Câu hỏi đặt ra: Ai có quyền công bố thông tin, và nếu đưa thông tin sai, ai sẽ phải chịu trách nhiệm?

Doanh nghiệp có thể chết vì tin xấu

Tuổi Trẻ trở lại với câu chuyện một thời nóng bỏng: Xúc xích Vietfoods có trụ sở tại Bình Dương vào năm 2016 bị Đội QLTT số 14 (Chi cục QLTT Hà Nội) niêm phong và tung tin có chất sodium nitrate gây ung thư.

Hơn 2 tấn xúc xích đã bị niêm phong và tịch thu. Không lâu sau đó, các cơ quan nghiệp vụ kết luận chính thức là sodium nitrate an toàn.

Cơ sở này được minh oan sau đó nhưng theo ông Lưu Minh Sang, chủ cơ sở Vietfoods, khách hàng đã không dám đến lấy hàng nữa, dù trước đó mỗi tháng cơ sở này sản xuất và bán ra 50-60 tấn xúc xích.

Sau nhiều nỗ lực, Vietfoods khôi phục được khoảng 30% sản lượng so với thời phát triển, nhưng rồi buộc phải chuyển đổi dần sang sản xuất sản phẩm khác vì không "sống nổi" với xúc xích do bị lỡ mang tiếng không tốt.

"Tin xấu thì lan truyền nhanh hơn tin tốt nên doanh nghiệp có thể chết chỉ vì tin đồn. Vì thế, cơ quan quản lý cần phải cân nhắc kỹ trước khi quyết định gì về việc công bố sai phạm" - ông Sang kiến nghị.

Điều đáng nói, theo ông Sang, thời điểm đó hơn 2 tấn hàng được trả lại thì không còn sử dụng được vì quá hạn, nhưng công ty cũng chẳng nhận được tiền bồi thường. Liệu Vietfoods có ý định kiện?

Ông Sang cho biết công ty đã quá mệt mỏi do trước đó gõ cửa kêu oan khắp nơi và cũng không tin mình thắng nổi cơ quan quản lý.

Con Cưng là một trong những ví dụ mới nhất khi sự rầm rộ ban đầu được các cơ quan QLTT đẩy lên, kiểm tra toàn bộ 89 cửa hàng ở TP.HCM và mở rộng đến 180 trên tổng số 350 cửa hàng tại 29 tỉnh, thành phố.

Thế nhưng, trong văn bản báo cáo Phó thủ tướng Trương Hòa Bình, Ban chỉ đạo 389 nhận xét đó chỉ là vụ việc vi phạm hành chính, với một số vi phạm không nghiêm trọng, thể hiện qua số lượng hàng hóa vi phạm ít, trị giá hàng hóa vi phạm nhỏ và mức tiền xử phạt theo quy định thấp, trái với sự rầm rộ ban đầu.

Tuy vậy tác động đến doanh nghiệp thì không nhỏ. Đại diện hệ thống này cho biết các thông tin xấu đã khiến lượng khách đến mua hàng ít đi, doanh thu giảm rõ rệt.

Ông Lưu Anh Tiến - tổng giám đốc Con Cưng - cho biết từ khi sự vụ xảy ra, một tháng nay doanh thu của Con Cưng giảm 1-2 tỉ đồng/ngày so với trước đó, và "thực sự đau đớn" khi bị gán cho những cụm từ như "gian thương", "vô đạo" từ cộng đồng.

Các doanh nghiệp tỏ ý lo ngại về tình trạng không sòng phẳng từ các cơ quan quản lý. Chẳng hạn, vào cuối năm 2017, doanh nghiệp T.H ở TP.HCM kinh doanh ớt bột bị thanh tra cấp bộ kết luận ớt nhiễm chất aflatoxin B1 (chất nguy cơ gây ung thư).

Nhưng doanh nghiệp này lấy mẫu và truy xuất hàng của mình đi kiểm định lại khẳng định an toàn. Doanh nghiệp không thừa nhận mẫu cơ quan chức năng lấy trong siêu thị, vì không có xác nhận của đại diện tại thời điểm bán, còn thanh tra không thừa nhận mẫu do doanh nghiệp kiểm tra.

Cuối cùng, tranh qua cãi lại, cơ quan chức năng chấp nhận là chỉ gửi biên bản nhắc nhở, chỉ đạo khắc phục đối với sai phạm được cho là của T.H. Điều đáng nói là dù không đồng ý và ký vào biên bản kết quả, nhưng nhiều khách hàng của T.H đã nhận được văn bản này.

"Nhiều cửa hàng yêu cầu phải giải trình vụ việc, thậm chí rút hàng trên kệ xuống và đòi chấm dứt hợp đồng. Sản phẩm ớt bột của đơn vị xuất khẩu đi nhiều nước uy tín với chất lượng luôn cam kết an toàn nhưng nhiều công ty nhập khẩu sau đó bắt đơn vị phải giải trình, gây khó dễ vì thông tin kết luận trước đó của cơ quan chức năng", đại diện đơn vị này cho biết.

Chỉ công bố khi có kết luận chính thức

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Phạm Ngọc Hùng, phó chủ tịch Quỹ chống hàng giả Việt Nam, cho rằng việc kiểm tra kiểm soát việc chấp hành quy định pháp luật trong kinh doanh của doanh nghiệp là bình thường và cần thiết, cả việc tạm giữ hàng hóa cũng là nghiệp vụ của cơ quan QLTT, hoàn toàn đúng pháp luật.

Tuy nhiên, ông Hùng nói rằng cơ quan quản lý cần phải rất thận trọng và khi chưa có kết luận chính thức thì không được thông tin. Đặc biệt là những nhận xét mang tính mơ hồ, đang còn là nghi vấn mà chưa có kết quả giám định, kiểm định rõ ràng thì việc đưa ra thông tin sẽ ảnh hưởng lớn, khiến doanh nghiệp bị thiệt hại nặng nề.

Theo dõi diễn biến của các vụ việc, một luật sư có nhiều kinh nghiệm về giải quyết các tranh chấp thương mại cho rằng với việc các cơ quan chức năng kiểm tra tại một doanh nghiệp mà làm ầm ĩ lên, rồi đưa ra các thông tin như các trường hợp trên là "không phù hợp".

Theo ông, trong khi cơ quan QLTT hay cơ quan chức năng khác luôn nói rằng lực lượng mỏng thì cần tập trung nguồn lực để giải quyết các vấn đề bức xúc hơn của xã hội, các điểm nóng như an toàn thực phẩm, dược phẩm, thuốc men, hàng giả, hàng nhái thực sự trong sản xuất như phân bón, cây trồng, tiêu dùng liên quan đến sức khỏe...

Vị luật sư nhận định rằng nhiều doanh nghiệp rất vất vả gầy dựng nên cơ nghiệp, nhưng chỉ với một sự cố nhỏ, xử lý không tốt cũng có thể gây tổn hại và uy tín của doanh nghiệp. Đấy là chưa nói đến trường hợp lợi dụng để cạnh tranh không lành mạnh, đối thủ có thể tác động để làm to chuyện, triệt tiêu doanh nghiệp.

Vì thế cơ quan chức năng cần phải rất cảnh giác, trong quá trình kiểm tra, thanh tra doanh nghiệp không nên công bố thông tin khi chưa có kết quả và kết luận chính thức. Việc thông tin kết quả kiểm tra phải thực hiện theo đúng quy trình, đúng quy định pháp luật, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng nhưng cũng phải đảm bảo không ảnh hưởng đến hoạt động, uy tín của doanh nghiệp.

Bà Lê Thị Hồng Hảo - viện trưởng Viện An toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia (Bộ Y tế) - cho biết đã có quy định về việc cung cấp thông tin cho báo chí, liên quan đến thực phẩm thì Bộ Y tế chỉ có đầu mối cung cấp thông tin là Cục An toàn thực phẩm, tuy nhiên, phải sau khi có kết luận cụ thể.

Ngoài ra, cơ quan quản lý chỉ cung cấp thông tin chuyên môn cho báo chí, còn phát ngôn liên quan đến vấn đề an toàn thực phẩm, ảnh hưởng của an toàn thực phẩm thì luật quy định khi nào được phát ngôn và ai được phát ngôn.