Sách do NXB Văn học ấn hành - Ảnh: Hải An

Tam Quốc Diễn Nghĩa của tác giả La Quán Trung là một trong “tứ đại danh tác” của văn học cổ điển Trung Quốc, các nhân vật được khắc họa cực kỳ sống động, chiếm trọn trái tim người đọc.

Tuy nhiên, dưới ngòi bút của La Quán Trung, nhân vật bị cường điệu hóa theo quan điểm “Ủng Lưu phản Tào”, các tình tiết được thêm thắt, xáo trộn để phục vụ cho quan điểm ấy.

Vì thế mới nói tác phẩm đó “bảy thực ba hư”, từ đó người ta nảy sinh nhu cầu tìm hiểu về “cái thực” về thời đại Tam quốc, thoát ra hẳn cái không gian hư ảo của Tam Quốc Diễn Nghĩa vốn là quyển sách quen thuộc của biết bao độc giả Việt Nam từ xưa đến nay.

Nền tảng của Tam quốc diễn nghĩa

Từ trước khi Tam Quốc Diễn Nghĩa ra đời hơn 1000 năm, đã có bộ sử Tam Quốc chí (tác giả Trần Thọ, Bùi Tùng Chi chú thích) - nền tảng để La Quán Trung xây dựng nên pho kỳ thư làm mê đắm biết bao người.

Tam quốc chí chính là một cơ sở dữ liệu hoàn chỉnh nhất, chân thực nhất được mô tả trong sử sách về tình hình biến loạn của một thời kỳ, về các mưu mô tranh bá đồ vương của các thế lực quân phiệt, qua đó nhìn thấy nỗi thống khổ của lê dân suốt trăm năm chiến loạn.

Đọc Tam quốc chí, độc giả sẽ có những hiểu biết thêm về rất nhiều nhân vật lịch sử khác không được Tam Quốc Diễn Nghĩa nhắc đến hoặc chỉ nói thoáng qua, nhưng lời nói và việc làm thực sự của họ lại có tác động không nhỏ đến cảnh biến loạn của cả một thời kỳ.

Ở Tam quốc chí, hình ảnh các nhân vật được thể hiện thật nhất dưới ngòi bút của sử gia. Tình hình kinh tế, chính trị, mưu đồ, mục đích của các thế lực quân phiệt cũng được tái hiện rất rõ nét.

Nhờ Tam quốc chí, người đọc có thể tự chiêm nghiệm, từ đó có những tham chiếu cho những tìm tòi của riêng mình, thấy được các hình tượng điển hình, những câu chuyện lịch sử hấp dẫn. Còn người nghiên cứu thấy ở đó một kho tài liệu quý về thời đại Tam quốc thông qua các nhân vật lịch sử…

Cơ duyên của bản dịch Tam Quốc Chí

Việc biên dịch Tam Quốc Chí khởi sinh rất vô tình, bắt nguồn từ một thú vui của nhóm bạn bè yêu thích thời đại Tam quốc quen nhau trên diễn đàn mạng vnn.vn, vanhoathethao.net và Tàng thư viện.

Từ thực tế, đa phần độc giả Việt Nam chỉ biết đến thời đại Tam quốc qua Tam Quốc Diễn Nghĩa vốn “bảy thực ba hư”, nhiều người nảy sinh nhu cầu tìm hiểu sự thực về thời đại ấy, nên đã tìm tòi và dịch một số đoạn của Tam quốc chí để phụ họa cho lời bàn.

Sau khi dịch được khá nhiều bản dịch thô, nhóm dịch thuật gồm Bùi Thông, Phạm Thành Long, Võ Hoàng Giang bắt đầu có ý định gom các bản dịch, nảy ý tưởng làm thành sách, nhưng vẫn coi là thú vui, không hề bị bất cứ sức ép nào.

Khoảng cuối năm 2013, nhóm đã hoàn thành phần dịch thô (hiện vẫn còn lưu giữ trên mạng), bắt đầu thống nhất cách thức, chú thích, cách phân đoạn, chỉnh lý ngữ nghĩa. Đến năm 2015 thì hoàn thành toàn bộ tác phẩm. Đến cuối tháng 5-2016 thì xuất bản thành sách.