PGS.TS Đặng Ngọc Dinh (giám đốc Trung tâm Nghiên cứu phát triển và hỗ trợ cộng đồng - CECODES):

Công nghệ quy hoạch lạc hậu hơn công nghệ bầu cử

Việc bổ nhiệm, cất nhắc người làm quản lý phản ánh thực trạng xã hội. Xã hội phong kiến bổ nhiệm theo kiểu qua các kỳ thi rồi căn cứ đậu ở mức nào sẽ bổ nhiệm chức vụ tương ứng.

Thời Pháp thuộc cũng thi theo kiểu Tây học, chọn người đỗ cử nhân, tú tài rồi ra làm tri huyện, tri phủ.

Nghĩa là đều có đường lối lấy người học giỏi ra làm quản lý. Từ khi cách mạng thành công thì triết lý không phải nhất thiết cứ người học giỏi mà là vừa có đức có tài, nghĩa là vừa hồng vừa chuyên rồi được tổ chức xem xét bổ nhiệm.

Gần đây, ta theo đường quy hoạch, nghĩa là có đức, có tài rồi nhưng phải nằm trong kế hoạch dự trù năm năm tới người đó sẽ làm chức vụ gì.

Những kiểu tuyển dụng, bổ nhiệm nói trên đều có dáng dấp giống nhau là chọn người có năng lực làm quản lý. Quy hoạch cũng có cái tốt như là chọn được người tài theo cái chuẩn đặt ra.

Nhưng có cái dở là không thể nào biết trước 5-7 năm tới người đó sẽ như thế nào vì không tính được biến động. Thứ hai, là dễ bị nhóm lợi ích chi phối vì khi quy hoạch có thể chịu các tác động khác nhau kiểu nên phe này, cánh kia sẽ vào quy hoạch.

Hầu hết các nước văn minh có nền quản trị tốt đều tuyển lựa người quản lý qua bầu cử. Tức là dùng lá phiếu của người dân để quyết định các vị trí lãnh đạo. Bây giờ thực hiện quy hoạch thì về bản chất chữ quy hoạch chống lại chữ bầu.

Quy hoạch có thể vẫn là bầu, nhưng khi đã quy hoạch rồi thì chỉ bầu trong số những người đã quy hoạch nên không thể giới thiệu một người mà người dân thấy tài năng nhưng nằm ngoài quy hoạch để bầu.

Các nước văn minh bầu cử theo nhiệm kỳ cũng có thể bầu sai nhưng sau đó người ta chỉnh lại theo kiểu dùng lá phiếu của người dân để xem xét.

Có thể lá phiếu người dân không chuẩn trong một thời điểm nhưng trên con đường dài là đúng vì sẽ sửa sai dần khi người ta có quyền sửa sai bằng lá phiếu. Bầu cử dựa trên triết lý sự thật dựa vào đám đông có thể có lúc sai nhưng đa số là đúng.

Có ý kiến cho rằng thực hiện theo quy hoạch mà sau khi bổ nhiệm người đó tham nhũng, sai phạm thì truy cứu trách nhiệm những người làm quy hoạch. Nhưng cũng khó khi ông làm quy hoạch bảo đó là do sự tha hóa, biến chất của ông được quy hoạch. Không nên sa đà vào đó mà nên thay đổi quy chế quản trị.

Các nước không dùng công nghệ quy hoạch nữa mà dùng công nghệ bầu cử. Nếu bầu sai thì sau nhiệm kỳ lại bầu lại ông khác.

T.PHÙNG ghi

Cần kiểm soát chất lượng công vụ

* Luật hồi tị rất hay và hoàn toàn có thể áp dụng vào thời đại ngày nay. Nhưng có điều khi quan đã vô liêm rồi thì họ vẫn có thể lách bằng nhiều cách, như anh bổ nhiệm con tôi đổi lại tôi bổ nhiệm con anh, hay như người thân của quan không đòi làm quan nữa mà lại làm doanh nghiệp sân sau của quan... Cho nên nếu có áp dụng luật hồi tị thì cần phải áp dụng thêm các biện pháp khác như thi tuyển công khai.

Văn Vũ (Vanvu@...)

* Tôi nghĩ vấn đề là chế tài kiểm soát chất lượng công vụ của xã hội chúng ta hiện nay chưa hiệu quả. Việc quan hệ giữa các nhân sự không quan trọng, vấn đề quan trọng là hiệu quả công việc và trách nhiệm về hiệu quả công việc. Khi chúng ta kiểm soát được hiệu quả thì cho dù nhân sự đó là ai cũng phải chịu trách nhiệm. Nói ngắn gọn là biện pháp chế tài (tư pháp) phải hiệu quả, ngành tư pháp có đủ năng lực và quyền lực thì quan chức sẽ không dám làm bậy, làm sai.

BÙI ĐÌNH TẶNG (tangbui1607@gmail.com)