Phóng to"Nụ cười chiến thắng" Võ Thị Thắng Nhà thơ - chiến sĩ Trần Quang Long hi sinh cuối năm 1968 khi anh mới 27 tuổi, tài năng đang nở rộ. Trong lai cảo thơ Trần Quang Long có bài thơ Nụ cười chiến thắng viết tặng nữ sinh Võ Thị Thắng với nụ cười chiến thắng trước tòa án quân sự chính quyền Sài Gòn: “Rất tự nhiên người con gái đó/ Đã đem nụ cười vào lịch sử ngàn năm...”.TTX - Bài thơ Nụ cười chiến thắng dài 60 câu, Trần Quang Long xúc động viết ngay sau khi chứng kiến phiên tòa xử chị Võ Thị Thắng, nữ sinh Trường Gia Long Sài Gòn, tham gia tự vệ thành, bị bắt trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, bị tòa án quân sự chính quyền Sài Gòn xử 20 năm tù khổ sai.

Trần Quang Long lúc đó đang dạy học ở Cần Thơ, là ủy viên Mặt trận Liên minh các lực lượng dân tộc dân chủ và hòa bình Sài Gòn, chủ tịch Hội sinh viên sáng tác thuộc Tổng hội Sinh viên Sài Gòn nằm trong Ủy ban Mặt trận liên minh các lực lượng dân tộc dân chủ và hòa bình miền Nam Việt Nam. Anh thường lên Sài Gòn tham gia phong trào tranh đấu.

Ðầu năm 1968, Long ở Sài Gòn tham gia Mậu Thân, sau đó anh lên chiến khu Tây Ninh. Một số anh em bạn bè của nhà thơ kể rằng bài thơ vừa viết xong được anh em ở Nhà xuất bản Trình Bày in ronéo typo, anh em trong Tổng hội Sinh viên bí mật mang đi phân phát cho sinh viên học sinh.

Trần Quang Long đã lấy tên chị Võ Thị Thắng, ngày sinh của chị vào mùa thu năm 1945, và số tuổi 23 của chị, cùng với tuổi của nước Việt Nam mới, tạo nên một hình tượng thơ đẹp về người nữ sinh - chiến sĩ: “Chị là con người mang tên Chiến Thắng/ Ðã sinh ra và lớn lên từ mùa thu cách mạng/ Hai ba năm rực rỡ chiến công/ Ðã nở nụ cười tươi như một đóa hồng..”. .

Phóng to

Nhà thơ Trần Quang Long năm 1968

Trần Quang Long là người đầu tiên dùng cụm từ “Nụ cười chiến thắng”, sau đó hàng loạt tờ báo trong Nam ngoài Bắc và các báo quốc tế dùng theo. Hình tượng nụ cười chiến thắng trong thơ Trần Quang Long đã trở thành biểu tượng của tuổi trẻ miền Nam bất khuất ngày ấy: “Cách mạng mùa thu tưng bừng khai sinh đời chị/ Chiến công đầu xuân hoa nở hai miền/ Nung trong tim một ngọn lửa trung kiên/ Chị thắp sáng nụ cười chiến thắng”.

Trần Quang Long hi sinh ở R (Tây Ninh) ngày 11-10-1968 do một trận bom B52 của Mỹ rơi trúng miệng hầm. Tập bản thảo thơ của anh hoen máu...

Thế hệ thanh niên xuống đường đấu tranh ở các đô thị miền Nam hay ra trận trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước còn yêu mến một bài thơ nổi tiếng khác của Trần Quang Long là Thưa mẹ, trái tim viết năm 1966. Ở tuổi 25, anh đã có những câu thơ như tuyên ngôn cho cuộc đời hiến dâng của mình: “Con xin nguyện trọn đời/ Dùng chính quả tim làm trái phá/ Sống chết một lần thôi”.