Thái Lan đã tính tới chuyện thu thuế của Uber và các quảng cáo, giao dịch trực tuyến tại nước này - Ảnh: REUTERS

Lợi nhuận của các tập đoàn xuyên quốc gia tại châu Á - Thái Bình Dương là khổng lồ nhưng thường không đi kèm với khoản đóng thuế tương xứng. 

Trong lúc các nước phương tây chao đảo sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008, châu Á - Thái Bình Dương nổi lên như một thị trường thay thế.

Tầng lớp giàu có mới nổi tại châu Á đã đóng góp phần đáng kể trong sự tăng trưởng của các tập đoàn toàn cầu. Lợi nhuận của các tập đoàn xuyên quốc gia như Facebook, Google của Alphabet, Uber tại khu vực đã ở mức từ 1,5 đến 3,7 tỉ USD chỉ trong hai quý đầu 2017.

Nhưng rốt cuộc, “các tập đoàn này lại chuyển những khoản lợi nhuận quốc tế của mình sang cất giấu tại những thiên đường thuế như Ireland, Quần đảo Cayman hay Hà Lan”, báo South China Morning Post (SCMP) viết.

Bài học từ châu Âu

Lịch sử hoạt động của các tập đoàn xuyên quốc gia luôn đi kèm với một hệ thống thuế phức tạp, mỗi nơi mỗi khác. Tuy nhiên, các cuộc chiến pháp lý liên quan tới truy thu thuế gần đây giữa các tập đoàn toàn cầu và một số nước châu Âu đã gióng lên hồi chuông cảnh báo tại châu Á.

Việc những tập đoàn này, đa phần đến từ Mỹ, tìm mọi cách để tối đa hóa lợi nhuận và tối thiểu tiền đóng thuế đã khiến công luận tại nhiều nước nổi giận.

Đơn cử như chuyện Ủy ban châu Âu (EC) hồi năm ngoái đã ra phán quyết buộc Ireland phải truy thu thuế bằng được số tiền 13 tỉ euro từ Apple.

EC cho rằng chính quyền Dublin đã tạo ra quá nhiều ưu đãi về thuế cho gã khổng lồ công nghệ đến từ Mỹ. Ireland, tất nhiên, sau đó đã kháng cáo để tiếp tục được Apple xem như một thiên đường thuế.

Gần đây hơn, Google đã đồng ý trả 436 triệu euro để giải quyết các vụ kiện liên quan tới thuế tại Ý và Anh, theo báo SCMP.

Phán quyết của EC với Ireland và Apple hồi năm ngoái được tung hô là bước đi nhằm tạo ra môi trường công bằng giữa các doanh nghiệp địa phương, vốn làm ăn theo luật của Liên minh châu Âu (EU), với các tập đoàn toàn cầu hoạt động tại châu lục này.

Giới chuyên môn cho rằng nền kinh tế ảm đạm tại châu Âu đã đẩy chính quyền một số nước tới việc quyết liệt với chuyện truy thu thuế.

Thước đo minh bạch

Các tiêu chuẩn toàn cầu mới về minh bạch môi trường đầu tư và chính sách thuế đã lan sang châu Á. Hơn 10 nước đã cam kết sẽ thực hiện Cơ chế trao đổi thông tin tự động của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) nhằm thúc đẩy việc minh bạch hóa thuế, chống lại nạn trốn thuế xuyên biên giới.

Sáng kiến này đã bắt đầu có hiệu lực từ tháng 2 năm nay. Từ đầu năm tới, dữ liệu của người đóng thuế tại các nước Indonesia, Trung Quốc, Singapore và đặc khu hành chính Hong Kong (Trung Quốc) sẽ được trao đổi qua các báo cáo song phương.

“Ngoài các khuyến nghị của OECD, các chính phủ châu Á cũng đã bắt đầu áp dụng các biện pháp đơn phương vốn đang cho thấy nó có tác động tích cực tới hành vi của các tập đoàn toàn cầu và tăng nguồn thu thuế quốc gia”, Phó giáo sư Antony Ting - chuyên gia về luật kinh doanh tại Đại học Sydney, nói với báo SCMP.

Tại Thái Lan, các nhà làm luật cũng đang dự định áp dụng mức thuế 15% đối với mỗi giao dịch, quảng cáo trực tuyến trên các nền tảng như Facebook, Google, Line, Uber và Grab.

Trong khi đó, ở Indonesia, Bộ trưởng Tài chính Indonesia Sri Mulyani Indrawati khẳng định sẽ soi kỹ các tập đoàn toàn cầu hoạt động tại nước này. Điều đó cũng đồng nghĩa khả năng sẽ có thêm nhiều vụ truy thu thuế ở quốc gia này.

Bà Indrawati cho rằng tiền thuế mà Google, Yahoo, Twitter và nhiều công ty xuyên quốc gia đóng cho Indonesia so với số tiền kiếm được là không phù hợp, như hạt muối trong biển.

Đạo luật chống trốn thuế của Úc cũng quy định các tập đoàn nước ngoài hoạt động tại Úc có lợi nhuận trên 1 tỉ USD và các doanh nghiệp địa phương có lợi nhuận trên 25 triệu USD sẽ bị đánh thuế 40% trên tất cả lợi nhuận.

Khác với châu Âu, việc các nước châu Á siết chặt chính sách thuế, chống trốn thuế được cho là bước đi nhằm khẳng định sự minh bạch hơn là vì nguồn thu từ thuế. Nói như một nhà bình luận, anh có thể mất một vài khoản đầu tư nhưng sẽ được ở chuyện hình ảnh, chỉ số minh bạch của anh tăng lên. Các tập đoàn xuyên quốc gia sẽ không dám "cà rỡn" khi làm ăn nếu chính quyền nghiêm từ đầu.