Tăng trưởng kinh tế sẽ tốt hơn khi chống tham nhũng có hiệu quả. Trong ảnh: hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua cảng biển Cái Cui (TP Cần Thơ) - Ảnh: Chí Quốc

Như vậy, Việt Nam vẫn giậm chân tại chỗ về điểm số CPI trong bốn năm liên tiếp (từ năm 2012-2015, chỉ số CPI từ 0 là mức tham nhũng cao nhất và 100 là mức tham nhũng thấp nhất).

Tăng 1 điểm, tăng 0,4% GDP

Thực tế CPI không thay đổi chứng tỏ cuộc chiến chống tham nhũng ở nước ta chưa có chuyển biến tích cực, mức độ tham nhũng vẫn rất cao. Điều này đi liền với việc người dân Việt Nam thiếu tin tưởng vào hiệu quả của các nỗ lực phòng chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước.

Trong bản tham luận trình bày tại Diễn đàn kinh tế mùa xuân 2015, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng tham nhũng và chi phí không chính thức đang trở thành những vấn đề nhức nhối, “ngáng chân” tăng trưởng kinh tế Việt Nam.

Theo đánh giá của các chuyên gia và các tổ chức tài chính quốc tế, nếu chỉ số CPI tăng 1 điểm, điều này thể hiện rằng chính phủ, quốc gia đó đã ít tham nhũng hơn, tương đương với việc năng lực sản xuất của xã hội có thể tăng thêm khoảng 0,4% GDP. Rõ ràng tham nhũng gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới đời sống xã hội, đặc biệt là ở các nước đang phát triển như Việt Nam.

Nếu tham nhũng ngày càng phát triển sẽ gây tâm lý bất ổn ở người dân và doanh nghiệp, tạo nên suy nghĩ trốn tránh nghĩa vụ đóng góp của mình cho xã hội, cho đất nước. Từ đó dẫn đến việc ngân quỹ nhà nước để tăng lương và xây dựng các chính sách chống tham nhũng cũng giảm theo, trở thành một vòng luẩn quẩn không có lối thoát.

Ngày 10-11-2015, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã biểu quyết và chính thức thông qua chỉ tiêu kinh tế - xã hội năm 2016 với mục tiêu tăng trưởng GDP là 6,7%. Chỉ số này được đưa ra dựa vào dự kiến tăng trưởng 6,5% GDP của báo cáo tăng trưởng năm 2015. Để có thêm 0,2% này, chúng ta phải huy động, sử dụng mọi nguồn lực để phục vụ cho tăng trưởng.

Có thể dự báo rằng nếu kiểm soát được tham nhũng ở mức độ nhất định, môi trường kinh doanh của Việt Nam sẽ được cải thiện một cách cơ bản. Hiện nay, GDP của Việt Nam ước tính khoảng 200 tỉ USD, nếu chúng ta phấn đấu để tăng thêm 1 điểm trong bảng xếp hạng CPI, đồng nghĩa với việc nâng cao hiệu quả phòng chống tham nhũng, thì mỗi năm kinh tế Việt Nam sẽ có thêm 0,4% GDP, tức là đất nước có thêm 0,8 tỉ USD/năm (khoảng 16.000 tỉ đồng).

Phá bỏ độc quyền, công khai thông tin

Để có những bước đột phá trong tăng trưởng kinh tế, Việt Nam cần tập trung giải quyết các nguyên nhân dẫn đến tham nhũng. Trước hết, cần phá bỏ tình trạng độc quyền trong quyền lực, quyền hạn và trong kinh doanh.

Độc quyền dẫn đến cơ chế xin - cho; cơ chế xin - cho là động lực dẫn đến hối lộ và tham nhũng. Lợi dụng độc quyền, một số người tự cho phép mình đồng nhất bản thân với định chế mà mình được giao nhiệm vụ đại diện, để rồi nhân danh lợi ích của chung mà ra những quyết định có lợi cho một bộ phận, một nhóm lợi ích để từ đó thu lợi cho bản thân.

Kế tiếp, cần luật hóa việc khai thác thông tin. Khi thông tin bị bưng bít nghĩa là chỉ một nhóm thiểu số người được biết và can thiệp vào các chính sách tín dụng, tài chính, ngân hàng, đầu tư các dự án, quá trình định giá cổ phần các doanh nghiệp..., đây là môi trường để tham nhũng càng có điều kiện sinh sôi, nảy nở. Khi ngân sách, kinh phí, thu chi không được công bố chi tiết cho dân chúng thì mua bao nhiêu, bán bao nhiêu, chi bao nhiêu, chẳng ai được biết.

Chính vì thế đã dẫn đến tình trạng hối lộ để biết thông tin. Chúng ta có cả một hệ thống các cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán nhưng hoạt động của các cơ quan này chưa thật sự hiệu quả và cũng khó lòng hiệu quả khi tình trạng thiếu thông tin xác thực là phổ biến. Không rõ ràng về thông tin cũng ảnh hưởng đến việc đề bạt, cất nhắc cán bộ thiếu công khai, minh bạch, dễ dẫn đến tệ mua quan bán chức.

Bên cạnh đó, cần tăng cường trách nhiệm giải trình của các cơ quan nhà nước. Việc này có ý nghĩa rất quan trọng trong việc bổ sung thiết chế giám sát hoạt động thực thi quyền lực của cơ quan nhà nước, giúp tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động của cơ quan nhà nước, góp phần ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng.