Phóng to

Lễ vinh qui bái tổ được tổ chức hằng năm cho các tân khoa tốt nghiệp đại học tại Houston (Texas, Mỹ) nhằm khuyến khích tinh thần hiếu học và giúp con em người Việt tại Mỹ hiểu được những truyền thống văn hóa lâu đời của dân tộc - Ảnh: Thiệu Minh

TTXuân - Là người trực tiếp giảng dạy tại các trường đại học Mỹ trong suốt 20 năm qua, đã nhiều lần tôi xúc động và tự hào khi nhìn thấy nhiều bạn trẻ Việt Nam đã không thua sút so với sinh viên các nước được xem như có truyền thống “gạo cội” về học hành như Nhật, Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ và quốc tế nói chung.

Sự giàu có tri thức của sinh viên Việt Nam trong các trường học, học viện Âu - Mỹ đã đánh tan mặc cảm “tri thức nhược tiểu” ở một số bạn trẻ vì thực trạng thua sút kinh tế ở quê nhà so với các nước lân bang do hậu quả của chiến tranh.

Lịch sử di dân của người Nhật, Trung Quốc, Hàn Quốc trên đất Mỹ trải dài cả mấy trăm năm, nhưng lịch sử người Việt ở xứ này chỉ mới trong vòng 30 năm trở lại. Trong khoảng thời gian giới hạn chưa đầy một thế hệ, tuổi trẻ Việt Nam tại các nước Âu - Mỹ đã vươn lên và tự chứng minh bằng sự thành đạt về mặt trí tuệ, học hành và chuyên môn.

Những con số thống kê trong năm 2007 cho thấy giới trẻ Việt Nam tuổi từ 18 - 30 tốt nghiệp trung học, đại học và sau đại học vượt trội hơn hẳn so với các chủng tộc da màu có cùng thời gian di dân như người Việt tại Mỹ.

Thế hệ thứ nhất (first generation) là một cụm từ để chỉ lớp người trẻ đầu tiên, con cháu của người Việt Nam định cư ở Mỹ, sinh ra và lớn lên tại Mỹ. Theo thống kê của Viện Nhân chủng Hoa Kỳ năm 2006, chỉ có 10% (da trắng) và 25% (da màu) trong tổng số bạn trẻ thuộc thế hệ thứ nhất còn giữ được khả năng biết hai ngôn ngữ (bi-lingual) và hiểu biết đời sống hai văn hóa (bi-cultural) Việt - Mỹ. Từ 2000 - 2006, sinh viên VN tốt nghiệp cao đẳng (hai năm), đại học trung cấp (bốn năm) tại Mỹ được xếp vào hàng những nhóm chủng tộc chiếm tỉ số cao nhất. Ngoài ra, số sinh viên Việt Nam tốt nghiệp đại học cao cấp (tám năm) và sau đại học (postdoctoral education) tại các đại học danh tiếng nước ngoài cũng thường xuyên ở tốp đầu.

Thế hệ Việt Nam thứ hai đang ra đời trên đất Mỹ. Người ta thường nói Mỹ là vùng đất của cơ hội (land of opportunity), nhưng đồng thời cũng là vùng đất của nguy cơ mất bản sắc (loss of identity). Nỗi lo canh cánh của giới phụ huynh di dân có con cái sinh ra và lớn khôn trong xã hội Mỹ là khả năng con em mình sẽ bị “Mỹ hóa”.

Khi con em còn bé, sợ rằng các cháu sẽ bị mất tiếng Việt, mất phong cách lễ giáo truyền thống “đất lề quê thói”. Khi khôn lớn và ra đời lại sợ bị đời sống chủ nghĩa cá nhân và tôn sùng vật chất thực dụng cuốn hút. Đến tuổi biết hẹn hò lại sợ nếp sinh hoạt tự do phóng túng trong quan hệ nam nữ ngăn cản chuyện học hành, hay sẽ bị “lạc giống” vì kết hôn với người ngoại quốc.

Sau một quá trình hơn 30 năm định cư ở nước ngoài, những em bé Việt thuộc thế hệ đầu tiên sinh ra và khôn lớn tại Mỹ đang ở vào lứa tuổi trên dưới 30, có sự nghiệp và nếp sống đã định hình. Có dịp tiếp cận với thế hệ tuổi trẻ Việt Nam đầu tiên ở nước ngoài tại các quốc gia tiêu biểu ở châu Mỹ (Canada, Hoa Kỳ), châu Âu (Anh, Pháp, Đức) và châu Úc mới thấy được các bạn trẻ Việt Nam không nằm trong trường hợp ngoại lệ về quá trình hội nhập và tự điều chỉnh cho thích nghi với hoàn cảnh.

Sự lo lắng bước đầu của các bậc phụ huynh không làm chậm lại hay chuyển đổi hướng phát triển tự nhiên của khuynh hướng tuổi trẻ đang tiến về phía trước. Tuy nhiên, sự lo lắng ấy đã có một tác động tích cực về mặt tâm lý và đạo lý lên thế hệ trẻ. Chính lòng tự hào về truyền thống dân tộc, cấu trúc chặt chẽ về quan hệ tình cảm và sự hỗ trợ của gia đình, lòng hi sinh, thương yêu, đùm bọc của phụ huynh đã gửi một thông điệp đạo lý khá mạnh mẽ giúp nhiều con em chùn bước suy nghĩ trước điều quấy và nhanh chân nắm bắt cơ hội trước điều hay.

Trong xã hội Âu Mỹ ngày nay, “nguy cơ mất bản sắc”, nghĩa là hiện tượng thế hệ trẻ Việt Nam hoàn toàn bị “Mỹ hóa”, không thật sự xảy ra nghiêm trọng như các bậc phụ huynh từng quan ngại. Dấu hiệu đáng mừng là thế hệ trẻ Việt Nam thứ nhất tại Âu - Mỹ ngày nay đã tỏ ra rất độc lập, công bằng và khoa học khi đánh giá lịch sử và nhìn về nguồn gốc dân tộc. Hầu hết lớp trẻ người Mỹ gốc Việt có một thái độ tích cực khi nhìn về cội nguồn tổ tiên. Trong suốt nhiều năm đứng trên bục giảng tại Mỹ, tôi chưa hề bắt gặp một sinh viên Việt Nam nào phủ nhận gốc gác của mình.

Bằng chứng cụ thể là hầu hết những đại học lớn có đông sinh viên Việt đều có Hội Sinh viên Việt Nam (Vietnamese Student Association). Trong những ngày hội văn hóa toàn cầu tổ chức tại các đại học lớn tại Mỹ và nhiều thành phố lớn trên thế giới, sinh viên Việt Nam thường tham gia góp mặt với những gian hàng bán chả giò, bánh cuốn, phở, những món ăn truyền thống Việt hợp khẩu vị dân bản xứ và trưng bày tranh sơn mài, mộc bản, đồ cổ...

Đặc biệt là trong những ngày tết, lễ hội truyền thống dân tộc, các bạn trẻ Việt Nam thường tham gia năng nổ trong các đội múa lân, văn nghệ, thi tiếng Việt, thi áo dài, thi hoa hậu, triển lãm nghệ thuật và phụ trách các hoạt động giới thiệu những nét đẹp của văn hóa Việt với người nước ngoài.

Thực tế đã xác định được rằng thế hệ trẻ Việt Nam đầu tiên sinh trưởng ở nước ngoài thành công về mọi mặt vẫn không quên bản sắc dân tộc. Trên mặt bằng của chất xám và khoa học kỹ thuật toàn cầu, thế hệ mùa xuân Việt Nam sau chiến tranh đang thể hiện và thi thố tài năng với tuổi trẻ năm châu. Với lòng tự trọng và tự tin vào giá trị truyền thống dân tộc và của chính mình, thế hệ măng mọc Việt Nam đang vươn lên.