Đại giáo đường Hồi giáo ở Mosul, nơi thủ lãnh IS tuyên bố khai sinh tổ chức Nhà nước Hồi giáo cách đây ba năm, đã bị quân thánh chiến dùng chất nổ phá sập ngày 21-6-2017 - Ảnh: Ahmah Al Rubaye/AFP

Thủ tướng Iraq, ông Haidar Al Abadi, bất ngờ đến thăm chiến trường. Sau trận chiến quy mô chưa từng thấy kéo dài chín tháng, quân đội Iraq lại làm chủ thành phố lớn ở miền bắc đất nước nhưng cái giá phải trả là nặng nề.

Trận đánh cuối cùng

Đối với Ali và các đồng đội, trận đánh Mosul đã chấm dứt vào trưa chủ nhật khi đội hình lực lượng chống khủng bố Iraq (ICTS) đến được bờ sông Tigris. Ali cho biết: “Chính tôi đã cắm lá cờ Iraq lên bờ sông”. 

Trong bóng tối nhập nhoạng của một cửa hàng bán đồ điện mà cửa sắt đã bị phá vỡ, những người lính Iraq ngồi ngay trên sàn để ăn cơm chung.

Họ nói: “Đối với chúng tôi, trận đánh đã kết thúc. Vẫn còn các đồng đội phải hoàn thành nhiệm vụ tại các khu phố kế cận nhưng phần chúng tôi thì xong rồi”.

Xa hơn một chút trên các mái nhà, những đợt súng máy nổ giòn. Thỉnh thoảng các quả bom có hướng dẫn được máy bay thả xuống làm mặt đất rung chuyển.

Khoảng vài trăm quân IS và gia đình họ, có thể là thường dân bị kẹt lại chung, vẫn trụ lại trên một con đường ở khu Al Maidan dọc theo dòng Tigris.

Đại úy Natiq, chỉ huy một đơn vị của binh đoàn Najaf thuộc ICTS, được mệnh danh là binh đoàn Vàng, nhận xét: “Không còn bao lâu nữa đâu, họ không thể xoay xở nổi. Chấm hết rồi”.

Những người lính mặc quân phục màu đen của ICTS là đội quân đã đánh cú đòn quyết định vào IS.

Trên những đường phố hẹp của khu trung tâm lâu đời, các quân nhân phải chinh phục thành phố bằng cách giành giật từng căn nhà, vận chuyển đạn dược và hàng ngàn chai nước trong sức nóng kinh người của mùa hè Iraq.

Đại úy Natiq nói: “Thành phố cổ là phần khó khăn nhất của toàn bộ chiến dịch, những trận đánh gay go nhất diễn ra tại đây. IS đã chuẩn bị từ nhiều tháng qua cho trận đánh cuối cùng. Chúng đã gài bẫy, đào hầm khắp nơi. Đôi khi phải đánh bật chúng ra bằng lựu đạn”.

Dù IS chống cự mãnh liệt, những người lính ICTS đã chọc thủng được một góc trong phòng tuyến kẻ thù.

Vị đại úy nói: “Chúng tôi đã cho bọn chúng “biết thế nào là lễ độ”. Chúng muốn phản công nhưng không nổi. Những ngày gần đây bọn IS rất mệt mỏi, không còn nhiều đạn dược như trước nữa. Một số phải dùng đến đai chất nổ để đánh bom tự sát”.

Đại úy Natiq đã tham gia cuộc chinh phục Mosul suốt chín tháng trời. “Ba người lính của tôi đã tử trận, nhiều người khác bị thương. Nhưng giờ đây chúng tôi đã đến đích”.

Cái giá phải trả

Tình trạng của khu trung tâm Mosul cho thấy cái giá phải trả cho việc tái chiếm thành phố. Xung quanh đền thờ Hồi giáo Al Nouri và ngọn tháp nghiêng, nay đã trở thành một đống gạch vụn, một thế giới hai màu trải dài.

Mặt tiền những căn nhà đổ nát mang màu xám nhạt; còn những đống gạch đá, ximăng khổng lồ, những chiếc xe bị cháy chỉ còn bộ khung, những thanh sắt vương vãi trên đường phố có màu xám đen.  

Cái thế giới ấy cũng mang một mùi đặc biệt. Trong cái nóng kinh người của tháng 7, ba mùi trộn lẫn vào nhau. Mùi kinh tởm của những thi thể đang phân rã, mùi chát của phân và những ống cống bị bể, và cuối cùng là mùi cay nồng của bụi đá và bêtông vỡ vụn.

Đó còn là một thế giới hoang mạc. Ngoài binh lính và những chiếc xe ủi đang bắt đầu giải tỏa các trục đường chính, không còn ai sống trong những con ngõ nhỏ thoải dốc và những đường mòn của thành phố cổ kính này.

Những con mèo đã bị cư dân đói khát ăn thịt hết. Con người thì bị đè chết trong những căn nhà sập, hoặc chạy trốn cùng tốc độ tiến quân của lực lượng Iraq. Một số bị kẹt lại trong trận đánh.

Một phụ nữ 67 tuổi, Haifa Younis, bị kẹt trong căn nhà đổ suốt bốn ngày cuối cùng của trận chiến tại khu phố Al Maidan. Bà ta ốm giơ xương, nước da mai mái vì không thấy ánh sáng.

Bà kể: “Chúng tôi trốn trong hầm từ nhiều tuần lễ, rồi một vụ nổ đã làm căn nhà phía trên sụp xuống. May mắn là có một lỗ trống, nhờ đó chúng tôi còn thở được và con trai tôi có thể đi múc nước ngoài sông khi đêm xuống. Khi những người lính đến đây chúng tôi chẳng biết phải làm gì”.

Sau chín tháng chiến đấu quyết liệt, trước hết ở miền đông rồi kể từ tháng 2 là tại phía bờ đông sông Tigris, trận chiến Mosul cần đến sức chịu đựng bền bỉ và cả phương pháp nữa.

Lực lượng Iraq đã đẩy dần quân thánh chiến đến tuyến phòng ngự cuối cùng là trung tâm lịch sử của Mosul, xung quanh đền thờ mà cách đây ba tháng thủ lãnh IS đã tuyên bố khai sinh “vương quốc Hồi giáo”. 

Tình hình có vẻ bế tắc trong những ngày cuối sau khi đền thờ bị phá hủy. Quân đội Iraq ngần ngại chưa muốn tung ra đợt tấn công cuối cùng, nhưng họ đã dần dà siết chặt gọng kềm xung quanh hang ổ của IS. Rồi mọi việc đã diễn tiến rất nhanh hôm chủ nhật.

Thủ tướng Iraq Haidar Al Abadi đã loan báo chiến thắng vào buổi trưa, chiều hôm đó đã đến tận Mosul.

Đoàn côngvoa của ông chạy xuyên qua thành phố cổ, dừng lại trước đống hoang tàn của đền thờ Hồi giáo Al Nouri. Thủ tướng khen ngợi các quân nhân và đoàn xe lại chạy qua sông Tigris, trên một cầu phao trước khách sạn Ninive đổ nát.

Những người lính bắt đầu trao đổi những vật kỷ niệm thu thập được trên chiến trường, những lá cờ đen của tổ chức Nhà nước Hồi giáo được săn lùng nhiều nhất. 

Khi màn đêm buông xuống, các đơn vị bắt đầu nổ súng, nhưng lần này bắn chỉ thiên để mừng chiến thắng. Những viên đạn bay lên trời, tạo thành những vệt sáng màu cam bên trên thành phố Mosul.

Lãnh địa cuối cùng của IS tại Mosul - Nguồn: Reuters và isisliveuamap.com Trong căn nhà mà ban tham mưu binh đoàn Vàng tạm ngụ ở cửa ngõ thành phố cổ, các sĩ quan cao cấp đã đến chào các vị tướng, trước tấm không ảnh lớn được dùng làm bản đồ tác chiến trong những tuần lễ gần đây. Trên một diện tích lớn màu xám, những nét bút phớt màu xanh vạch các lằn đậm xen kẽ giữa những con ngõ nhỏ. Chỉ còn lại một hình chữ nhật nhỏ bé nằm dọc dòng sông, bao quanh là những mũi tên. Đó là lãnh địa cuối cùng của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tại Mosul.

____________

Kỳ tới: Ngày tàn của IS?

* Kỳ 1: Mosul thất thủ
* Kỳ 2: Tường thuật chiến trường của nhà báo sống sót