Nhật nới lỏng xuất khẩu vũ khí, Trung, Hàn quan ngạiNhật muốn xuất khẩu vũ khí, Trung Quốc lo lắngMỹ, Nga tiếp tục dẫn đầu về xuất khẩu vũ khí

Phóng to

Thủ tướng Nhật Shinzo Abe trong một lần tham quan máy bay chiến đấu - Ảnh: Reuters

Theo Kyodo, bất chấp các mối quan ngại việc thay đổi chính sách có thể ảnh hưởng đến hình ảnh một đất nước hòa bình, nội các Nhật Bản đã thông qua các quy định cập nhật lại “ba nguyên tắc” về cấm xuất khẩu vũ khí từ năm 1967.

Theo chính sách mới, Nhật Bản sẽ được xuất khẩu vũ khí và tham gia việc hợp tác phát triển - sản xuất vũ khí nếu những thiết bị này phục vụ các mục đích hòa bình quốc tế và an ninh của chính nước này. Theo Wall Street Journal, điều này sẽ giúp Nhật có thể chia sẻ công nghệ quốc phòng và cung cấp các thiết bị quân sự cho đồng minh với mục đích cứu hộ, vận tải, do thám và dò mìn.

Thúc đẩy công nghiệp quốc phòng

Ngay cả khi việc xuất khẩu vũ khí được cho phép, theo Kyodo, Nhật cũng có kế hoạch áp đặt các tiêu chuẩn theo dõi chặt chẽ và đảm bảo quá trình này diễn ra minh bạch. Việc chuyển giao thiết bị của Nhật cho các bên thứ ba cũng sẽ được kiểm tra, theo dõi. Chính phủ Nhật cũng sẽ công bố báo cáo hằng năm về các thiết bị quốc phòng được các bộ phê chuẩn cho xuất khẩu.

Theo mô hình mới, Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao và Bộ Thương mại sẽ kiểm tra các công đoạn. Hội đồng an ninh quốc gia, một cơ quan mới được thành lập hồi tháng 12-2013 để đẩy nhanh việc ra quyết định các chính sách quốc phòng và ngoại giao, sẽ quyết định có cho phép xuất khẩu hay không khi đơn hàng được cho là quan trọng và cần có sự thận trọng.

Tuy nhiên theo chính sách mới, Nhật Bản chỉ chủ yếu tập trung xuất khẩu các thiết bị quốc phòng không gây thương vong như tàu tuần tra và thiết bị dò mìn. Tokyo nói họ không có kế hoạch xuất khẩu các loại vũ khí như xe tăng hay chiến đấu cơ.

Chính sách tự cấm xuất khẩu vũ khí trước đây của Nhật Bản đã tự động loại các nhà thầu quốc phòng như Mitsubishi, Kawasaki và IHI ra khỏi thị trường nước ngoài và khiến những công ty này khó khăn trong việc cắt giảm chi phí cũng như cập nhật các công nghệ mới. Ngân sách quốc phòng Nhật Bản trong một thập kỷ qua sụt giảm cho tới tận năm 2012, gây quan ngại các nhà sản xuất vũ khí nhỏ trong nước có thể bị buộc phải ra đi khỏi ngành này.

Tuy nhiên với chính sách mới, thiết bị quốc phòng của Nhật không phải muốn là bán ngay được. Chuyên gia Bonji Ohara thuộc Quỹ nghiên cứu Tokyo cho rằng chính phủ nước này vẫn cần phải đóng một vai trò đầu tàu trong việc mở rộng thị trường ra nước ngoài.

Đối phó với tình hình mới

Kyodo cho biết ông Abe đang xem xét sửa đổi chính sách an ninh, quốc phòng của đất nước để đối phó với các mối đe dọa an ninh mới. Và những thay đổi về xuất khẩu vũ khí lần này là một trong các mục tiêu chính sách lớn của ông. Khi môi trường an ninh thay đổi kể từ khi chiến tranh lạnh kết thúc, đã có nhiều lời kêu gọi Nhật Bản xem lại chính sách cấm xuất khẩu vũ khí của mình hơn là việc đưa ra các “ngoại lệ”.

Năm ngoái, nội các Nhật Bản đã phê chuẩn một chiến lược an ninh quốc gia mới và tăng chi tiêu quốc phòng trong một động thái mà giới quan sát cho là nhằm vào Trung Quốc. Tình hình an ninh khu vực bao gồm cả các động thái khó đoán của CHDCND Triều Tiên cũng là điều Tokyo quan tâm.

Việc Nhật Bản nới lỏng chính sách xuất khẩu vũ khí diễn ra trong lúc mối quan hệ với Trung Quốc không được êm đẹp vì tranh chấp lãnh thổ về một quần đảo trên biển Hoa Đông và việc ông Abe thăm đền Yasukuni tháng 12 năm ngoái.

Phát biểu trong cuộc họp báo tại Bắc Kinh (Trung Quốc) hôm qua, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi nói: “Chính sách an ninh quân sự của Nhật Bản liên quan đến sự ổn định trong khu vực. Chúng tôi sẽ đặc biệt chú ý đến vấn đề này”.

Theo AFP, giới quan sát cũng nhận định các quy định mới về vũ khí có thể giúp các thiết bị quốc phòng của Nhật được chuyển đến Indonesia cũng như các nước quanh biển Đông như Philippines chẳng hạn, quốc gia đang tranh chấp chủ quyền với Bắc Kinh.