Thí sinh kỳ thi tuyển sinh lớp 10 tại trường THPT chuyên Lê Hồng Phong Q5, TP.HCM sáng 11-6 - Ảnh: Như Hùng

ĐỀ THI

Câu 1: (3 điểm): Đọc đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới

(1) Đã lâu lắm rồi tôi và cả nhà mới lại cùng nhau xem U23 Việt Nam thi đấu bóng đá SEA Games. Lúc đội tuyển ra sân, tôi rất xúc động khi quốc ca Việt Nam vang lên. Cả nhà tôi đã cùng hát theo, dù các con tôi chưa thật thuộc nhưng chúng vẫn buộc ba, mẹ phải đặt tay lên ngực cho giống các cầu thủ. Lúc hát quốc ca, tôi có một cảm giác thật khó tả. Một điều gì đó thiêng liêng dành cho Tổ quốc đang dâng lên trong long tôi. Hát quốc ca làm cho ta có tinh thần mạnh mẽ, truyền cho ta khí thế hừng hực để sẵn sang bước vào trận đấu.

(2) Khi đi học, tôi đã được hát quốc ca mỗi khi chào cờ. Bây giờ hát lại, trong tôi vẫn dâng trào một cảm xúc mãnh liệt. Đó là niềm tự hào và tình yêu quê hương, đất nước. Xem xong trận bóng đá, con tôi lại hỏi “Khi nào Việt Nam đá nữa vậy ba? Để con cùng ba mẹ hát quốc ca”.

(Theo Lê Văn Thu, Quốc ca Việt Nam, báo Thanh Niên số ngày 8-6-2015)

a. Xác định một phép liên kết trong đoạn (2). (0,5 điểm)

b. Tác giả đã có những cảm xúc gì khi hát quốc ca Việt Nam? (0,5 điểm)

c.  Cho biết ý nghĩa của việc cả gia đình tác giả cùng hát theo khi quốc ca Việt Nam vang lên. (1 điểm)

d. Em có nhận xét gì về thực trạng hát quốc ca của các bạn học sinh trong nhà trường hiện nay? (1 điểm)

Câu 2: (3 điểm): Có những bạn trẻ chỉ biết mải mê dán hình thần tượng khắp nơi; chỉ biết đắm chìm trong sở thích của riêng mình;…

Họ đâu thấy rằng bên cạnh họ có những người đang vì họ mà vất vả, lo toan; có những người đã dành cho họ bao nhiêu yêu thương, trìu mến;…

Những bạn trẻ ấy đâu biết rằng họ đang sống vô cảm ngay trong chính gia đình mình.

Viết bài văn ngắn (khoảng 01 trang giấy thi) trình bày suy nghĩ của em về vấn đề trên.

Câu 3: (4 điểm): 

Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám may mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
(Trích Sang thu, Hữu Thỉnh)

Cảm nhận của em về bức tranh thiên nhiên trong hai khổ thơ trên. Từ đó hãy liên hệ với một khổ thơ hoặc đoạn thơ khác về đề tài thiên nhiên mã em biết để thấy được điểm gặp gỡ của các tác giả khi viết về đề tài này.

BÀI GIẢI GỢI Ý

Câu 1:

a.  Phép thế  “Đó là” thuộc câu 3 của đoạn 2.

b. Cảm xúc của tác giả khi hát quốc ca :

-  Xúc động từ cảm giác khó tả.

-  Tình cảm thiêng liêng hướng về Tổ Quốc

- Khí thế hừng hực xuất phát từ tinh thần mạnh mẽ của chất người Việt Nam yêu nước.

c. Ý nghĩa của sự việc cả gia đình tác giả cùng hát theo khi quốc ca Việt Nam vang lên:

- Cả gia đình tác giả khẳng định bản thân là người Việt Nam hát quốc ca Việt Nam.

- Thể hiện tình cảm yêu mến, tự hào hướng về đất nước.

- Ý thức hòa lòng của cả gia đình tác giả (nói riêng), người Việt Nam (nói chung) đối với đội bóng U23 đại diện cho đất nước trong cuộc thi bóng đá quốc tế.

- Còn thể hiện sự hòa nhập giữa các thành viên trong gia đình cùng đội bóng đá và bài quốc ca Việt Nam.

d. Nhận xét của em về thực trạng hát quốc ca của các bạn học trong nhà trường hiện nay.

- Sinh hoạt đầu tuần luôn có những giờ chào cờ rất nghiêm túc

- Học sinh thuộc bài quốc ca như bài hát đã ăn sâu vào tâm hồn.

- Nhưng vẫn còn nhiều học sinh không quan tâm nên không thuộc. Do đó cần chấn chỉnh lại hành vi đối với thực trạng hát quốc ca trong nhà trường.

Câu 2:

Thí sinh cần đáp ứng yêu cầu của câu hỏi: trình bày suy nghĩ của mình được gợi lên từ vấn đề đã nêu trên trong phạm vi khoảng một trang giấy thi. Thí sinh có thể triển khai suy nghĩ của mình theo những cách thức cụ thể khác nhau. Sau đây là một số gợi ý để tham khảo:

* Yêu cầu chung: thí sinh biết kết hợp kiến thức và kỹ năng về dạng bài nghị luận xã hội để tạo lập văn bản. Bài viết phải có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; diễn đạt trôi chảy, đảm bảo tính liên kết; không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp.

* Yêu cầu cụ thể:

a- Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận.

b- Xác định đúng vấn đề cần nghị luận: hiện nay có những bạn trẻ sống vô cảm ngay trong chính gia đình mình. Thí sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng cần theo định hướng sau:

Mở bài:

Khi đến trường, học sinh được giáo dục để biết yêu gia đình và Tổ Quốc. Chính tình yêu gia đình và những điều gần gũi đã làm nên nền tảng của một con người đức hạnh và có ích cho xã hội. Nhưng có rất nhiều bạn trẻ chỉ biết mải mê với thần tượng và sở thích của riêng mình mà đã vô cảm với những người thân yêu nhất. Chính vì vậy mà có người đã đặt vấn đề: “Có những bạn trẻ … vô cảm ngay trong chính gia đình mình”.

Thân bài:

- Giải thích: Thế nào là thần tượng? Thế nào là sở thích riêng của mỗi người? Thế nào là sự vô cảm?

            + Thần tượng giúp người ta biết sống có đam mê, có mục đích và lý tưởng; nhưng mải mê với thần tượng một cách quá lố mà quên đi những tình cảm gần gũi và rất thật bên cạnh mình là một hành động đáng phê phán và còn là sự suy đồi về đạo đức.

            + Phê phán những bạn trẻ chỉ biết đắm chìm trong sở thích của riêng mình mà quên đi những trách nhiệm cụ thể đối với những người đang vất vả và lo toan cho chính họ. Cụ thể như những tấm gương hy sinh đẹp đẽ, tấm lòng của những người cha, người mẹ dành cho con. Họ sẵn sàng chịu đựng khổ sở đến cùng cực để con được cắp sách đến trường.

(Dẫn chứng cụ thể : câu chuyện về sự hy sinh, tình yêu thương, sự lo lắng của cha mẹ và những người thân trong gia đình để nuôi dưỡng và chăm sóc con em đòi hỏi lớp trẻ phải nhìn lại bản thân. Bởi họ đã thờ ơ trước công ơn ba mẹ nuôi dưỡng và tạo điều kiện để họ được đến trường. Cùng với những câu chuyện trong sách vở và trên báo chí đã tạo những ấn tượng sâu sắc trong cuộc đời học sinh, thanh niên như  hành trang quý giá giúp giới trẻ biết trân trọng và yêu thương những điều “bình dị - cao cả”).

- Phân tích, chứng minh:

+ Hiện tượng đã nêu trên là khá phổ biến trong những gia đình Việt Nam. Các bạn trẻ (nói chung) và học sinh (nói riêng) phải ý thức được trách nhiệm đối với những người đang vì họ mà vất vả lo toan.

+ Vấn đề trên còn là một bài học và tiếng chuông cảnh tỉnh cho học sinh, thanh niên để biết trân trọng những điều gần gũi - thiêng liêng, không chỉ sống với sở thích của mình mà còn phải biết chia sẻ, thương yêu và cảm thông với những người đã yêu thương, nuôi dưỡng, giáo dục và chăm sóc cho mình.

+ Từ đó, các em cần phải nỗ lực hơn trong việc học như một hành động thiết thực để đền ơn cho những gì mình đã nhận theo nhân cách Việt Nam “Uống nước nhớ nguồn”.

+ Ngược lại, phê phán giới trẻ chỉ biết sống vì mình, vô cảm với chung quanh nhất định sẽ cô độc trong cuộc sống nhỏ bé của cá nhân.

+ Nên cần nhắc nhớ bản thân cách sống đúng và đẹp  “Mình vì mọi người, mọi người vì mình” dù chỉ trong phạm vi gia đình - cá thể.

-  Bình luận: sau khi tìm hiểu vấn đề “Những bạn trẻ ấy đâu biết rằng họ đang sống vô cảm ngay trong chính gia đình mình” mỗi cá nhân phải nói “không” với cuộc sống vô cảm. Từ đó, hòa mình vào cuộc sống chung của gia đình - nền tảng đạo đức của con người trong phạm vi gia đình - cá thể.

Kết bài: Nêu ấn tượng cảm xúc về vấn đề trên giới trẻ cần tìm thấy hạnh phúc và trách nhiệm đối với cuộc sống gia đình. Bởi vô cảm đối với gia đình mình sẽ lạc lỏng, bơ vơ trong cuộc sống chung của xã hội. Như vậy, tình yêu gia đình chính là nền tảng của tình yêu đất nước.

Câu 3:

* Yêu cầu chung: Thí sinh biết kết hợp kiến thức và kỹ năng về dạng bài văn học về dạng bài nghị luận văn học và tạo lập văn bản. Bài viết có bố cục đầy đủ, rõ ràng; văn viết có cảm xúc; thể hiện khả năng cảm thụ văn học tốt; không mắc lỗi chính tả, từ ngữ, ngữ pháp.

* Yêu cầu cụ thể:

a) Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận đảm bảo các phần.

b) Xác định đúng vấn đề cần nghị luận : cảm nhận về bức tranh thiên nhiên trong hai khổ thơ mở đầu của bài “Sang Thu” (Hữu Thỉnh). Từ đó liên hệ với một khổ thơ, một đoạn thơ của nhà thơ khác để nêu bật điểm gặp gỡ của các tác giả về vấn đề này.

c) Chia vấn đề thành nhiều luận điểm khác nhau... Thí sinh có thể trình bày theo định hướng.

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm (Đưa đề vào)

- Cảm nhận bức tranh thiên nhiên trong :

+ Đoạn 1 :

“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”

phản ánh cảnh vật vào mùa thu (hình ảnh “gió se - sương” tạo cảnh thu vùng Bắc bộ. Hương vị của ổi rất quen thuộc ở làng quê Việt Nam nhấn mạnh thu của mọi người. Nhất là xúc cảm nhẹ nhàng, tinh tế của nhân vật trữ tình - tác giả trong “Hình như thu đã về”.

+ Đoạn 2 :

“Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám may mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu”

Tạo khoảng khắc giao mùa cuối hạ - đầu thu (Sử dụng tu từ liệt kê “sông - chim  - đám mây” tạo cảnh sinh động rất quen thuộc khi thu về trong thơ ca Việt Nam từ xưa đến nay. Hệ thống từ láy “dềnh dàng - vội vã” vừa tạo hình, vừa tạo cảm giác về sự tương phản của dưới thấp - trên cao qua dòng nước - cánh chim trong cảnh thu của Hữu Thỉnh. Nhất là hình ảnh đẹp của đám mây vắt nửa mình thuộc thời khắc giao mùa.

    + Nghệ thuật thể hiện : Thể thơ 5 chữ như cô đọng lại cảnh thu Bắc bộ trong tâm hồn tác giả. Từ ngữ giản dị tinh tế trong “bỗng - chùng chình - hình như” như thổi hồn vào cảnh thu như tạo nên cái thần, cái hồn cho cảnh.

- Liên hệ : thí sinh có thể liên hệ với nhiều ý thơ khác nhau của các tác giả khác về đề tài thiên nhiên mà các em biết để nhận thức được điểm gặp gỡ của các nhà thơ khi viết về đề tài này (có thể liên hệ với một khổ thơ, đoạn thơ trong chương trình Ngữ văn 9 hoặc ngoài chương trình). Nếu thuộc chương trình Ngữ văn 9 các em liên hệ với một đoạn thơ trong bài “Cảnh ngày xuân” hay “Kiều ở lầu Ngưng Bích” thuộc “Truyện Kiều” (Nguyễn Du) hoặc đoạn cuối trong bài “Đồng chí” (Chính Hữu) hoặc đoạn đầu trong “Viếng lăng Bác” (Viễn Phương) hoặc đoạn đầu của  “Mùa xuân nho nhỏ” (Thanh Hải).

Lý Thị Tú Anh
(Trường THPT Vĩnh Viễn - TP.HCM)