cho thấy một sự lo ngãi - “Chúng ta đang đối mặt với những diễn tiến cực kỳ phức tạp, đôi lúc khá nghiêm trọng, và chúng ta phải chuẩn bị đối phó với mọi tình huống phức tạp và nghiêm trọng”.

Đối với các nước trong khu vực, Trung Quốc vẫn giữ thái độ đe nẹt quen thuộc. Theo AFP, trong một thông báo đưa ra ngay sau tuyên bố của Bộ trưởng quốc phòng Mỹ, Tân Hoa xã đã cảnh báo những nước khác (ý muốn nói là VN, Philippines, Brunei, Malaysia...)" không được gây rắc rối trên biển và việc đánh cá". Cũng với thái độ đổ tội quen thuộc, Bắc Kinh quy kết các nước này là đã " nhóm lửa và đã đổ dầu vào lửa" để nhóm lên ngọn lửa căng thẳng hiện nay trên biển Đông trong khi " mong muốn đích thực" của Bắc Kinh là muốn giữ cho biển Đông là " Biển của hòa bình".

Trước đó, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Leon Panetta đã công bố kế hoạch thay đổi tỉ lệ tàu chiến tại Thái Bình Dương và Đại Tây Dương sang 60-40 thay vì 50-60 như trước đây. Số tàu được triển khai tại khu vực sẽ gồm 6 trên tổng 11 hàng không mẫu hạm, tàu khu trục, tàu ngầm... Việc tăng cường hiện diện sẽ cho phép Hải quân Mỹ đẩy mạnh các hoạt động diễn tập quân sự và viếng thăm. Năm 2011, Mỹ đã tham gia 172 cuộc tập trận tại châu Á.

“Chúng tôi không ngây thơ và Trung Quốc cũng vậy. Chúng tôi đều hiểu những mâu thuẫn đang gặp phải, chúng tôi cũng hiểu không có lựa chọn nào khác ngoài việc phối hợp và cải thiện liên lạc”. Khi được hỏi liệu hỗ trợ quân sự cho các đồng minh châu Á có làm tăng nguy cơ gây ra mâu thuẫn hay không, ông Panetta cho biết Washington luôn sẵn sàng giúp các nước tự vệ nhưng cũng khuyến khích họ tuân theo luật pháp quốc tế.

Thách thức mới

Tuy nhiên, sự thay đổi chiến lược của Mỹ cũng không khỏi là thách thức mới đối với các đồng minh từ châu Âu đến châu Á.

Bộ trưởng quốc phòng Pháp Jean-Yves Le Drian ngày 3-6 hối thúc các nước châu Âu nên suy nghĩ lại về chiến lược quốc phòng của mình sau khi Mỹ chuyển hướng sang khu vực châu Á-Thái Bình Dương. “Mỹ đã tuyên bố sẽ ưu tiên cho khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Nên ở đâu đó tại châu Âu sẽ xuất hiện lỗ hổng”- AFP dẫn lời ông Le Drian nói. Mỹ là thành viên quan trọng bậc nhất trong khối Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương(NATO).

Nhiều nước châu Á, ngoài Hàn Quốc và Nhật Bản, cho rằng sẽ khó khăn trong việc cân bằng giữa quan hệ kinh tế với Bắc Kinh và quan hệ quốc phòng với Washington. Một số nước lo ngại nếu Mỹ cố gắng cô lập Trung Quốc, các nước châu Á còn lại sẽ phải trả giá. Bộ trưởng quốc phòng Singapore Ng Eng Hen cho biết không nước nào muốn rơi vào tình thế phải chọn lấy một bên.

Nhưng hầu hết các đồng minh quan trọng của Mỹ đều thể hiện ủng hộ sự thay đổi chiến lược của Washington. Bộ trưởng quốc phòng Úc Stephen Smith hoan nghênh tuyên bố của ông Panetta và khẳng định nó sẽ không ảnh hưởng đến quan hệ giữa Canberra và Bắc Kinh. Úc cũng là một phần quan trọng trong chiến lược mới của Mỹ tại khu vực Thái Bình Dương với khoảng 2.500 quân của Washington sẽ được triển khai tại đây.

Tại hội nghị, Nhật Bản đã đồng ý cùng Úc và Mỹ phác thảo kế hoạch tăng cường hợp tác quốc phòng giữa ba nước, gồm mở rộng việc tập trận chung. Phát biểu trên Canadian Press, bộ trưởng quốc phòng Canada Peter Gordon MacKay đề xuất thành lập một trung tâm hỗ trợ hậu cần cho các nỗ lực giải cứu và hỗ trợ nhân đạo trong khu vực. Singapore cũng đồng ý cho phép Mỹ triển khai bốn tàu chiến gần bờ tại nước này với điều kiện các thủy thủ trên tàu phải sống trên tàu trong thời gian cập cảng. Trong khi đó, Indonesia đang có ý định mua vũ khí của Mỹ và tham gia một số cuộc tập trận chung.

“Mỹ chọn châu Á-Thái Bình Dương là ưu tiên hàng đầu cho thấy trung tâm tài chính thế giới đã dịch chuyển về khu vực này”, giáo sư Carlyle Thayer của Đại học New South Wales của Úc nhận định.

Đông Nam Á được mệnh danh là vịnh Ba Tư thứ hai với tiềm năng lớn về dầu, khí đốt và là tuyến vận chuyển huyết mạch của thế giới. Theo Trung Tâm Nghiên cứu Chiến lược Toàn cầu, một lượng áàng hóa trị giá khoảng 5.300 tỉ USD được vận chuyển qua biển Đông mỗi năm.