Bóng lăn từ 2.000 năm nhưng sao Trung Quốc vẫn vất vả với World Cup?

BÌNH AN

TTO - Theo Liên đoàn bóng đá thế giới (FIFA), dạng bóng đá được sử chép sớm nhất đã có từ thời Trung Quốc cổ đại, nơi môn thể thao này phổ biến với nhiều hình thức khác nhau trước khi biến mất.

Một bức tranh thời nhà Tống miêu tả cảnh trẻ em đá một quả cầu - Ảnh chụp màn hình

Cả thế giới, từ già đến trẻ, đang đổ dồn sự chú ý về các trận cầu rực lửa đang diễn ra ở Nga, đất nước của những hàng cây bạch dương dài bất tận. Và chắc chắn những câu chuyện thú vị bên lề liên quan tới World Cup luôn được người hâm mộ săn đón.

Báo South China Morning Post của Hong Kong mới đây đã góp một chút hương vị lạ vào không khí chung này với bài viết về môn túc cầu tại Trung Quốc. Tác giả bài viết cho rằng những thất bại liên tiếp của Trung Quốc tại World Cup những năm qua có thể được lý giải bằng việc hiểu rõ mối quan hệ lâu dài của người dân Trung Quốc với môn thể thao này.

Trên trang web của mình, FIFA cho biết "dạng bóng đá sớm nhất có bằng chứng khoa học chỉ rõ là một bài tập luyện ghi lại trong một cẩm nang quân sự có từ thế kỷ 2 và 3 trước Công Nguyên ở Trung Quốc".

Thông tin này không có nghĩa người Trung Quốc đã sáng tạo ra môn bóng đá. Xét cho cùng, đá một quả bóng để đáp ứng nhu cầu giải trí là điều gì đó mang tính phổ biến. Tuy nhiên, có lẽ các sử gia Trung Quốc cổ đại - mà vốn là những người chép biên niên sử mang tính bắt buộc - nằm trong số ít người cổ đại ghi chép lại môn thể thao này.

Cuju từng một thời gian được các quan lại Trung Quốc thời phong kiến yêu thích - Ảnh chụp màn hình

FIFA không xác định quyển "cẩm nang quân sự" trên, nhưng Sử ký Tư Mã Thiên được hoàn thiện năm 94 trước Công Nguyên chép rằng trong suốt thời đại Chiến Quốc (475 trước Công Nguyên - 221 trước Công Nguyên), bá tánh của nước Tề giàu mạnh (ngày nay là tỉnh Sơn Đông) thường tổ chức nhiều hoạt động đáp ứng nhu cầu giải trí lúc rảnh rang, trong đó môn cuju (Hán - Việt: xúc cúc), hiểu theo nghĩa đen là "đá một quả cầu". Ngày nay bóng đá được gọi là túc cầu (zuqiu).

Đến thời nhà Hán (206 TCN - 220), cuju mới phát triển thành một môn thể thao chuyên nghiệp. Được chơi trên các bãi đất đặc biệt cùng với khu vực riêng dành cho người xem, hai đội, mỗi đội gồm 12 người sẽ đá một quả cầu - được làm từ da động vật và được nhồi lông hoặc tóc bên trong - vào khung thành đối phương. Sử chép rằng đây là môn thể thao được chơi nhiều bởi tầng lớp quý tộc và các binh sĩ như một hình thức để rèn luyện đôi chân.

Sự phổ biến của cuju được ghi nhận cao nhất vào thời nhà Đường (618-907), khi một quả cầu da thú - nhồi vào bên trong là bong bóng động vật đã thổi phồng - được sử dụng nhờ tính cơ động tốt hơn. Với hai đội tranh tài, cùng một quả cầu nhẹ hơn có khả năng di chuyển xa hơn, và hai khung thành, cuju thời điểm đó rất giống với môn bóng đá ngày nay. Lúc bấy giờ, thậm chí có hai đội toàn nữ nhi đá với nhau.

Tuy nhiên, đến thời nhà Tống (960-1279), cuju đã bị biến dạng và không còn là môn thể thao đồng đội. Thay vào đó, một hoặc nhiều cầu thủ sẽ cố gắng giữ được quả cầu trên không càng lâu càng tốt và có thể điều khiển bằng nhiều bộ phận trên cơ thể, ngoại trừ tay.

Một cổ động viên Trung Quốc tại World Cup 2002. Đây là lần đầu tiên và cũng là duy nhất tuyển Trung Quốc dự cho tới nay - Ảnh: AFP

Suốt thời nhà Nguyên (1271-1368) và nhà Minh (1368-1644), cuju vẫn còn phổ biến trong giới quý tộc và các quan lại, mặc dù môn thể thao này ngày càng bị gắn với hình ảnh trụy lạc vì các thanh lâu bắt đầu dùng nó để câu khách. Hoàng đế Thái Tổ của thời nhà Minh thậm chí đã ban chiếu chỉ cấm các quan lại và binh sĩ chơi cuju nếu họ không muốn đôi chân bị chặt bỏ.

Nhà Thanh (1644-1912), triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử Trung Quốc, cũng cấm môn thể thao này trong giới quý tộc và quan lại nhằm ngăn họ bê trễ công việc. Cuju cuối cùng đã biến mất.

Trái lại, môn bóng đá hiện đại được phát minh bởi người Anh đã trở thành một trong những môn thể thao phổ biến nhất thế giới. Người Trung Quốc, mà vốn đã chơi môn thể thao này từ cách đây 2.000 năm, lại đang vất vả chinh phục nó trên đấu trường quốc tế.

Tự hào sở hữu dân số bằng 1/5 dân số toàn cầu, nhưng đội tuyển quốc gia Trung Quốc chỉ một lần lọt vào vòng chung kết World Cup là vào năm 2002, khi mà đội bóng đất nước tỉ dân để thua cả ba trận và không ghi nổi bàn nào. Thậm chí đảo quốc Iceland bé nhỏ còn làm tốt hơn.