Phóng to

Bà Carlotto

TTO - 45 năm trước, khi bắt đầu cuộc tìm kiếm tưởng chừng vô vọng, hẳn người phụ nữ duyên dáng và tao nhã ở tuổi 72 De Carlotto không hề màng tới vinh quang ngày 10-12-2003, khi bà được Liên Hiệp Quốc trao tặng giải thưởng nhân quyền.

Mọi việc bắt đầu từ ngày 24-3-1976, khi chính quyền Argentina bị các viên tướng lật đổ và chế độ độc tài quân sự bắt đầu bắt cóc và thủ tiêu những người chống đối. Bà Estella Barners de Carlotto lúc ấy là hiệu trưởng một trường phổ thông ở La Plata; còn con gái cả trong bốn người con của bà, Laura, lúc đó là một nhà hoạt động trong Hiệp hội thanh niên Personita thuộc Đại học La Plata, một trong nhiều tổ chức Argentina thời ấy chống lại chế độ độc tài quân sự.

Phóng to

Cuộc đấu tranh của"Những bà ngoại trên quãng trường Mayo" thập niên 70 ở Argentina

Thành viên đầu tiên của gia đình bà biến mất là Maria Claudia Falcone, 16 tuổi, em dâu của con gái thứ hai của bà Carlotto. Sau “Đêm bút chì”, khi các học sinh cấp hai và ba biểu tình đòi hạ giá học phí, không ai nhìn thấy Maria đâu nữa.

Tiếp đó đến lượt chồng bà, ông Guido de Carlotto, bị bọn thám báo mật dẫn đi khi ông đến nhà Laura sau khi chồng Laura báo mất liên lạc với cô. Laura lúc đó đi trốn tại nhà một người bạn, không hề biết chính cha cô cũng đã bị bắt. Khi Guido không trở về sáng hôm sau, bà Carlotto đi khắp các bệnh viện, nhà thờ, đồn cảnh sát và các căn cứ quân sự tìm chồng, nhưng hoài công.

Cho tới hôm sau bà nhận được tin ông có thể được trả tự do với giá 14 triệu peso – một số tiền đủ để mua một căn nhà ở Argentina thời đó. Bà xoay sở trả đủ tiền chuộc và sau 25 ngày đấu trí căng thẳng, Guido được trả về “trong một điều kiện vô cùng tệ hại”. Trong khi đó, Laura đã trốn đi thủ đô và từ Buenos Aires, cô viết thư cho gia đình mỗi tuần cho tới 16-11-1977, ngày lá thư cuối cùng được viết. Từ đó không ai biết tin gì về cô.

Từ “Cuộc chiến tranh bẩn thỉu” của Argentina từ năm 1976 tới 1983, có tới 10.000 người mất tích ở Argentina, trong số đó có 500 trẻ em. Những con số không chính thức nói số người mất tích lên tới 30.000

De Carlotto lập lại lộ trình của con gái để kiếm tìm con. Bà được một sĩ quan quân đội báo Laura đã bị giết, nhưng một người bạn bị bắt rồi được thả thì nói Laura có thai khi cô bị bắt cóc và đã sinh một con trai trong nhà tù quân sự. Đứa bé bị bắt đi khỏi người mẹ chỉ vài giờ sau khi sinh. Người bạn khuyên bà nên tìm cháu trong các Viện mồ côi và de Carlotto quyết định thôi việc để tìm con và cháu.

Lúc đó Carlotto biết mình không phải là người duy nhất. Trong cuộc kiếm tìm của mình, bà gặp những phụ nữ khác cũng đau đáu đi tìm con cái mất tích của họ. Đó là nguyên nhân dẫn tới việc ra đời nhóm “Những bà ngoại ở quãng trường Mayo” ở Abuelas tháng 10-1977 “để tìm những đưa trẻ và đưa chúng trở về gia đình mình, trong khi mang lại công lý cho cha mẹ chúng, cũng là con cháu chúng tôi”, như lời của Carlotto kể lại.

Một trong những phương thức đấu tranh của những phụ nữ chân yếu tay mềm này là biểu tình, mặc dù những cuộc phản kháng này rất nguy hiểm cho họ vì chế độ độc tài quân sự coi họ là những kẻ thù. “Những bà ngoại chúng tôi bị bao vây bởi quân chính phủ, chó, xe tăng, vũ khí. Và không hiếm khi những người biểu tình bị ngược đãi. Tuy nhiên chúng tôi không từ bỏ cuộc đấu tranh và bền bỉ chia nhau đi tìm tại các Viện mồ côi. Nhưng không thu thập được gì nhiều. Đó là thời khủng bố”, Carlotto hồi tưởng.

Ngày 27-8-1978, gia đình Carlotto nhận được các giấy triệu tập tới đồn cảnh sát cách nhà họ 60km. Tới nơi, họ được bảo ký vào một tờ giấy xác nhận cái chết của Laura. Bà Carlotto gục xuống và hét vào mặt viên sĩ quan rằng hắn là kẻ giết người. Viên sĩ quan rút súng dí vào trán bà, nói chồng bà phải ký nếu muốn nhận xác con. Đó là một tử thi đã bị cắt xẻo, cùng với một tử thi khác của một bé trai chưa tới tuổi thiếu niên.

“Cái chết của Laura mang tới một nỗi đau tới tận ngày nay, và bắt tôi phải tìm cho ra cháu trai mình cũng như hoà bình và công lý cho Argentina”.

Nhờ các hoạt động không mệt mỏi của nhóm Abuelas, Ngân hàng quốc gia dữ liệu di truyền đã được thành lập tại Buesnos Airres để bảo quản các mẫu di truyền của họ hàng những đứa trẻ mất tích. Ngoài ra phương pháp mới “chỉ số ông bà” do Trung tâm huyết học NewYork và Hiệp hội Mỹ về những tiến bộ khoa học ở Washington phát triển nhằm xác nhận những quan hệ gia đình qua phân tích máu, cũng được sử dụng.

Các thử nghiệm AND đã làm đơn giản việc nhận dạng con cháu và cho phép các chuyên gia xác nhận các liên hệ sinh học của những đứa cháu, khi cha mẹ trực tiếp của chúng không còn nữa. “Nó cho phép chúng tôi để lại những gì cần thiết cho việc nhận dạng cháu mình nếu chúng tôi không còn nữa”, Carlotto nói.

Điều quan trọng nhất, theo bà, là những đứa trẻ bị bắt cóc phải biết chúng là ai. Sau hơn 18 năm, “Những bà ngoại ở quãng trường Mayo” cho biết đã tìm thấy và xác minh được cho 58 đứa trẻ mất tích, trong số đó có tám em bị giết. 33 trẻ em khác đã được đưa trở lại gia đình lớn của mình. Sự trở lại này đôi khi không phải dễ dàng vì những đứa trẻ này phải đối diện với một bi kịch kép: không chỉ với sự biến mất của cha mẹ chúng, mà cả với sự biến mất của chính chúng trong gia đình. Nhiều chuyên gia tâm lý đã được tổ chức của bà Carlotto mời hỗ trợ những đứa trẻ này trong cuộc tìm lại cội nguồn.

Giờ đây những “đứa trẻ” này cũng có một tổ chức của mình. Những thành viên của tổ chức “Hijos” (Trẻ em) này đã tìm tới biểu tình trước nhà những cựu thành viên của chế độ độc tài quân sự. “Chúng tôi hoan hô chúng, nhưng chúng tôi không thể tham gia cùng chúng vì khi cảnh sát tới những người biểu tình phải chạy, và chúng tôi đã quá già để chạy thoát”, Carlotto nhìn nhận.