Phóng to

Bà Nguyễn Thị Nghĩa (chủ tịch HĐQT Liên hiệp HTX thương mại TP - Saigon Co-op) trao học bổng "Vươn lên" cho học sinh tỉnh Bình Thuận - Ảnh: Thanh Đạm

TT - Người ta thường gọi bà Nguyễn Thị Nghĩa - chủ tịch hội đồng quản trị Liên hiệp Hợp tác xã (HTX) thương mại TP.HCM, Saigon Co-op - là chị Chín Ngân. Chín Ngân là bí danh của bà khi hoạt động ở Sài Gòn thời chống Mỹ.

Khó hình dung với bề ngoài như một người mẹ, người chị khắc khổ và nghiêm khắc, bà lại là một doanh nhân có cỡ, người gầy dựng nên chuỗi siêu thị Saigon Co-op ở TP.HCM và đang loang dần trên toàn quốc như hiện nay.

Tròng trành tìm hướng đi…

Bà đến với “cộng sản” từ rất sớm, chừng lúc 13-14 tuổi. Sự “đến” với cách mạng, trở thành người của cách mạng, qua cách nói của bà, là rất tự nhiên, chẳng phải do được giác ngộ hay nhận thức gì to tát.

“Gia đình tôi là cơ sở cách mạng nên nhà tôi trở thành nơi để các anh chị Thành đoàn lui tới. 13-14 tuổi tôi đã làm giao liên. Vậy là theo luôn mấy anh chị Thành đoàn như các anh chị Ba Châu, Tư Liêm (Trương Mỹ Lệ), Sáu Nghị (Lê Minh Nhựt)...”.

Có vẻ như phần khởi đầu của cuộc đời bà chẳng có mối liên hệ nào với chức phận của một bà chủ tịch hội đồng quản trị (HĐQT) hệ thống siêu thị lớn ở TP.HCM hiện nay. Mà đúng như vậy. Giải phóng xong, bà được bố trí làm công tác thiếu nhi ở Thành đoàn, công tác dân vận ở quận 4...

Năm 1979 bà được chuyển qua làm phó giám đốc Công ty Bách hóa TP.HCM và năm 1986 - thời khắc sôi nổi của làn gió đổi mới trên toàn quốc - bà được điều về làm phó ban quản lý HTX Mua bán thành phố. Cuộc đời “buôn bán” của bà bắt đầu từ đấy.

Đó là những năm tháng khó khăn đối với hình thức tổ chức HTX. Khi được đổi mới, các thành phần kinh tế được bung ra cũng là lúc HTX nhìn lại mình: cơ hội làm ăn thì nhiều nhưng vốn liếng không có! Tiền vốn góp từ xã viên trước đó đã mất giá do lạm phát.

“Con tàu” tròng trành tự tìm hướng đi… HTX cho thành lập những đơn vị trực thuộc, cũng bung ra làm ăn. Nhờ đó mà có “cái ra cái vào” duy trì hoạt động của HTX. “Những ngày tháng đó chúng tôi bươn chải khủng khiếp!”, bà nhớ lại.

“Chính nhờ tổ chức các đơn vị trực thuộc, tự làm ăn có lãi nên sau đó HTX chính thức xin “cai sữa” từ nguồn ngân sách. Mặt nào đó chúng tôi thoát ra ngoài cơ chế quản lý hành chính nhà nước. Thế nên trong khi nhiều HTX khác trên toàn quốc bị giải tán thì chúng tôi vẫn phát triển”, bà thở phào nhẹ nhõm.

Mở cửa và nhất là sau khi có Luật đầu tư nước ngoài (năm 1991), cơ hội làm ăn ào đến. “Cơ hội nhiều, làm sinh lợi nhiều nhưng HTX như đứa bé mới ra đời, cũng bị thua thiệt nhiều...”, mắt người phụ nữ ngoài ngũ tuần long lanh sôi nổi.

Lối đi riêng

“Làm ăn với đối tác lớn, có lãi thật đấy song trong tôi vẫn nung nấu ý định hình thành một tổ chức mua bán trực tiếp, phục vụ trực tiếp cho bà con mình”, bà đăm chiêu. Thế là bà rong ruổi đi khắp nơi tìm hiểu và tìm đối tác để mở siêu thị.

Năm 1989, HTX Mua bán Saigon Co-op có vốn khoảng 100 triệu đồng thì đến nay số tài sản của hệ thống được công bố là trên 100 tỉ. Toàn hệ thống có trên 3.000 lao động với mức lương bình quân 2,2 triệu đồng/tháng. Bà Nguyễn Thị Nghĩa tự tin cho biết: trên 3.000 lao động trong hệ thống được chăm sóc về chế độ, chính sách rất tốt. Bà nói: “Khi đất nước còn khó khăn, chưa có xã hội chủ nghĩa rộng rãi cho tất cả được thì mình cố gắng đem xã hội chủ nghĩa cho tập thể nhỏ của mình…”.

“Thế nhưng khó quá, không dễ chút nào...”. Nhưng chẳng lẽ không làm được? Trăn trở trong bà cứ thôi thúc... Bà đi Vũng Tàu để “xin” Vũng Tàu Shihanco - là đơn vị trong nước đầu tiên lập siêu thị - kinh nghiệm làm siêu thị.

Rồi đi Singapore, Nhật... Ở đâu bà cũng hỏi, cũng học. Suốt năm 1995 chuẩn bị và bước qua năm 1996, bà quyết định cho siêu thị của mình xuất hiện. Đó là siêu thị Saigon Co-op trên đường Cống Quỳnh, quận 1, TP.HCM.

“Quyết thì quyết vậy nhưng chúng tôi lo lắm. Vì mình vẫn nghĩ siêu thị thường dành cho người giàu, có đời sống khá. Còn mình hướng tới đối tượng dân dã hơn thì không biết sẽ như thế nào, dù chuẩn bị khá kỹ.

Vì vậy cho nên vẫn cho siêu thị ra đời dưới dạng thể nghiệm”. Vì “thể nghiệm” nên siêu thị Cống Quỳnh lúc đầu chỉ vỏn vẹn có... 400m².

Từ khởi đầu 400m² ấy, đến nay Saigon Co-op là một chuỗi siêu thị dày đặc ở TP.HCM với 11 cái. Saigon Co-op còn xuất hiện ở Cần Thơ và thành phố Qui Nhơn (Bình Định). “Chúng tôi cũng đang có dự án ở các tỉnh An Giang, Tiền Giang, Vĩnh Long, Bình Thuận, Đồng Nai.

Trong tuần này - ngày 6-10 - Saigon Co-op sẽ động thổ xây dựng một siêu thị trong chuỗi của mình tại thị xã Vị Thanh, tỉnh Hậu Giang. Chúng tôi cũng đang làm việc với Huế, Thanh Hóa và Nghệ An”.

Bà Nguyễn Thị Nghĩa tự hào bày tỏ ao ước của bà và tập thể HTX: “Chúng tôi mong muốn tạo ra một hệ thống chuỗi siêu thị Saigon Co-op trên toàn quốc, một kiểu siêu thị rất Việt, bán cho người Việt”.

Tò mò với siêu thị đầu tiên của Saigon Co-op Cống Quỳnh, tôi đánh một vòng ngắm nghía nơi này. Hầu như đã không còn nhận ra khu vực xung quanh của gần mười năm trước: siêu thị ngày ấy được xây dựng ngay trên một nền đất chứa phế liệu và xung quanh hoang vắng giờ đây là một con phố sầm uất với nhiều dịch vụ đô thị tấp nập.

Tôi nói điều này với bà Nghĩa và bà chỉ ra thêm: sự xuất hiện của các siêu thị Nguyễn Đình Chiểu, Đinh Tiên Hoàng và các siêu thị khác trong hệ thống cũng làm thay đổi bộ mặt đời sống ở ngay nơi siêu thị tọa lạc.

Ở các địa phương, hai siêu thị ở Qui Nhơn và Cần Thơ cũng biến khu vực xung quanh thành nơi dịch vụ nhộn nhịp. Bà chủ tịch HĐQT bật cười thú vị về một phát hiện mới của mình: khi đầu tư ra Qui Nhơn bà rất lo vì nghĩ đây là thành phố nhỏ, đời sống người dân còn thấp, hoạt động siêu thị sẽ khó khăn.

“Thế nhưng chính chúng tôi cũng bất ngờ về lượng khách hàng và sức mua của người dân ở đây!”, bà Nghĩa không giấu sự ngạc nhiên hoan hỉ.

Sự đông đúc - thậm chí chen chúc - trong hệ thống siêu thị Saigon Co-op giờ đây không còn là điều bất thường. Ngày nghỉ, ngày lễ và kể cả ngày thường - nhất là buổi tối - ở những nơi này lúc nào cũng đông người.

Người ta đi mua sắm và người ta đưa gia đình đi dạo, cho trẻ em chơi trò chơi. Siêu thị trở thành một nơi phục vụ thêm các trò giải trí lành mạnh cho trẻ như một điểm văn hóa.

Bà Nghĩa giải thích: trong quá trình kinh doanh, Saigon Co-op nhận ra nhu cầu vui chơi của trẻ con nên bố trí thêm chỗ chơi game, tô tượng, vẽ tranh... cho thiếu nhi. Bà muốn đó không chỉ là chỗ cho người lớn mà là chỗ cho mọi người.