Để rồi cuối cùng... ôm nợ.

Phóng to

Theo Luật doanh nghiệp, thủ tục lập doanh nghiệp khá thông thoáng. Trong ảnh: người dân đến đăng ký thành lập doanh nghiệp tại Sở Kế hoạch - đầu tư Bình Dương - Ảnh: A.Thoa

Phóng to

Lợi ích được các “nhà đầu tư” nước ngoài cam kết chia phần chưa thấy đâu nhưng nhiều vị giám đốc hờ phải gánh cả đống nợ vì “nhà đầu tư” đột ngột mất hút, hoặc khi làm ăn đổ bể mới hay mình phải chịu trách nhiệm pháp lý, còn “nhà đầu tư” phủi sạch trách nhiệm. Hiện tượng này đang rộ lên ở tỉnh Bình Dương.

Bà Nguyễn Thanh Liên, chủ cơ sở giấy in Nam Tiến (Bình Dương), cho biết hai năm trước hợp tác với hai người Đài Loan mở cơ sở sản xuất giấy. Về mặt giấy tờ bà Liên đứng tên, đồng thời quản lý phân xưởng. Lúc đó hai bên thỏa thuận miệng khi nào có lợi nhuận chia 6/4 (bà Liên hưởng 60%).

Để có vốn làm ăn, hai “nhà đầu tư” người Đài Loan bàn với bà Liên đứng ra vay ngân hàng mở thêm nhà xưởng, còn họ sẽ lo phần khách hàng, đầu ra sản phẩm.

Tin tưởng đối tác nên bà Liên bắt tay vào tuyển công nhân, sản xuất các đơn hàng. Ban đầu cơ sở chỉ có năm công nhân, sau đó tăng lên 20, rồi 30 công nhân. Có những lúc khách đặt hàng dồn dập, thấy làm ăn được nên cơ sở tiếp tục vay thêm ngân hàng để mua nguyên vật liệu.

“Năm đầu kinh doanh suôn sẻ, có lợi nhuận. Song sang năm thứ hai khách hàng liên tục nợ tiền, thanh toán chậm. Tôi bắt đầu cảm thấy lo lắng nhưng khổ nỗi tôi không biết tiếng nước ngoài nên tất cả đơn hàng đều trông cậy vào họ. Trong cuộc họp với đối tác, tôi đã nhiều lần nhắc việc đốc thúc trả nợ nhưng họ bảo đang khủng hoảng kinh tế nên doanh nghiệp nào cũng khó khăn” - bà Liên bức xúc.

Một ngày cuối tháng 4, bà Liên điếng người khi nghe hai người Đài Loan gọi điện báo họ đã về nước. Họ còn nói thêm: “Các khách hàng đã ngưng hợp đồng”. Ngay ngày hôm đó, điện thoại của hai “nhà đầu tư” này không liên lạc được.

Họ chỉ gửi email cho biết chấm dứt hợp tác làm ăn, trong khi đó khách hàng còn nợ 106 triệu đồng, cơ sở nợ ngân hàng hơn 100 triệu đồng. “Tôi nghĩ từ đầu họ không có ý định lừa lọc gì nhưng chính sự ràng buộc tài chính không rõ ràng trong quá trình làm ăn nên khi gặp khó khăn họ đã nghĩ cách rút lui. Họ chạy trốn để lại khoản nợ hơn 100 triệu đồng mà đến nay tôi cũng chưa trả nổi” - bà Liên buồn bã.

Đứng tên nên phải gồng mình trả nợ

Thông qua bè bạn, ông N.V.T. (Bình Dương) được giới thiệu hợp tác với hai người Trung Quốc. Ông T. làm các thủ tục thành lập doanh nghiệp, đứng tên trong vai trò giám đốc Công ty N (Bình Dương). Theo thỏa thuận, khi làm ăn được ông T. và hai đối tác người Trung Quốc sẽ cùng chia lợi nhuận.

Vốn để mở mang nhà xưởng là vốn vay ngân hàng. “Khi công ty bắt đầu gặp khó khăn thì họ lấy cớ làm ăn không hợp rồi bỏ về nước luôn. Toàn bộ giấy tờ tôi đều đứng tên nên phải gồng mình trả nợ” - ông T. vẫn không khỏi bàng hoàng khi kể lại câu chuyện và thừa nhận đã quá dại dột hợp tác như vậy.

Chung cảnh ngộ, bà T.T.L., chủ tịch hội đồng quản trị Công ty LP (Bình Dương), cho biết: “Tôi từng bị một đối tác người Hàn Quốc mời đứng tên giùm để thành lập công ty may. Sau một thời gian cả hai vợ chồng người Hàn Quốc cuốn gói về nước để lại khoản nợ hơn 180 triệu đồng.

Giấy tờ đăng ký kinh doanh do mình đứng tên nên phải bỏ tiền túi ra trả nợ”. Biết bị lừa nhưng không có thông tin về đối tác và ràng buộc trách nhiệm nên bà L. đành “ngậm bồ hòn làm ngọt”. Sau vụ việc phải ôm nợ thay cho hai vợ chồng người Hàn Quốc, bà L. còn nhận được lời chào hợp tác với ba nhà đầu tư nước ngoài để mượn tên mở doanh nghiệp ngành gỗ và may mặc.

Một lãnh đạo Sở Kế hoạch - đầu tư Bình Dương cũng kể về trường hợp một người trong nước đứng tên thành lập cùng lúc bốn công ty mang tên ML cho người nước ngoài. Sau một thời gian, “nhà đầu tư” nước ngoài cuốn gói bỏ trốn biệt tăm khi đang nợ lương công nhân và tiền của 42 nhà cung cấp. Ngân sách địa phương đã phải ứng hàng trăm triệu đồng trả lương cho công nhân. Chưa có số liệu thống kê cụ thể nhưng vị lãnh đạo này cho biết hiện tượng bị lừa như trên khá phổ biến.

Cần nắm vững thông tin khi hợp tác

Lý giải nguyên nhân của tình trạng nhà đầu tư nước ngoài núp bóng công dân VN để thành lập doanh nghiệp, bà Ngô Thị Hồng Thu, tổng thư ký Hiệp hội Chế biến gỗ Bình Dương, cho rằng một phần vì nhà đầu tư nước ngoài không thường xuyên ở VN, phần khác do quá trình thành lập, triển khai dự án nhà đầu tư trong nước có lợi thế am hiểu môi trường kinh doanh và các thủ tục hơn.

Ông Lê Việt Dũng, phó giám đốc Sở Kế hoạch - đầu tư Bình Dương, cho rằng do thủ tục đăng ký kinh doanh đối với nhà đầu tư trong nước vẫn thông thoáng hơn. Do vậy, ông Dũng cảnh báo việc đứng tên giùm cho nhà đầu tư nước ngoài sẽ gặp nhiều rủi ro, nhất là khi không nắm vững thông tin về đối tác.

Theo bà Phan Lê Diễm Trang - phó chủ tịch Hiệp hội Dệt may Bình Dương, nhiều người không có kiến thức về hoạt động doanh nghiệp, pháp luật kinh doanh nhưng lại suy nghĩ đơn giản là không phải bỏ vốn mà lại được làm chủ doanh nghiệp, làm chủ nhà xưởng, máy móc và nếu có thua lỗ cũng không phải tiền của mình, khi có lợi nhuận thì được chia... nên dễ dàng bị lợi dụng. Họ không hề biết rằng số vốn mà nhà đầu tư nước ngoài bỏ ra đầu tư được vay từ ngân hàng mà đơn vị vay là doanh nghiệp và người chịu trách nhiệm pháp lý là người đứng tên.