Theo đó, đồng muối cổ này nằm trên triền đá ở làng Gò Cỏ, phường Phổ Thạnh, thị xã Đức Phổ, Quảng Ngãi, có niên đại khoảng 2.000 năm. Đây là vùng lõi của nền văn hóa Sa Huỳnh được công nhận di tích quốc gia.

Đồng muối tiếp nối từ văn hóa Sa Huỳnh - Champa - Đại Việt

Ước tính đồng muối cổ này rộng khoảng 10ha, một bên giáp biển, một bên giáp núi. Đồng muối cách nơi cư trú của người Sa Huỳnh cổ 800m và cách khu vực mộ táng của người Sa Huỳnh khoảng 500m.

Theo tiến sĩ Đoàn Ngọc Khôi, các phát hiện khảo cổ chứng minh khoảng 2.000 năm trước người Sa Huỳnh cổ đã biết làm thủy tinh, luyện sắt... thì việc làm muối không quá khó khăn.

Tại đồng muối vừa phát hiện, người Sa Huỳnh cổ đã tận dụng nền đá, nguồn nước biển sẵn có để làm muối. Việc làm muối được kế thừa qua các nền văn hóa Sa Huỳnh - Champa - Đại Việt.

Đến nay, người dân Gò Cỏ vẫn làm muối trên các triền đá theo sự nối truyền của cha ông. Bà con gọi khu vực này là trảng muối.

Bà Bùi Thị Vân (70 tuổi, làng Gò Cỏ) bảo được cha và ông nội truyền lại khi thủy triều dâng lên, chảy đầy các "ô chứa" tự nhiên, nước biển được phơi nắng để tăng độ mặn.

Sau đó, múc nước từ những "ô chứa" đổ lên các "ruộng muối" trên đá và liên tục thêm nước để tăng độ dày cho muối. Khoảng một tuần là thu hoạch, một "ruộng muối" được 2-3kg muối.

Gò Cỏ hiện là làng du lịch cộng đồng nổi tiếng, du khách trong và ngoài nước đến đây rất hào hứng tham gia làm muối trên đá. 

Cách làm muối trên đá giống với đồng muối cổ Dương Phố

Tiến sĩ Khôi cho biết việc phát hiện đồng muối cổ chứng minh người tiền sử ở Việt Nam đã nắm bắt kỹ thuật làm muối từ rất sớm.

"Trước đây nghiên cứu nền văn hóa Sa Huỳnh, các nhà khảo cổ quan tâm đến kỹ thuật làm gốm và muối. Nhưng chỉ khai quật được mộ chum, chưa phát hiện dấu tích nghề muối, nay đã phát hiện ra", tiến sĩ Khôi nói.

Việc phát hiện đồng muối cổ và cách làm muối còn gìn giữ ở làng Gò Cỏ, các nhà nghiên cứu sẽ thu mẫu, phân tích niên đại của đồng muối cổ ở Quảng Ngãi .

Cách làm muối của người Sa Huỳnh cổ tương đồng với phương pháp làm muối (phơi nước biển trên đá) ở đồng muối cổ Dương Phố (Hải Nam, Trung Quốc) có niên đại khoảng năm 800 Sau Công nguyên.

Theo ông Khôi, việc phát hiện đồng muối cổ có ý nghĩa lớn, là căn cứ quan trọng để so sánh khu vực làm muối của cư dân tiền sử Sa Huỳnh và các vùng muối ở khu vực Đông Nam Á, châu Á.

"Việc khảo cổ nơi làm muối, con đường cổ, nơi sinh sống, chôn cất... của người Sa Huỳnh cổ là bổ sung quan trọng cho hồ sơ đề nghị công nhận di sản thế giới đối với di tích khảo cổ văn hóa Sa Huỳnh", ông Khôi nói.

Đầm Thị Nại cần được xem xét như di chỉ khảo cổ học

Từ việc tìm thấy nhiều gốm cổ có giá trị trong đầm Thị Nại (ở TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định), có thể nghĩ đến một di chỉ khảo cổ học cần nghiên cứu trong tương lai.