Phóng to

Công nhân đang sản xuất với nguyên liệu còn tồn kho cuối cùng trước khi chính thức đóng máy nghỉ hẳn vào ngày 29-7 tới - Ảnh: T.T.D.

TT - Dệt Long An đóng cửa. Con đường nào dẫn một doanh nghiệp (DN) từng một thời chói sáng của ngành dệt VN đi đến kết cục như thế? Bài học gì có thể rút ra từ “cái chết” của DN nhà nước này?

“Ngủ quên” trên... đỉnh top!

Dệt Long An (DLA) chính thức đóng cửa vào ngày 15-7-2004 sau 29 năm hoạt động. Mười năm trước DLA được xem như một trong những “anh cả” của ngành dệt, đứng “đỉnh top” của cả nước về mặt hàng vải dân dụng, với sản phẩm đặc trưng là vải kate. Lúc đó, khi nói đến vải kate, hầu như người dân từ Nam chí Bắc đều biết “kate Long An”. “Nó đẹp tuyệt vời nếu so với vải tám, vải calicot của thời tem phiếu” - một DN sản xuất may mặc nhớ lại.

Sự tuột dốc của DLA, theo một cán bộ lâu năm của Sở Công nghiệp tỉnh Long An, bắt nguồn từ yếu kém về chiến lược thị trường và sản phẩm. Ông này dẫn chứng trong giai đoạn còn bao cấp và bắt đầu đổi mới, DLA có các bước phát triển rất tốt và mạnh dạn sản xuất các mặt hàng được thị trường và người tiêu dùng ưa chuộng như vải quần tây, gấm, phi bóng...

Nhưng đến giai đoạn phải quyết liệt đổi mới (1997-2000) thì công ty này lại thiếu chiến lược về mở rộng thị trường lẫn kế hoạch đầu tư và rõ nhất là thiếu sự đa dạng sản phẩm. Hệ thống phân phối của DLA thời kỳ “huy hoàng” lại chỉ tập trung cung ứng cho một đầu mối duy nhất.

Trong thời gian dài, toàn bộ đầu ra sản phẩm của DLA đều do đầu mối này nắm giữ tiêu thụ. Rồi lại chính đầu mối này đầu tư nhập sợi, đem đến DLA dệt thành vải, sau đó tung hàng ra thị trường. Và khi tư thương này trở thành doanh nghiệp, đầu tư sản xuất các mặt hàng cùng loại có chất lượng tốt hơn của DLA thì sự kinh doanh của DLA lập tức chới với.

Đầu ra không còn, đội ngũ tiếp thị lẫn bán hàng chưa thành thạo, không có kinh nghiệm. Chất lượng sản phẩm ngày một xuống dốc một phần do không có sự đầu tư mới, một phần do cán bộ kỹ thuật cũng “rũ áo” ra đi khi hiệu quả kinh doanh của công ty giảm sút. Khách hàng cũ giảm dần, khách hàng mới thì không kiếm được do mặt hàng không đa dạng...

Một quan chức của Hiệp hộiDệt may VN: Đối với DN nhà nước, làm thế nào không lỗ là được, trong khi đối với DN tư nhân thì phải có lời trên mức tiết kiệm của ngân hàng thì mới ổn. Tất cả vấn đề ấy làm cho DN nhà nước xơ cứng và không thể cạnh tranh được với DN tư nhân sản xuất cùng một mặt hàng. Nếu để một DN tư nhân điều hành, chắc chắn sẽ không có chuyện đóng cửa.

Sau bốn năm liên tiếp lỗ lã, DLA có ý định về Tổng công ty Dệt may VN (Vinatex) tìm sự hỗ trợ và hợp tác nhưng cũng không xong vì... “sản phẩm DLA đang làm, chúng tôi nhận thấy không thể cạnh tranh lại với khối DN tư nhân lẫn DN có vốn đầu tư nước ngoài nên đành bất lực”, một quan chức của Vinatex nói. Quyết định đóng cửa DLA của tỉnh Long An là một quyết định đúng đắn. Đầu tàu DLA không chỉ lao xuống vực thẳm một mình mà còn kéo theo nhiều vấn đề nan giải. Sáu tháng đầu năm 2004, bình quân mỗi tháng DLA lỗ trên 2 tỉ đồng, số tổng lỗ khoảng 130 tỉ đồng!

Sẽ còn những Dệt Long An khác?

“Cái chết” của DLA là sự cảnh báo tuyệt vời cho các DN ngành dệt khác! Một lãnh đạo đầu ngành của Vinatex cho rằng đây cũng là dịp hết sức cần thiết để Bộ Công nghiệp cần phải xem xét, đồng thời tạo những cơ chế phù hợp cho các DN ngành dệt khác còn lại của Nhà nước (kể cả của trung ương hay địa phương) nếu muốn các DN này còn đủ sức cạnh tranh trong thời gian tới. “Nếu có thể, cần thị trường hóa cơ chế quản lý lẫn cán bộ điều hành. Đây là cách tốt nhất để không xảy ra các cái chết khác tương tự”.

Theo một lãnh đạo của Vinatex, một trong những biện pháp ngăn chặn các “cái chết” có thể sẽ diễn ra ở một số DN ngành dệt khác là thường xuyên đánh giá năng lực quản lý của cán bộ, tìm ra điểm yếu, điểm mạnh để “bốc thuốc” kịp thời nếu có triệu chứng đổ bệnh. Ngay cả DLA, hầu hết ý kiến đều đồng tình rằng nếu công tác tổ chức được củng cố kịp thời chắc chắn sẽ không có cái chết đáng tiếc như đã xảy ra. Vì lẽ đó, trong hai năm gần đây, Vinatex đã thay gần 10 giám đốc cho các công ty thành viên.

Một quan chức nằm trong hội đồng quản trị của Vinatex thẳng thắn thừa nhận “người cầm đầu DN hết sức quan trọng trong việc để DN tồn tại hay phát triển”. Kinh nghiệm hiện nay mà Vinatex đang tiến hành là nếu nhận thấy bản thân giám đốc nào quản lý DN thành viên xảy ra tình trạng kinh doanh yếu kém, trước tiên sẽ yêu cầu tìm cách khắc phục, nếu không thể khắc phục được thì sẽ thay ngay.

Một trong những công cụ quản lý hữu hiệu, theo ông này, là “phải kiên quyết cổ phần hóa” (CPH). DN hoạt động trong lĩnh vực dệt thì lại càng cần CPH hơn bao giờ hết vì không thể đảm đương hết khối lượng công việc khổng lồ từ khâu dệt, nhuộm đến xử lý vải, hoàn tất...

Đến hôm nay khi cái tên DLA chính thức đi vào dĩ vãng, rất xót xa cho bao công sức vun đắp thương hiệu DLA. Theo ông Bùi Xuân Khu, thứ trưởng Bộ Công nghiệp, qua sự việc nói trên, công tác kiểm tra giám sát DN hết sức quan trọng. “Nếu đơn vị chủ quản của DLA nhìn ra được vấn đề của DLA về quản lý, nhanh chóng thay ngay người lãnh đạo thì sự việc không đến nỗi đổ bể như bây giờ”.

Ông Khu cho biết thêm về mặt quản lý ngành, Bộ Công nghiệp chỉ hoạch định - định hướng về sự phát triển của ngành dệt may, sau đó cụ thể hóa bằng các chiến lược hỗ trợ, còn “trách nhiệm quản lý của DLA thuộc về tỉnh Long An”. Chính vì vậy, ngoài nguyên nhân khách quan là do khó khăn của ngành dệt nhuộm trong một vài năm gần đây, ông Khu cho rằng “sự phát hiện lỗ hổng và giải quyết chưa triệt để của tỉnh Long An khi phát hiện DLA đổ bệnh” cũng là nguyên nhân quan trọng.

Cái chết của DLA không chỉ cảnh báo riêng cho tỉnh Long An mà còn cho cả ngành dệt may VN lẫn Bộ Công nghiệp trong công tác quản lý lẫn qui hoạch ngành. Đây cũng là dịp cần thiết để đặc biệt lưu ý hơn đối với các DN nhà nước đã từng một thời được ca ngợi, nay cũng đang có dấu hiệu ngấp nghé bên bờ vực.

Phóng to Khu nhà tập thể lặng lẽ sau khi Công ty Dệt Long An đóng cửa “Đóng cửa có nghĩa là mất việc. Nhiều công nhân như tôi ở đây lâm vào cảnh khốn khó, vì công ty còn hoạt động là còn có thu nhập dù một tháng có công nhân lĩnh chưa tới 200.000 đồng!” - chị Nguyễn Thị Kim Loan, công nhân của Công ty Dệt Long An, than thở. Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện có hơn 200 hộ gia đình là công nhân sống ở bốn khu nhà tập thể của Công ty Dệt Long An. Anh Lê Huy Phương, 35 tuổi, 15 năm làm công nhân ở Công ty Dệt Long An, than thở: “Vợ chồng tôi cùng làm công nhân cho công ty, dù đồng lương ít ỏi nhưng được ở nhà tập thể công ty nên cũng sống tạm qua ngày, bây giờ công ty đóng cửa để phát mãi, công nhân như tụi tôi không biết phải làm sao”. Còn anh Nguyễn Văn Phòng, 50 tuổi, công nhân kỹ thuật máy với tay nghề bậc 7/7, về đầu quân cho công ty dệt từ năm 1977 đến nay, trầm ngâm: “Hai vợ chồng tôi cưới nhau khi đã là công nhân của công ty, gần 30 năm nay sống ở đây. Cứ tưởng cả đời gắn với công ty, nào ngờ công ty đóng cửa, số phận tụi tôi không biết sẽ ra sao”. Anh Huỳnh Văn Minh, công nhân bộ phận xe sợi của Công ty Dệt Long An, nói:“Vợ chồng tôi hơn 20 năm nay chỉ biết xe sợi ở công ty mà sống, nay mất việc không biết phải làm gì. Nếu nhà tập thể bị thu lại chắc là phải ra đường ở vì vợ chồng tôi đâu có tích lũy được tài sản gì”. Đem những thắc mắc của công nhân, chúng tôi hỏi ông Huỳnh Văn Khánh - giám đốc Công ty Dệt Long An. Ông cho biết: “Số công nhân hiện nay còn lại chính thức 927 người (đã cho nghỉ trước trên 200 công nhân) và việc trả lương cho số công nhân này đến 15-7-2004 là chấm dứt. Còn chế độ chính sách nghỉ việc cho công nhân sẽ được giải quyết theo nghị định 41 của Chính phủ. Về việc tiền ở đâu để giải quyết và khi nào giải quyết dứt điểm thì còn phải chờ, nhưng nếu cố gắng thanh lý (bán) sớm công ty thì có lẽ sớm nhất cũng phải mất 5-6 tháng. Riêng số công nhân sống tập thể lâu nay, nhất là những hộ gia đình, công ty có đề xuất với tỉnh bán hóa giá cho họ những căn hộ mà họ đang thuê. Tuy nhiên, có được bán hóa giá hay không thì phải chờ tỉnh giải quyết”. Ngoài ra, ông Khánh còn cho biết thêm một công ty may mặc ở TP.HCM đến làm việc với Công ty Dệt Long An để xin tiếp nhận khoảng 500 công nhân. Còn ông Đỗ Hoàng Việt, phó chủ tịch UBND tỉnh Long An, cho biết: “Hiện tỉnh đã chỉ đạo các ngành liên quan như Sở LĐ-TB&XH tỉnh, Công ty Dệt Long An... sớm tiến hành phân loại lao động của công ty để áp dụng các chế độ chính sách nghỉ việc đối với số công nhân này sao cho phù hợp với từng đối tượng, đúng với các qui định hiện hành của Nhà nước về giải quyết chế độ chính sách cho công nhân lao động. Quan điểm của tỉnh là không để quyền lợi của công nhân bị thiệt thòi thêm nữa”.