“Gia hạn tạm giam là áp lực ghê gớm với bị can”Một bị can chết trong nhà tạm giữ của công anGia đình nữ bị can chết ở trại tạm giam bức xúc việc chôn cất

Phóng to

Ông Lê Tiến Châu Ảnh: L.C.

Theo tôi, quá trình điều tra, truy tố và xét xử vụ án của chị Trần Thị Hải Yến có nhiều thiếu sót, cụ thể như sau:

1) Đối với cơ quan điều tra (CQĐT): quá trình điều tra vụ án đã xảy ra hàng loạt sai phạm như không ghi lời khai của những người có trách nhiệm mà những lời khai này có ý nghĩa quan trọng đối với việc tìm ra sự thật của vụ án; không tổ chức thực nghiệm điều tra; không dựng lại hiện trường vụ án; hồ sơ bệnh án có nhiều dấu gạch, xóa, nội dung có nhiều mâu thuẫn; không thu giữ và niêm phong vật chứng; tự ý sửa chữa, bổ sung lời khai của nhân chứng... Những sai phạm này có thể làm thay đổi toàn bộ nội dung và diễn biến của vụ án.

Điều quan trọng, theo tôi, cũng chính là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến hành động tự tử của chị Yến, đó là việc cơ quan tố tụng huyện Tuy An áp dụng biện pháp tạm giam với chị Yến, vừa không phù hợp với quy định pháp luật, vừa thể hiện sự xem thường quyền tự do - vốn là quyền con người quan trọng nhất.

Theo quyết định khởi tố của CQĐT thì chị Yến phạm tội cố ý gây thương tích theo khoản 1 điều 104 Bộ luật hình sự. Đây là tội ít nghiêm trọng và cơ quan có thẩm quyền chỉ khởi tố khi có yêu cầu của người bị hại.

Điều 88 Bộ luật tố tụng hình sự quy định tạm giam có thể được áp dụng đối với bị can, bị cáo phạm tội ít nghiêm trọng và có căn cứ cho rằng người đó có thể trốn hoặc cản trở việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc có thể tiếp tục phạm tội. CQĐT lấy lý do “khi thực hiện các thủ tục làm danh chỉ bản (làm lý lịch bị can) chị Yến không hợp tác...” để cho rằng chị Yến cản trở việc điều tra dẫn đến việc bắt tạm giam là không đủ căn cứ và không thuyết phục. Trong khi đó chị Yến là người có nhân thân tốt, (bị suy đoán là) phạm tội lần đầu, tội phạm ít nghiêm trọng, có nơi cư trú rõ ràng....

Ngoài ra, CQĐT đã nhanh chóng đến UBND xã An Cư để làm giấy chứng tử và UBND xã này cấp giấy không theo yêu cầu của gia đình người chết là trái với nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27-12-2005 của Chính phủ.

2) Đối với viện kiểm sát (VKS): là cơ quan được giao nhiệm vụ kiểm sát các hoạt động tố tụng và thực hành quyền công tố tức là phải đảm bảo cho hoạt động tố tụng, đặc biệt là hoạt động điều tra (vốn là những hoạt động rất nhạy cảm rất cần phải có sự kiểm sát chặt chẽ) nhưng rất tiếc VKS huyện Tuy An đã không hoàn thành nhiệm vụ, đã để cho CQĐT thực hiện một loạt sai phạm (như đã nêu). Nghiêm trọng hơn là khi trả lời Tuổi Trẻ, lãnh đạo của VKS còn cho rằng: “Gia đình xin bảo lãnh bị can nhưng cho hay không là quyền của cơ quan tố tụng, luật đã quy định như thế. Chúng tôi thấy rằng cần gia hạn tạm giam bị can vì việc điều tra vụ án đang tiếp diễn chứ chưa dừng lại”. Phát biểu này có bốn vấn đề cần lưu ý:

+ Nếu CQĐT lấy lý do chị Yến không hợp tác khi làm lý lịch bị can, vậy VKS lấy lý do gì để tiếp tục tạm giam đối với chị Yến?

+ Lãnh đạo VKS cho rằng cần gia hạn tạm giam bị can vì việc điều tra vụ án đang tiếp diễn, điều này có nghĩa việc áp dụng biện pháp tạm giam bị can trong giai đoạn điều tra là bắt buộc của CQĐT, biện pháp tạm giam chỉ được chấm dứt khi vụ án dừng lại(!?). Đây là nhận thức và áp dụng quy định pháp luật hoàn toàn không đúng, là nguyên nhân dẫn đến tình trạng lạm dụng biện pháp tạm giam.

+ Quyền của cơ quan tố tụng huyện Tuy An để giải quyết đơn xin bảo lãnh của gia đình chị Yến không phải là quyền chủ quan, không giới hạn, không có căn cứ. Phát biểu của lãnh đạo VKS huyện Tuy An không đúng quy định tại điều 92 Bộ luật tố tụng hình sự:

“... Bảo lãnh là biện pháp ngăn chặn để thay thế biện pháp tạm giam. Căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội và nhân thân của bị can, bị cáo, CQĐT, VKS, tòa án có thể quyết định cho họ được bảo lãnh”.

+ Phần nhận định của bản án phúc thẩm của Tòa án tỉnh Phú Yên cho thấy không có căn cứ để buộc tội chị Yến. Bộ luật tố tụng hình sự đã quy định rõ dùng biện pháp trái pháp luật để thu thập chứng cứ thì chứng cứ đó không hợp pháp, vì vậy không thể dùng nó để chứng minh. Trong trường hợp này lẽ ra VKS huyện Tuy An không phê chuẩn việc gia hạn biện pháp tạm giam của CQĐT mà có thể áp dụng biện pháp ngăn chặn khác.

3) Đối với Tòa án huyện Tuy An: tòa án đã sử dụng chứng cứ không hợp pháp để tuyên án đối với chị Yến là thiếu căn cứ và thuyết phục (như đã phân tích trên). Mặt khác, giả định chị Yến phạm tội cố ý gây thương tích thì bản án 30 tháng tù giam mà Tòa án huyện Tuy An tuyên đối với bị cáo Yến là quá nghiêm khắc.