Mối lo ngại này được các chuyên gia đưa ra tại buổi tọa đàm “Thực trạng, định hướng và giải pháp phát triển công nghiệp hỗ trợ cho khu/cụm công nghiệp, cụm liên kết ngành tại các tỉnh, thành phía Nam”, diễn ra sáng 23-10 tại TP.HCM.

Đơn cử để sản xuất gương cho ô tô, doanh nghiệp không thể đầu tư chỉ để sản xuất 5.000-10.000 chiếc mà phải hướng đến chuỗi cung ứng trên toàn cầu với số lượng hàng trăm ngàn đến hàng triệu chiếc. Và với dung lượng thị trường khoảng 100 nghìn xe/năm thì Việt Nam rất khó tạo động lực để các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư.

Hệ quả, tỷ lệ nội địa hóa phụ tùng, linh kiện ở Việt Nam đối với xe cá nhân (từ 5-9 chỗ) mới ở tỷ lệ 7%, xe tải và xe chuyên dụng khác là 15%, xe chở khách đạt 9%. Mặt khác, những phụ tùng đã nội địa hóa hiện nay của Việt Nam cũng mới chỉ tập trung vào những chi tiết đơn giản, ít giá trị như bình ác quy, vỏ xe, dây cáp điện, kính.

Bất cập khác là sự thiếu hợp lý về địa điểm đặt các doanh nghiệp hỗ trợ ở Việt Nam xa nhà máy lắp ráp ô tô nên đã làm tăng chi phí vận chuyển. Ở Thái Lan, để sản xuất 2,6 triệu xe ô tô/năm, 709 công ty hỗ trợ cấp 1 và 1.100 công ty hỗ trợ cấp 2 hoạt động xung quanh 16 công ty lắp ráp. Trong khi đó, ở Việt Nam, 50 công ty lắp ráp chủ yếu ở miền Trung và miền Nam với công suất hơn 100.000 xe/năm lại chỉ có 230 doanh nghiệp hỗ trợ nằm rải rác ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam.

Bên cạnh đó, khi tham gia vào chuỗi cung ứng của ngành ô tô, tính chất an toàn được đặt lên hàng đầu nên chất lượng, công nghệ tiên tiến là những tiêu chí hàng đầu mà những nhà lắp ráp lựa chọn nhà cung cấp phụ tùng. Do đó, hầu hết các hãng ô tô tại Việt Nam thường chọn doanh nghiệp cung cấp phụ tùng, linh kiện toàn cầu thay vì doanh nghiệp nội địa.

Để từng bước tháo gỡ khó khăn này, cần có sự đầu tư và chiến lược cụ thể trong từng giai đoạn, lựa chọn các loại linh kiện, phụ tùng phù hợp với năng lực của các doanh nghiệp trong nước. Một chiếc ô tô du lịch có trên 15.000 chi tiết, xe ô tô tải có trên 4.000 chi tiết nên có rất nhiều cơ hội để công nghiệp hỗ trợ ô tô phát triển.

Ngoài ra, bản thân các nhà sản xuất ô tô phải mạnh dạn, tin tưởng các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam để liên kết, hợp tác trong sản xuất linh kiện, phụ tùng. Các tập đoàn ô tô cần chú trọng hơn nữa việc chuyển giao công nghệ, đầu tư về tài chính cho việc phát triển sản xuất phụ tùng, vật liệu của ngành ô tô tại Việt Nam…