Lính mũ nồi xanh Ý tuần tra tại khu vực giới tuyến ở miền nam Lebanon - Ảnh: AFP

Liên Hiệp Quốc (LHQ) đang triển khai 14 chiến dịch gìn giữ hòa bình. Đại hội đồng LHQ phân bổ mức đóng góp tài chính cho các nước thành viên LHQ theo công thức tính toán phức tạp, trong đó có tính đến yếu tố phát triển kinh tế của từng nước.

Năm nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an LHQ đóng góp cao hơn.

Đóng góp tiền và quân cho chiến dịch

Ngân sách cho các chiến dịch gìn giữ hòa bình LHQ từ ngày 1-7-2018 đến 30-6-2019 khoảng 6,7 tỉ USD, giảm 1,47% so với năm 2017-2018.

Ngân sách này được dùng để chi cho 12/14 chiến dịch, hỗ trợ hậu cần cho Phái bộ Liên minh châu Phi ở Somalia, hỗ trợ về công nghệ và hậu cần cho tất cả các chiến dịch thông qua ba trung tâm điều phối ở Brindisi (Ý), Valencia (Tây Ban Nha) và Entebbe (Uganda).

2/14 chiến dịch còn lại liên quan đến các nhân viên LHQ phụ trách giám sát ngừng bắn ở khu vực Trung Đông và ở Ấn Độ - Pakistan (giám sát khu vực Kashmir) được đầu tư bằng ngân sách thông thường của LHQ.

Năm 2018, 10 quốc gia đóng góp cho ngân sách gìn giữ hòa bình nhiều hơn hết gồm Mỹ 28,47%, Trung Quốc 10,25%, Nhật 9,68%, Đức 6,39%, Pháp 6,28%, Anh 5,77%, Nga 3,99%, Ý 3,75%, Canada 2,92%, Tây Ban Nha 2,44%.

Nhiều nước còn tự nguyện đóng góp thêm dưới hình thức cung cấp dịch vụ vận tải, trang thiết bị, nhân lực và tài chính.

Các nước cung ứng quân trên tinh thần tự nguyện. Lương binh sĩ do chính phủ nước đó chi trả. Từ ngày 1-7-2018, LHQ hoàn trả lương binh sĩ theo mức lương chuẩn được Đại hội đồng LHQ thông qua là 1.428 USD/người/tháng.

Cảnh sát và nhân viên dân sự hưởng lương bằng ngân sách chiến dịch. LHQ cũng hoàn trả chi phí trang thiết bị, dịch vụ nhân lực và dịch vụ hỗ trợ cho các nước đã cung cấp.

Lính mũ nồi xanh UNDOF giám sát biên giới Syria trên cao nguyên Golan - Ảnh: AFP

Trước kia lực lượng mũ nồi xanh gồm các binh sĩ giữ vai trò nòng cốt. Sau này có thêm nhiều thành phần khác bổ sung như các nhà quản trị, chuyên viên kinh tế, cảnh sát, luật sư, nhân viên phá mìn, quan sát viên bầu cử, nhà bảo vệ nhân quyền, chuyên viên các vấn đề dân sự và hành chính, nhân viên hoạt động nhân đạo, chuyên viên truyền thông và thông tin.

Trung Quốc đóng góp tài chính nhiều thứ hai sau Mỹ và là một trong những nước đưa nhiều quân nhất.

Đến tháng 8-2018, 10 nước đưa binh sĩ, sĩ quan tham mưu, chuyên gia quân sự và cảnh sát tham gia nhiều nhất gồm có Ethiopia (8.325 quân), Bangladesh (7.111), Rwanda (7.072), Ấn Độ (6.711), Pakistan (6.099), Nepal (5.718), Ai Cập (3.166), Indonesia (2.682), Tanzania (2.677) và Ghana (2.622). Nước thứ 11 là Trung Quốc với 2.519 quân.

Trung Quốc đang tham gia 8/14 chiến dịch gồm 5 chiến dịch ở châu Phi, 2 chiến dịch ở Trung Đông và chiến dịch còn lại ở châu Âu. Số quân được điều động nhiều đến Nam Sudan (1.068 quân), Lebanon (418 quân), Mali (403 quân)...

Từ trước đến nay Trung Quốc đã đưa quân tham gia tổng cộng 12 chiến dịch, nhất là ở châu Phi. Năm 2015 là năm cao điểm tham gia chiến dịch gìn giữ hòa bình của Trung Quốc với tổng cộng 2.838 quân tham gia 10 chiến dịch tại châu Phi.

Lần đầu tiên lính mũ nồi xanh Trung Quốc thiệt mạng ở Mali là vụ nhóm khủng bố Al Qaeda ở Bắc Phi Hồi giáo dùng xe gài bom tấn công doanh trại phái bộ gìn giữ hòa bình LHQ ở Gao đêm 31-5-2016.

Một lính mũ nồi xanh Trung Quốc thiệt mạng và 12 binh sĩ khác bị thương, trong đó có 3 binh sĩ Trung Quốc.

Khó khăn vãn hồi hòa bình Trung Đông

Tại Trung Đông có ba chiến dịch triển khai giám sát toàn khu vực Trung Đông, cao nguyên Golan và Lebanon.

Lâu đời nhất là Tổ chức LHQ phụ trách giám sát ngừng bắn (UNTSO) hoạt động ở Palestine từ tháng 5-1948, sau đó tiếp tục giám sát việc thực hiện các thỏa thuận đình chiến giữa Israel và bốn nước Ả Rập (Ai Cập, Lebanon, Jordan và Syria).

Đây là chiến dịch duy nhất tiếp tục hoạt động mà không cần Hội đồng Bảo an LHQ triển hạn. UNTSO cũng là lực lượng triển khai nhanh sẵn sàng yểm trợ cho các chiến dịch khác trong khu vực.

UNTSO đặt trụ sở tại Jerusalem, hiện có 373 người gồm 151 quan sát viên quân sự và 222 nhân viên dân sự.

Kế đến là Lực lượng LHQ phụ trách giám sát rút quân (UNDOF) triển khai trên cao nguyên Golan ngày 31-5-1974 theo nghị quyết 350 của Hội đồng Bảo an LHQ.

Năm 1973, chiến sự bùng nổ giữa Israel - Syria trên cao nguyên Golan (lãnh thổ Syria bị Israel chiếm đóng vào tháng 6-1967). Trước sức ép của Mỹ, Israel và Syria đã ký thỏa thuận cam kết rút quân khỏi cao nguyên Golan.

Thỏa thuận quy định vùng đệm, các khu vực giới hạn triển khai quân sự và đề nghị LHQ bố trí quan sát viên giám sát. Từ đó UNDOF ra đời. Quân số UNDOF gồm 975 binh sĩ và 125 nhân viên dân sự.

Ngoài ra, LHQ còn triển khai Lực lượng tạm thời của LHQ tại Lebanon (UNIFIL). Trong ba chiến dịch ở Trung Đông, UNIFIL có quân số đông nhất với 11.282 người, gồm 10.452 binh sĩ và 830 nhân viên dân sự.

Đưa lính mũ nồi xanh Trung Quốc thiệt mạng ở Mali về nước - Ảnh: NDNB

Đầu thập niên 1970, các đội đặc công Palestine từ Lebanon thường xuyên tấn công sang Israel. Quân đội Israel trả đũa đánh chiếm miền nam Lebanon. Ngày 19-3-1978, Hội đồng Bảo an thông qua hai nghị quyết 425 và 426 yêu cầu Israel rút quân khỏi Lebanon và thành lập UNIFIL.

Bốn năm sau, Israel lại tiếp tục đánh Lebanon và bao vây thủ đô Beirut. Đến tháng 6-2000, Israel mới rút hết quân khỏi Lebanon về giới tuyến do LHQ quy định.

Tháng 7-2006, khủng hoảng lại bùng nổ giữa Israel và Hezbollah ở Lebanon. Hội đồng Bảo an LHQ quyết định tăng thêm quân số UNIFIL và lần đầu tiên triển khai hải quân cho lính mũ nồi xanh.

Ngoài ba chiến dịch ở Trung Đông, LHQ còn triển khai bốn chiến dịch ở Ấn Độ và Pakistan, Cyprus, Kosovo và Haiti. Chiến dịch ở Ấn Độ và Pakistan (UNMOGIP) được triển khai năm 1949 cho đến nay để giám sát ngừng bắn sau xung đột giữa Ấn Độ và Pakistan trong tranh chấp Kashmir.

Tại Cộng hòa Cyprus, lực lượng LHQ được triển khai năm 1964 để ngăn chặn xung đột giữa hai cộng đồng gốc Hi Lạp và gốc Thổ Nhĩ Kỳ.

>> Kỳ tới: Vùng đất dữ châu Phi