Vùng núi nơi sông Hoàng Hà chảy qua được cho từng xuất hiện một hồ nước lớn gây nên trận đại hồng thủy - Ảnh: Science

Truyền thuyết Trung Quốc tin rằng cách đây 4.000 năm từng xảy ra một trận đại hồng thủy, dân gian mô tả nó như sau:

“Cơn đại hồng thủy trông như một vạc nước sôi bất tận, tràn ngập khắp nơi. Những cơn sóng cao ngút mắt đập vào hai bờ sông Hoàng Hà, phá hủy tất cả mọi thứ trên đường đi. Trận lũ tràn vào các con đường trong các thành phố sơ khai của Trung Quốc cổ, cuốn trôi vùng đất trồng trọt xung quanh…”

Các nhà sử học trước nay chưa tìm ra bằng chứng khảo cổ chứng minh sự tồn tại của trận lũ lụt này, cho đến ngày 4-8 vừa qua. Nhà địa chất học Wu Qinglong (đại học Nam Kinh - Trung Quốc) công bố trên tạp chí Science rằng đã tìm thấy dấu vết một trận lụt lớn ở sông Hoàng Hà vào khoảng năm 1.900 trước Công nguyên - cùng thời điểm với trận đại hồng thủy trong truyền thuyết.

Năm 2007, khi đang nghiên cứu địa chất xung quanh sông Hoàng Hà, ông Wu để ý một số mẫu đất trông giống trầm tích của một trận lũ bùng phát. Trầm tích này có những lớp dày hơn bình thường so với khu vực này, điều cho thấy nó hình thành nhanh chóng bởi một trận lũ lớn.

Nhận ra tầm quan trọng của phát hiện này, ông Wu nhanh chóng tập hợp một đội ngũ các nhà khảo cổ, địa chất và sử học để tiến hành nghiên cứu.

Tại một địa điểm khảo cổ gần đó họ tiếp tục phát hiện trầm tích lũ trộn lẫn với gốm sứ vỡ trong một hang động từng có người ở. Ngược lên thượng nguồn sông, họ tìm ra bằng chứng những hồ lớn trên núi từng xuất hiện tại đó, có thể là do con sông bị chặn bởi đất đá.

Bức tranh lớn dần được hình thành: hàng ngàn năm trước, một trận động đất lớn làm rung chuyển cả khu vực hình thành nên một con đập chặn ngang sông Hoàng Hà. Nước bắt đầu tích tụ qua nhiều tháng cho đến khi vỡ tung và tràn xuống hạ lưu.

Các nhà khoa học tính toán được rằng nước đã đổ xuống với lưu lượng 300.000 đến 500.000 m3 mỗi giây, và sự tàn phá kéo dài đến 2.000 km về hạ lưu. Theo nhà địa chất học Darryl Granger (ĐH Purdue), với cường độ này thì đây là một trong những trận lụt lớn nhất từng xảy ra trên trái đất trong 10.000 năm.

Bình luận trên tập chí Science, nhà khoa học David Montgomery (ĐH Washington - Mỹ) nhận xét ông Wu và các cộng sự đã đưa ra được bằng chứng thuyết phục về sự tồn tại của trận đại hồng thủy. Ông cũng lưu ý các nhà nhân chủng học phát hiện những truyền thuyết tương tự từ các nền văn hóa thường phản ánh môi trường mà họ sinh sống.