Nghệ sĩ Thanh Sang và nghệ sĩ Linh Huyền biểu diễn trích đoạn Bên cầu dệt lụa - Ảnh: QUANG ĐỊNH

Ông vẫn hóa thân vào Trần Minh (Bên cầu dệt lụa), Lê Hoàn (Thái hậu Dương Vân Nga), Lục Vân Tiên (Kiều Nguyệt Nga), anh Đảnh (Tần Nương Thất)... và để mỗi khi gặp ông lại cười: “Tôi chưa chết được, nợ trần gian còn lấm gót hài”.

Nhưng lần này thì ông đi thật...

Trái tim yêu mãnh liệt

Tôi được ông xem như một người em cũng chỉ bởi như ông nói: “Mày lót chữ Thanh thì coi như mày em tao!”. Vậy đó, và y như rằng cứ đêm giao thừa năm nào chưa kịp gọi thì ông đã alô chúc tết, rồi dặn dò rất kỹ những điều nên tránh dựa theo số tuổi của tôi.

Sau này gặp gỡ các nghệ sĩ cải lương, những ai ông quý mến cũng đều được ông “xem tuổi” căn dặn cẩn trọng hơn trong mọi việc. Đi nhiều, ông luôn ghi chép trong bộ nhớ để đến khi có ai đó chạm vào thì ông như quyển tự điển sống, lần giở đầy những yêu thương.

Tôi vẫn luôn hỏi cắc cớ: “Anh Năm yêu nhiều, có khi nào lộn tên cô này với cô kia?”. Ông cười giòn: “Mày nghĩ coi, trí nhớ như anh mày làm sao mà lộn”. Tôi lại cắc cớ hỏi: cuộc tình nào khiến ông trăn trở nhất, hối tiếc nhất?

Ông chỉ tôi xem tấm ảnh đen trắng của một nữ nghệ sĩ rồi nói: “Cái thời trẻ trâu, mới lớn nhưng yêu nồng nàn lắm. Hồi đó nếu không có gì trở ngại, anh đã là anh rể của Thành Lộc”. Tôi trố mắt bất ngờ, còn ông thì cười mỉm.

“Bé Thành Tâm (tên ngày nhỏ của NSƯT Thành Lộc - người viết) hồi đó là người đưa thư qua lại cho anh và Bạch Lê. Cái thời trẻ đó mà. Cho nên bây giờ mỗi khi gặp, Lộc đều khoanh tay thưa anh Năm. Thời Lê còn trẻ, dễ thương lắm.

Anh ngoài yêu cái tài, còn yêu nhân cách của chú bảy Thành Tôn, cứ mơ được làm rể của chú để được học nghề. Nhưng rồi ông tơ bà nguyệt không se thắm cuộc tình đó”.

Trong số những nghệ sĩ cải lương có lẽ ông là người chịu công khai đời tư với năm đời vợ. Ông nói đời mình chỉ có một lần, phải chịu trách nhiệm với trái tim, đừng huyền thoại quá khứ dù cái tên Thanh Sang có sáng như ngôi sao Bắc Đẩu thì vẫn là một con người.

Và đời đã cho ông sự rung động chân thật để đưa vào làn hơi mùi mẫn những cung bậc tình cảm khiến người nghe say đắm và yêu thích. Ông yêu mãnh liệt nên vai diễn của ông càng ngang trái thì giọng ca càng mùi mẫn. “

Nghĩ cũng lạ, anh khi trẻ đóng vai lão, khi về chiều lại đóng vai trẻ. “Năm tập” hôn nhân bà nào cũng đều thổ lộ yêu vì mê nghe anh ca vọng cổ. Mà anh không có chen ngang tập, dứt tập mới gầy phim khác.

Cho nên với các bà, anh không mang tiếng lăng nhăng. Chỉ mỗi cái tội quá nóng nảy, dẫn đến cãi vã” - ông tâm sự. Xấp bản thảo hồi ký dang dở, ông cũng ghi rất rõ: Chương 1: Hãy tha thứ cho anh.

Nghệ sĩ Thanh Sang - Ảnh: Quang Định

Nỗi đau hơn vết mổ

Ông bệnh nặng nhiều năm, từ thận sang tim mạch, phổi, gan và đoạn cuối là xuất huyết não. Thế nhưng theo lời bà Liễu (Ngọc Mỹ) - người vợ ông chung sống hạnh phúc hơn 30 năm qua, rằng ông bị khó thở, đưa đi cấp cứu vẫn còn tỉnh táo nói chuyện với bác sĩ.

Ông biết được sự ra đi của mình nên những lần gặp vẫn thường căn dặn tôi: “Khi anh qua đời, hãy nói về nỗi đau của anh. Đó là sự nóng nảy không giữ được cho mái ấm hạnh phúc lâu bền”.

Khi cháu Khôi, con trai của ông, qua đời vì bạo bệnh. Tôi nhìn thấy ông khóc. Đôi mắt linh hoạt ngày nào của Tạ Tốn (nhân vật trong vở Cô gái Đồ Long mang lại cho ông HCV giải Thanh Tâm năm 1964), mờ đi vì nước mắt.

Ông đau đớn vì mất mát, đau vì cả những lo lắng cho sự cô độc của người nghệ sĩ ở tuổi về chiều bất giác ập đến khiến ông trở tay không kịp. Tài sản cũng đội nón ra đi khi ông bị bệnh nặng.

Tôi thích xem ông diễn, hàng trăm nhân vật ông hóa thân, có đủ tính cách nhưng tôi lại mê ông ca trong vai Lê Long Hồ (vở Tuyệt tình ca).

Cứ mỗi lần nghe ông ca tôi đều khóc. “Hổng riêng gì chú em mày, anh có hàng triệu khán thính giả thương nhờ vai này. Trước hết là văn phong của Hà Triều - Hoa Phượng, sau là chữ hiếu mà nhân vật khắc họa giống như của chính anh ở đời thường”.

Rồi ông kể tôi nghe cái thời nghèo đói ở làng quê Phước Hải. Nhà quá nghèo chỉ ăn cơm với muối ớt. Mẹ ông nhặt được một con bê chết trôi trên biển, thẻo thịt những chỗ còn tươi kho cho ông ăn, “đó là bữa ăn thịnh soạn nhất tuổi thơ mà anh có được”, ông kể trong nước mắt.

Để rồi khi thành danh, muốn báo hiếu mẹ thì bà đã qua đời. Những nỗi đau đó từ thân phận con người nghệ sĩ khiến ông rút hết tâm can, thổi hồn vào nhân vật, truyền đến người nghe những cung bậc yêu thương.

Vết mổ trên thân thể ông sau những lần phẫu thuật có lẽ không đau bằng những bầm dập cuộc đời ông từng trải.

Để từ một chàng trai miền biển hiền lành, cần cù, ông bước chân vào thế giới màn nhung mang “đôi hia bảy dặm”(*) đặt tên Thanh Sang trong ký ức hàng triệu khán giả mộ điệu nghệ thuật cải lương. Và cải lương nhờ có ông, có thế hệ vàng rực rỡ mà trở nên sang trọng, quý phái.

Vĩnh biệt anh Năm Thanh Sang. Tôi vẫn thèm được nghe tiếng ông cười bên máy trong đêm giao thừa. Nụ cười của người nghệ sĩ 74 tuổi vẫn còn mê đóng kép.

Nghệ sĩ Thanh Sang trong trích đoạn Tiếng trống Mê Linh (tháng 3-2014) tại Nhà hát Bến Thành - Ảnh: T.T.D.

_________________

(*) Năm 1964 NSƯT Thanh Sang đoạt HCV triển vọng Thanh Tâm lúc mới 22 tuổi. Báo giới Sài Gòn đặt nghệ danh cho ông là anh kép mang đôi hia bảy dặm.