Người dân làm thủ tục đăng ký nhận lương hưu tại Bảo hiểm xã hội TP.HCM - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Theo TS Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội: để lương hưu của nhiều người không ở mức thấp như hiện nay, cần phải cải cách chính sách tiền lương và có hệ thống BHXH đa tầng, trong đó cần có sự chia sẻ và có sự tham gia của nhà nước như cách làm ở Trung Quốc.

Trung Quốc không quy định BHXH bắt buộc hay tự nguyện, mà là BHXH theo khu vực. Ở khu vực nông thôn, họ quy định 3 mức đóng, thấp nhất là mức tiền tương đương 3 USD, 6 USD và cao nhất là 20 USD - tương đương với đó là các mức hưởng khi hưu. 

Nhà nước sẽ bù mức đóng cho người lao động khó khăn, thường là người lao động chỉ phải đóng 50%, còn lại 50% là sự chia sẻ, "đóng bù" của địa phương và trung ương.

Việt Nam cần quy định nhiều tầng nấc, cách đóng, hưởng BHXH. Tầng thấp nhất, như bên Trung Quốc, BHXH kiểu như trợ giúp xã hội, quy định 3 mức đóng tối thiểu 3-6-20 USD và nhà nước phải tham gia tài trợ mức đóng, mức hưởng. 

Tầng thứ 2 nên là BHXH bắt buộc theo từng ngành nghề, lĩnh vực khác nhau, ai đóng bao nhiêu hưởng bấy nhiêu, đóng cao hưởng cao, đóng ít hưởng ít. Tầng thứ 3 là BHXH tự nguyện để những người thu nhập cao họ tự nguyện mức đóng để hưởng chế độ hưu trí tự nguyện.

Còn một điều cần lưu ý là BHXH có liên quan rất nhiều đến chính sách lương. Như trong khối nhà nước, người lao động đi làm được lương trên 10 triệu đồng một tháng nhưng lại đóng BHXH trên mức lương cơ sở chỉ khoảng mấy triệu đồng thì không hợp lý. Phải thay đổi để đóng BHXH theo mức lương thực tế, từ đó mới có mức lương hưu cao.