Câu chuyện kiểm duyệt phim ở Việt Nam một lần nữa đang cho thấy có rất nhiều vấn đề bất cập, được phản ánh không chỉ từ giới sản xuất phim mà cả từ khán giả.

Bức xúc không ngừng gia tăng

Tháng 5-2019, trong họp báo Liên hoan phim tài liệu châu Âu - Việt Nam 2019, viện trưởng Viện Goethe Wilfried Eckstein cho biết ở Đức, trẻ em 6 tuổi trở lên đã được xem Angela Merkel - một bộ phim tài liệu về chân dung thủ tướng Đức.

"Vì trẻ em Đức 6 tuổi đã xem thời sự rồi", ông Wilfried Eckstein giải thích. Vậy nhưng, điều mà các khán giả Việt Nam thắc mắc sau khi xem phim này xong là "không hiểu vì sao mà Cục Điện ảnh phải dán nhãn 18+?".

Năm 2013, bộ phim Bụi đời Chợ Lớn bị cấm chiếu cho thấy cơ quan kiểm duyệt Việt Nam không chấp nhận những phim thuần túy bạo lực, băng đảng thanh toán nhau mà không có sự can thiệp của cơ quan chức năng.

Điều khó hiểu là chỉ những phim trong nước bị cấm, còn lại các bộ phim nước ngoài đậm chất bạo lực lại vẫn được cấp phép, như trường hợp John Wick, Joker mới đây, hay phim ca ngợi băng nhóm tội phạm, lừa đảo như Ocean's Eleven, nhóm ác nhân trong Biệt đội cảm tử?

Lý do cấm Bụi đời Chợ Lớn được đưa ra là "phản ánh không trung thực hiện thực xã hội Việt Nam", nhưng thế nào mới là phản ánh đúng hiện thực xã hội thì giới làm phim không nhận được câu trả lời.

Các nhà làm phim Việt Nam vẫn chưa thôi nhắc đến chuyện phim Ordinary people của Philippines tham gia Liên hoan phim quốc tế Hà Nội có cảnh một người mẹ vô gia cư đến đồn cảnh sát báo tin con bị bắt cóc thì bị chính cảnh sát quấy rối tình dục.

Xem phim này, nhiều nhà làm phim Việt Nam nói họ không dám "bạo tay" như phim Philippines vì biết khó qua cửa kiểm duyệt chuyện phơi bày hình ảnh xã hội xấu xí, chính quyền bất lực...

Thế nhưng Ordinary people được liên hoan phim "quý như vàng", dành hẳn một chương trình và đoạt hai giải thưởng xuất sắc cho đạo diễn và nữ diễn viên.

Một cảnh trong phim Ròm - bộ phim chưa được Cục Điện ảnh cấp phép phổ biến nhưng đã đoạt giải New Currents tại Liên hoan phim Busan 2019 - Ảnh: HKFILM

Điện ảnh nhà nước: một cổ ba tròng

Các đơn vị sản xuất phim tư nhân Việt Nam đang gặp rất nhiều khó khăn về câu chuyện kiểm duyệt, khi chính họ đóng góp doanh thu nhiều nhất cho nền điện ảnh. Trong khi đó, các hãng phim nhà nước lại cũng cảm thấy không dễ thở, thậm chí còn phải chịu cảnh "một cổ ba tròng".

Thông thường các hãng phim nhà nước tổ chức một hội đồng riêng để duyệt, rồi mới gửi lên Hội đồng trung ương thẩm định và phân loại phim của Bộ Văn hóa, thể thao và du lịch để thẩm định.

Chừng 4-5 năm gần đây, Cục Điện ảnh lại lập thêm một hội đồng nữa để duyệt hòa âm, vậy là một bộ phim được cấp phép phải qua ba lần duyệt: hãng phim, cục và bộ.

Điều đáng nói, theo các hãng phim nhà nước, bất cập nhất là hội đồng của Cục Điện ảnh khi thành viên "còn có cả nhân viên văn phòng không có chuyên môn điện ảnh" (?!).

Một trong những cái nôi của nhiều nhà làm phim độc lập phía Bắc chính là Trung tâm Hỗ trợ phát triển tài năng điện ảnh (TPD) tại Hà Nội. Ông Nguyễn Hoàng Phương, cán bộ điều hành TDP, nhận định cơ chế kiểm duyệt hiện nay đang ảnh hưởng rất lớn đến điện ảnh trẻ.

Chẳng hạn, rất nhiều phim tài liệu hay mà các học viên là sinh viên, học sinh thực hiện đã không được duyệt vì lý do kỹ thuật do không đáp ứng được yêu cầu "hình ảnh, âm thanh rõ nét", vì là phim tài liệu, không được quay bằng máy móc chuyên nghiệp.

Chưa kể, theo ông Phương, kinh phí duyệt phim ngắn khoảng 1,6 triệu đồng/phim cũng là "vấn đề rất lớn" khi mà ở trung tâm có các lớp dạy học sinh cấp II, cấp III làm các bộ phim về gia đình, người thân, chiếu nội bộ "nội dung không có gì nhạy cảm" đến mức phải duyệt.

"Giải thưởng Búp sen vàng cũng là giải thưởng cho cộng đồng học tập của TPD nhưng phim muốn chiếu ở đây thì phải được duyệt. Năm 2017 chúng tôi đã gửi phim tới Cục Điện ảnh trước 2 tháng nhưng đến ngày tổ chức phim vẫn chưa được duyệt, cuối cùng chỉ dám chiếu trích đoạn cho mọi người xem" - ông Phương nói.

Đồ họa: TẤN ĐẠT

Kìm hãm điện ảnh phát triển?

Theo Luật điện ảnh, phim nội địa hay phim nước ngoài muốn được phát hành ở Việt Nam phải được cơ quan chức năng trong nước thẩm định, cấp phép phổ biến và phát hành.

Công cụ để hỗ trợ các nhà duyệt phim của Việt Nam hiện nay chỉ có Luật điện ảnh, ngoài ra là thông tư quy định phân loại phim theo độ tuổi chính thức có hiệu lực vào tháng 1-2017.

Góp ý cho dự thảo Luật điện ảnh (sửa đổi), Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng cơ chế cấp phép, phổ biến phim hiện có rất nhiều bất cập, về lâu dài việc thẩm định phim qua hội đồng độc quyền rất tốn kém chi phí sẽ kìm hãm sự phát triển của điện ảnh Việt Nam và cơ hội được xem phim của khán giả.

"Theo phản ảnh của nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực điện ảnh, thủ tục hành chính thẩm định phim và cấp giấy phép phổ biến phim rất phiền phức, mất nhiều thời gian và rủi ro cho doanh nghiệp. Hội đồng thẩm định thường yêu cầu chỉnh sửa phim và nhiều yêu cầu bị cho là thái quá, can thiệp vào nội dung nghệ thuật và thương mại của bộ phim chứ không chỉ phục vụ mục đích kiểm duyệt nội dung để chống nội dung khiêu dâm, bạo lực, thù địch...", văn bản của VCCI nêu.

Tuổi Trẻ đã liên hệ với Cục Điện ảnh, lãnh đạo cục đã đồng ý trao đổi lại về thủ tục cấp phép và phổ biến phim. Tuy nhiên, sau đó dù chúng tôi đã liên hệ rất nhiều lần nhưng không có phản hồi từ cục.

Yêu cầu kiểm điểm

Cảnh trong phim Everest - Người tuyết bé nhỏ

Ngày 15-10, sau khi xảy ra vụ Cục Điện ảnh cấp phép cho phim hoạt hình Everest - Người tuyết bé nhỏ, trong phim có hình ảnh bản đồ có "đường lưỡi bò", Bộ Văn hóa, thể thao và du lịch đã yêu cầu kiểm điểm các cá nhân, tổ chức để xảy ra chuyện này.

Bộ cũng đã yêu cầu cục tham mưu kiện toàn Hội đồng trung ương thẩm định và phân loại phim truyện; đồng thời nghiên cứu thành lập bộ phận giúp việc hội đồng đảm bảo chất lượng, hiệu quả.

N.DIỆP

Việt Nam đang duy trì mô hình quản lý điện ảnh 'làm khổ lẫn nhau'

TTO - Đạo diễn Phan Đăng Di cho rằng hiện Việt Nam đang duy trì mô hình quản lý điện ảnh "làm khổ lẫn nhau, dẫn đến thế đối đầu giữa cơ quan quản lý và những người làm phim và bất ổn xảy ra liên tục".