Riêng Tân Rai năm 2013 lỗ hơn 258 tỉ đồng, Nhân Cơ dự kiến năm 2015 sẽ lỗ hơn 671 tỉ đồng...

Tương lai không dễ xác địnhĐòi ưu đãi cho dự án bôxitHồ chứa bùn đỏ phải tuyệt đối an toàn

Thực tế lỗ lã của dự án này là điều có thể thấy trước và không làm ai ngạc nhiên.

Cách đây hai năm, người viết bài này đã cảnh báo kinh doanh theo lợi nhuận phải chấp nhận “lời ăn, lỗ chịu”. Về khía cạnh kinh tế, nguyên tắc phải tính đúng, tính đủ để tránh lời giả, lỗ thật. Hay nói cách khác, lời thì doanh nghiệp và nhóm lợi ích hưởng nhưng lỗ thì Nhà nước, nghĩa là toàn dân, phải chịu.

Trong thực tế, Tập đoàn Công nghiệp than - khoáng sản Việt Nam lẫn lộn, không phân biệt hiệu quả kinh tế - tài chính (của doanh nghiệp), hiệu quả kinh tế - xã hội (của xã hội). Các nước gần đây còn chú trọng đến hiệu quả kinh tế - môi trường là những khái niệm không thể lập lờ, nhất là khoản thu to nhất của ngân sách là thuế xuất khẩu!

Cần sử dụng mô hình tổng thể cân bằng kinh tế để tính toán lời lỗ. Cách tính đơn giản hơn đem chi phí sản xuất 1 tấn sản phẩm tại chỗ cộng chi phí vận chuyển ra cảng, trong chi phí sản xuất cần tính cả chi phí đầu tư.

Nếu có giá trị tổng đầu tư thì đem chia cho đời sống của nhà máy để ra chi phí khấu hao phải tính vào giá thành. Sau đó, so sánh giá 1 tấn sản phẩm trên thị trường thế giới thì biết ngay khoản lời, lỗ của dự án.

Ngay cả trong trường hợp tính có lãi cũng phải lấy lãi này so sánh với lãi, nếu đem làm chuyện khác như trồng cà phê, để tính lãi theo nguyên tắc giá thành cơ hội phải lấy lãi từ làm bôxit trừ đi lãi trồng cà phê. Đó mới là lãi thực.

Ngoài chi phí cơ hội kinh tế, còn chi phí xã hội thì khôn lường: hàng ngàn người mất nguồn thu nhập mà nếu tính đủ không chỉ là tiền công “lấy công làm lời”, mà còn cả các chi phí bảo trợ xã hội đang bị bỏ qua.

Đất bazan là đặc sản của Tây nguyên, một trong những loại đất địa thành tốt nhất cho nông nghiệp, nhất là cây công nghiệp dài ngày nhờ có tỉ lệ sét cao, khả năng giữ nước, giữ phân rất tốt, khi bị bóc đi, bề mặt bị mưa rửa trôi, xói mòn là tổn thất không dễ bù đắp.

Dù được bao cấp, ưu đãi rất nhiều nhưng tính bằng cách nào chúng tôi cũng chỉ thấy dự án bôxit lỗ, chưa kể rất nhiều rủi ro khó lường khác về chính trị, quốc phòng, kinh tế, xã hội và môi trường. Cảnh báo trên, đến nay nhìn lại càng được thực tế chứng minh là chính xác.