Phóng to

Viêm da tiếp xúc (VDTX) là một trong những bệnh lý da liễu thường gặp nhất, đây là một phản ứng có hại cho da khi bề mặt da tiếp xúc trực tiếp với một tác nhân bên ngoài như các hóa chất lạ, tia cực tím, nhiệt độ…

Có 2 thể bệnh chính là do dị ứng và do kích ứng, trong đó thể bệnh thứ hai gặp phổ biến hơn. Phản ứng viêm trong VDTX do dị ứng gây nên do sự kết hợp giữa dị nguyên và kháng thể theo cơ chế miễn dịch, còn trong VDTX do kích ứng là sự phá hủy trực tiếp tổ chức da của tác nhân gây bệnh.

Viêm da dị ứng tiếp xúc có thể gây ra do thuốc (bôi ngoài da, nhỏ mắt) mỹ phẩm, đồ trang sức, hơi sơn, hóa chất, đặc biệt nó thường liên quan đến yếu tố nghề nghiệp (chiếm khoảng 7% các ca bệnh nghề nghiệp ở Mỹ). Ước tính trong môi trường có khoảng 2.800 loại hóa chất có khả năng gây ra phản ứng dị ứng tiếp xúc, tuy nhiên, khả năng này còn phụ thuộc vào nồng độ của hóa chất, thời gian tiếp xúc và tình trạng của bề mặt da.

Sau khi tiếp xúc với yếu tố gây bệnh từ vài giờ đến vài ngày, vùng da tiếp xúc bắt đầu xuất hiện phù nề, nổi ban đỏ, sẩn ngứa, mụn nước hoặc bọng nước. Nếu không được điều trị đúng, bệnh diễn biến kéo dài, vùng da tổn thương trở nên dày cứng, tăng sắc tố, bong vảy và nứt nẻ. Để xác định được nguyên nhân gây bệnh, cần phối hợp giữa khai thác tiền sử tiếp xúc của người bệnh với thăm khám lâm sàng và thử test áp với các dị nguyên nghi ngờ.

Dự phòng

Vấn đề quan trọng nhất trong điều trị và dự phòng viêm da dị ứng tiếp xúc là phải xác định được nguyên nhân gây bệnh để hướng dẫn người bệnh tránh tiếp xúc. Nhiều loại dị nguyên có thể có mẫn cảm chéo với nhau do có chung các yếu tố quyết định kháng nguyên, do đó người bệnh cũng phải được hướng dẫn cách tránh cả những dị nguyên, có mẫn cảm chéo với yếu tố mà họ bị dị ứng.

Ví dụ, một người bị dị ứng với benzocaine (một loại thuốc gây tê) cần phải được hướng dẫn để tránh tiếp xúc với procaine, các kháng sinh nhóm sulfamide, các thuốc nhuộm tóc có chứa P-phenylenediamine, các loại phẩm nhuộm aniline, các loại kem chống nắng chứa P-aminobenzoic acid…

Một số phương pháp cũng đã được thử nghiệm để bảo vệ da tránh tiếp xúc với dị nguyên gây bệnh như dùng kem bảo vệ, mang găng cao su…, tuy nhiên hiệu quả không rõ rệt.

Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, các triệu chứng VDTX vẫn kéo dài nhiều năm sau khi đã ngừng tiếp xúc với dị nguyên, đặc biệt là các trường hợp gây ra do yếu tố nghề nghiệp. Do đó, bên cạnh việc tránh tiếp xúc với dị nguyên, điều trị triệu chứng cũng có vai trò hết sức quan trọng.

Một điều đáng lưu ý những trường hợp được chẩn đoán và điều trị muộn, bệnh thường diễn biến rất dai dẳng kể cả khi người bệnh đã ngừng tiếp xúc với dị nguyên và được điều trị kịp thời cũng hết sức cần thiết. Glucocorticoid bôi tại chỗ là thuốc được sử dụng rộng rãi nhất trong điều trị các triệu chứng VDTX do có hiệu quả cao trong hầu hết các trường hợp.

Để hạn chế các tác dụng phụ (rạn da, teo da, giãn mạch, mất sắc tố…), thuốc nên được sử dụng 1-2 lần mỗi ngày và không dùng kéo dài quá 10 ngày. Tuy nhiên, trong những trường hợp có tổn thương da quá rộng, nên sử dụng glucocorticoid đường uống hoặc tiêm truyền với liều 1mg/kg/ngày, giảm dần liều và ngưng sau 14 đến 21 ngày.

Điều trị bằng chiếu tia cực tím UVB hoặc PUVA tại vùng tổn thương có thể được sử dụng cho những người bệnh mà vì lý do công việc không thể tránh được việc tiếp xúc với dị nguyên. Phương pháp điều trị này có thể giúp loại bỏ các triệu chứng cho dù vẫn tiếp tục tiếp xúc với dị nguyên.

Tai biến hay gặp là bỏng da, đục thủy tinh thể. Những trường hợp tổn thương da bị dày sừng có thể sử dụng các chất làm mềm và ẩm da (vaselin, lanplin). Nếu bệnh nhân ngứa nhiều gây ảnh hưởng đến sinh hoạt, nên sử dụng các thuốc kháng histamin uống, tránh dùng các thuốc kháng histamin hoặc thuốc gây tê bôi tại chỗ vì có thể có mẫn cảm chéo.

Cho đến nay, tất cả các phương pháp điều trị giảm mẫn cảm đặc hiệu đều không đem lại hiệu quả trong viêm da dị ứng tiếp xúc.