Phóng to

Ngoại trưởng Iran Zarif (trái) và Cao ủy đối ngoại của Liên minh châu Âu Catherine Ashton trong lần đối thoại tại Geneva hôm 10-11 - Ảnh: Reuters

CNN dẫn lời quan chức cấp cao của Mỹ cho biết Washington và các nước đang “tiến gần” đến một thỏa thuận ngăn Tehran mở rộng chương trình hạt nhân và cắt giảm quy mô của chương trình gây tranh cãi này. Thỏa thuận này sẽ kéo dài thời gian mà Iran cần để phát triển vũ khí hạt nhân và rút ngắn thời gian để phát hiện nếu Tehran cố tìm cách phát triển chúng, quan chức này giải thích.

Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif và đại diện nhóm P5+1 gồm năm nước thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc và Đức sẽ nhóm họp lần nữa vào ngày 20-11 để tiếp tục những tiến triển đột phá trong vòng đàm phán trước đó. Cũng tại đây, ông Zarif sẽ gặp Cao ủy đối ngoại của Liên minh châu Âu, bà Catherine Ashton. Sứ mệnh của họ là tìm được một thỏa thuận tạm thời về vấn đề hạt nhân Iran nhằm cho phép họ có thêm thời gian thương thảo một thỏa thuận toàn diện và vững chắc để chấm dứt những tranh cãi trong một thập kỷ qua.

Nếu đàm phán tiến triển tốt, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và các đồng cấp châu Âu sẽ có mặt tại Geneva (Thụy Sĩ) để hoàn tất thỏa thuận.

“Rất có thể”

Vòng đàm phán đầu tiên vào tuần trước khép lại mà không có đột phá nào dù các bên tham gia đều đưa ra đánh giá tích cực và những kỳ vọng được đặt vào nó. Tuy giới chức Mỹ đánh giá vòng đàm phán tuần tới ở Geneva hoàn toàn có thể đạt được một thỏa thuận về mọi khía cạnh của chương trình hạt nhân Iran, bao gồm chương trình làm giàu uranium, kho chứa uranium và tất cả cơ sở hạt nhân. Trong báo cáo đưa ra tuần này, Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cho biết Tehran đã ngưng chương trình hạt nhân trước khi ngồi vào đàm phán.

Dù vậy vẫn còn nhiều thách thức lớn trong đàm phán và “chúng ta cần phải làm việc cật lực vào tuần tới”, quan chức Mỹ nói trên thừa nhận. Một trong những trở ngại lớn là việc Iran vẫn khẳng định chương trình hạt nhân của họ nhằm mục đích hòa bình và rằng nước này có quyền làm giàu uranium được quốc tế thừa nhận. Trong khi đó, Mỹ và các đồng minh cho rằng điều này đi ngược với hiệp ước cấm vũ khí hạt nhân.

Theo giải pháp đề xuất của Washington, Iran có thể sẽ được làm giàu uranium ở mức thấp 3,5%, đủ để phục vụ trong các lò hạt nhân dân sự. Mức này sẽ được áp dụng trong thỏa thuận tạm thời và thỏa thuận cuối cùng. Đổi lại, Tehran sẽ phải chấp nhận một loạt giới hạn, bao gồm biện pháp xác nhận nghiêm ngặt để đảm bảo nước này không qua mặt phương Tây. Uranium trong các kho chứa của Iran hiện được làm giàu ở mức 20% mà theo các nước phương Tây, là rất gần mức để chế tạo vũ khí.

Ngoài ra, phiên đàm phán cũng cần thuyết phục Pháp, nước tỏ ra lưỡng lự với thỏa thuận tại vòng đàm phán trước. Trong bài viết trên Reuters, chuyên gia vật lý hạt nhân Yousaf Butt nhận định rằng một thỏa thuận với Iran có thể làm tổn hại đến các lợi ích của Paris ở Trung Đông. Cũng theo ông, vấn đề của đàm phán hạt nhân Iran là có quá nhiều bên tham gia khiến Tehran vừa đối thoại với nhóm P5+1 còn bất đồng trong nội bộ vừa phải làm việc với IAEA. Nếu Ngoại trưởng Zarif trước đó tuyên bố “đã có đầy đủ nguyên liệu để chế biến nên một thỏa thuận” thì ông Butt lại cho rằng đang “có quá nhiều đầu bếp trong bếp hạt nhân Iran”.

Rạn nứt với Israel

Tuy nhiên, Mỹ càng tiến gần đến thỏa thuận với Iran bao nhiêu thì nguy cơ xa cách đồng minh Israel ngày càng lớn xung quanh vấn đề tiếp tục hay ngưng trừng phạt Iran. Tổng thống Mỹ Barack Obama mới đây kêu gọi ngưng các biện pháp trừng phạt nặng nề lên Iran trong thời gian đàm phán. Trong thỏa thuận tạm thời cũng bao gồm điều kiện Mỹ sẽ nới lỏng trừng phạt kinh tế Iran, cụ thể là cho phép nước này tiếp cận các tài khoản bị đóng băng ở nước ngoài. Tuy nhiên Israel đã tỏ ra bực tức với thỏa thuận “cực kỳ tệ hại” này.

Israel tuyên bố sẽ làm mọi cách để phá hoại thỏa thuận, thậm chí một cuộc chiến thông tin giữa Israel và Nhà Trắng đang diễn ra ngay tại đồi Capital. Đại sứ Israel tại Mỹ và Ủy ban quan hệ công Mỹ - Israel đang tích cực vận động tại Chính phủ Mỹ. Khả năng thắng của Israel là rất lớn khi các thành viên Quốc hội Mỹ dường như không tin vào lời thuyết phục của ông Obama như những thông tin mà Israel bí mật cung cấp. Theo các nghị sĩ, cần phải siết chặt trừng phạt hơn nữa để Iran chấp nhận các điều kiện đàm phán.