Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng báo cáo tình hình thu chi ngân sách - Ảnh: V.Dũng

Từ Chủ tịch, phó chủ tịch Quốc hội cho đến các chuyên gia, người dân không khỏi sốt ruột sau khi bộ trưởng Bộ Tài chính và chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - ngân sách trình bày báo cáo và báo cáo thẩm tra tình hình thu chi ngân sách năm 2014, kế hoạch 2015 tại phiên họp thường vụ Quốc hội ngày 9-10.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết ngân sách cân đối rất căng thẳng, bội chi cao hơn mức đầu tư phát triển, phải vay để đảo nợ, không bố trí được nguồn để tăng lương...

Nợ đè lên đầu lên cổ

Theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, từ năm 2012 trở về trước, do cân đối được ngân sách nên dự toán chi đầu tư phát triển bố trí cao hơn mức bội chi ngân sách nhà nước hằng năm.

Năm 2013, do kinh tế khó khăn, tăng trưởng thấp, nhu cầu chi thực hiện các chính sách xã hội và tiền lương tăng cao nên để bố trí chi đầu tư phát triển cao hơn bội chi ngân sách nhà nước đã phải bố trí chi trả nợ thấp hơn mức yêu cầu, đồng thời phải kết hợp với phát hành đảo nợ khoảng 40.000 tỉ đồng.

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng báo cáo: “Năm 2014 nhu cầu chi trả nợ lớn do tăng vay để bù đắp bội chi ngân sách nhà nước và trái phiếu chính phủ nên dự toán bố trí trả nợ cao hơn năm 2013 là 15.000 tỉ đồng và phải phát hành đảo nợ khoảng 70.000 tỉ đồng, chi đầu tư phát triển vẫn phải bố trí thấp hơn bội chi ngân sách nhà nước."

"Năm 2015 và vài năm tới ngân sách còn nhiều khó khăn, chi trả nợ, chi thực hiện các nhiệm vụ an sinh xã hội tăng nhanh nên vẫn chưa thể bố trí chi đầu tư phát triển theo yêu cầu của Đảng và nghị quyết của Quốc hội” - ông Dũng thừa nhận.

Trong khi nghị quyết của Quốc hội yêu cầu năm 2015 bội chi ngân sách ở mức 4,5%, kể cả trái phiếu chính phủ, thì Chính phủ đề nghị bội chi 5% và chưa kể trái phiếu (nếu cộng cả khoản trái phiếu chính phủ thì bội chi ngân sách 2015 sẽ lên đến 7%).

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tài chính - ngân sách do Chủ nhiệm Phùng Quốc Hiển trình bày cũng cho thấy sự sốt ruột trước tình trạng chi đầu tư phát triển giảm quá nhanh so với giai đoạn trước.

“Trước đây, chi trả nợ duy trì ở mức 11-12% tổng chi ngân sách nhà nước, song từ năm 2012 đã phải thực hiện vay đảo nợ với tổng số năm sau cao hơn năm trước. Đây là dấu hiệu không lành mạnh, đòi hỏi phải kiểm soát rất thận trọng, chặt chẽ các khoản vay và trả nợ để đảm bảo an ninh tài chính quốc gia” - Ủy ban Tài chính - ngân sách cảnh báo.

Còn Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng lên tiếng: “Sang năm các đồng chí thấy nợ công đã ở mức hơn 64% rồi, không được trên 65%. Thế đến năm 2015 xơi hết rồi thì đến năm 2016, 2020 lấy gì mà bội chi, lấy gì mà phát triển nữa?”.

Ông nói: “Các đồng chí phải đặt ra những vấn đề từ khó khăn này để tìm ra cách giải căn bản, lâu dài bài toán cân đối ngân sách. Tôi thấy xấu lắm rồi. Bây giờ thu được đồng nào các đồng chí đem xài hết, thứ hai là đầu tư các đồng chí giảm đi, thứ ba là cứ vay thêm ào ào. Như vậy thì một là không phát triển được đất nước, hai là trả nợ không được."

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng  gay gắt: "Bài toán tài chính năm năm tới các đồng chí phải tính ngay từ bây giờ... Tôi nói tính thế nào thì tính nhưng phải trở lại tinh thần 50% chi thường xuyên, 30% chi đầu tư phát triển và 20% trả nợ. Trước đây chúng ta vay dài hạn 10, 15, 20 năm, bây giờ các đồng chí phát hành trái phiếu chỉ có hai, ba năm và thậm chí chỉ một năm, vậy cái việc trả nợ nó đè lên đầu lên cổ làm sao mà sống được”.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng: “Trước đây chúng ta vay dài hạn 10, 15, 20 năm, bây giờ phát hành trái phiếu chỉ có hai, ba năm và thậm chí chỉ một năm, vậy cái việc trả nợ nó đè lên đầu lên cổ làm sao mà sống được" - Ảnh: TTXVN

Chưa thể tăng lương

“Do cân đối ngân sách nhà nước năm 2015 khó khăn như nêu trên nên chưa bố trí được ngân sách cải cách tiền lương, không có điều kiện điều chỉnh tiền lương cơ sở” - Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nói.

Trong khi đó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội Trương Thị Mai nhắc Chính phủ “phải thu xếp trả nợ bảo hiểm xã hội 22.500 tỉ đồng”, đây là khoản tiền ngân sách mà Chính phủ phải nộp vào quỹ để trả lương cho người về hưu.

“Năm 2014 đã hoãn lộ trình tăng lương, năm 2015 Chính phủ cũng báo cáo không bố trí được nguồn để thực hiện. Có một số ý kiến và dư luận cũng băn khoăn về việc này” - Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đặt vấn đề.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đề nghị: “Các đồng chí trở lại bài toán cơ bản đi, đừng quên những bài toán cơ bản. Cân bằng thu chi, thu lấy mà chi, không phát hành (thêm tiền) để chi, không vay quá nhiều để chi... Làm sao để có tích lũy mà tiêu dùng, làm ra có của ăn phải có của để chứ. Bây giờ mình ăn hết rồi thì lấy đâu mà đầu tư. Ăn hết rồi mà lại không có lương thì tôi chẳng hiểu thế nào. Bài toán đó các đồng chí phải tính chứ”.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh: “Không tăng lương với mấy ông đang đi làm như tôi hay các đồng chí, hay kêu gọi tinh thần cán bộ công nhân viên chức còn được, nhưng các cụ về hưu, những người có công với cách mạng mà các đồng chí nói không giải quyết gì cả thì sao được. Các đồng chí phải tính lại cơ cấu chi, tôi lấy ví dụ chi thường xuyên cho Văn phòng Quốc hội là 100 thì ông phải dành một khoản để giải quyết lương. Ông không giải quyết lương cao cho Chủ tịch Quốc hội thì ông phải giải quyết lương thấp cho người thu nhập có 2, 3 triệu đồng/tháng”.

Hơn 210.000 doanh nghiệp báo lỗ

Báo cáo tóm tắt tình hình kinh tế - xã hội năm 2014 và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2015, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Bùi Quang Vinh khẳng định tình hình kinh tế - xã hội trong chín tháng năm nay tiếp tục có chuyển biến tích cực trên hầu hết các ngành, lĩnh vực.

Nền kinh tế tiếp tục phục hồi với tăng trưởng quý sau cao hơn quý trước. Tăng trưởng kinh tế chín tháng đạt 5,62%. Thu ngân sách nhà nước đạt cao so với cùng kỳ những năm gần đây.

Việc thực hiện tái cơ cấu kinh tế, với trọng tâm là tái cơ cấu đầu tư công, tái cơ cấu các ngân hàng thương mại, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước đã đạt được những kết quả bước đầu tích cực...

Thừa nhận những điểm tích cực như trên, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế chỉ ra những điểm khó khăn, bất cập nổi lên trong năm nay, đặc biệt số doanh nghiệp phá sản, giải thể, ngừng hoạt động vẫn lớn (chín tháng năm nay, số doanh nghiệp thành lập mới là 52.525, số doanh nghiệp giải thể, phá sản là 51.244, số doanh nghiệp tạm dừng hoạt động là 18.873). “

Có 213.000 doanh nghiệp kê khai lỗ không phát sinh thuế thu nhập doanh nghiệp, chiếm 68,6% tổng số doanh nghiệp nộp tờ khai. Số nợ thuế khó thu tăng 7,3% so với cuối năm 2013” - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu cho biết.

Cùng với đó là việc xử lý nợ xấu của hệ thống ngân hàng hiệu quả chưa cao, khoảng 17% so với kế hoạch. Tỉ lệ nợ xấu của ngân hàng thương mại có xu hướng tăng trở lại.

Ủy ban Kinh tế nêu những băn khoăn: “Về mối quan hệ giữa các chỉ tiêu như tại sao tổng mức đầu tư toàn xã hội giảm, doanh nghiệp phá sản, giải thể, ngừng hoạt động mấy năm nay rất lớn mà tăng trưởng vẫn tăng cao hơn các năm trước, trong khi tăng trưởng kinh tế còn dựa vào vốn đầu tư.  Nhiều ý kiến cho rằng với tình hình khó khăn doanh nghiệp như trên song chỉ tiêu tạo việc làm mới năm nào cũng đạt xấp xỉ 1,6 triệu lao động là chưa thuyết phục. Một số ý kiến cho rằng chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế GDP quý 3 tăng 6,19% là chưa thuyết phục vì chưa làm rõ được nguồn lực nào tạo tăng trưởng đột biến”.

Bộ trưởng Bùi Quang Vinh giải thích việc khai thác vượt kế hoạch khoảng 1 triệu tấn dầu thô đóng góp không nhỏ vào tăng trưởng GDP năm nay.

Đánh giá tổng quát, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nói: “Điều quan trọng là mình thấy một năm khá là tốt, cả về quốc phòng, an ninh, kinh tế, xã hội... Nhưng hạn chế, yếu kém vẫn còn nhiều. Nợ công là mối đe dọa, cân đối ngân sách chưa tích cực, sức cạnh tranh còn yếu, năng suất lao động xã hội rất thấp. Hàng loạt nguyên liệu, máy móc vẫn phải nhập khẩu... Tôi thấy nhiệm vụ năm 2015 là nặng nề. Vốn đầu tư toàn xã hội năm 2015 đưa ra kế hoạch là 28% GDP, tôi đề nghị phải tăng lên 30%, nếu không thì mục tiêu tăng trưởng 6,2% rất khó. Ngân sách của chúng ta vẫn còn chi tiêu lãng phí ở chỗ này chỗ kia thì bớt đi, đưa vào đây để đầu tư được không?”.