Phóng to

Hạnh (thứ hai từ phải sang) bên cạnh nhà thơ Nguyễn Quang Thiều trong buổi biểu diễn dân ca VN tại bế mạc trại sáng tác Trường Umass Boston - Ảnh: Bruce Weigl

1. Khi tôi kết thúc cuộc trò chuyện đầu tiên với cô gái nhỏ nhắn người VN kia thì người cha hỏi tôi, giọng đầy sự quan tâm: “Cô thấy phát âm tiếng Việt của con gái tôi như thế nào?”. Tôi bày tỏ sự thán phục: “Cô ấy nói tiếng Việt giọng Bắc rất chuẩn và tiếng Việt của cô ấy thật đẹp. Chắc cô ấy cũng mới sang Mỹ phải không?”. Đôi chân mày của người cha giãn ra, vẻ mặt đầy hân hoan và hạnh phúc: “Con bé sang đây đã 13 năm”.

Tôi nhìn hai cha con, lòng đầy nghi hoặc. Làm thế nào để người cha Mỹ kia giữ gìn tiếng Việt cho đứa con gái Việt trong suốt 13 năm ấy trong khi ông không biết nói tiếng Việt? Cô gái tôi gặp kia dạ thưa rất lễ phép, nói năng e ấp và đáng yêu như một cô gái Bắc Hà chính hiệu được giáo dục trong một gia đình nền nếp xưa đã gây cho tôi nỗi ngạc nhiên lớn lao. Và rồi sự ngạc nhiên trong tôi đã chuyển thành thán phục, khi tôi được nghe bạn bè kể về cuộc nhận và nuôi con nuôi này.

Đó là một ngày của 13 năm trước, người đàn ông Mỹ sang VN và tìm đến cô nhi viện để kiếm một bé gái nhận làm con nuôi. Khi ấy, ông đã nói với những người có trách nhiệm ở cô nhi viện: “Hôm nay, tôi nhận của quý vị một đứa bé VN, tôi hứa sau này sẽ trả lại quý vị một cô gái VN. Tôi sẽ không biến cô ấy thành người Mỹ”.

Để thực hiện lời hứa của mình, trong ngần ấy năm qua vợ chồng ông đã thay phiên nhau chăm sóc tâm hồn Việt cho cô bé, cứ đến cuối tuần họ lại chở cô bé đến những nơi có người Việt sống để cô bé nói chuyện bằng tiếng Việt. Người cha cũng “tranh thủ” bạn bè người Việt của mình ở Mỹ, gặp ai ông cũng bảo họ “nói tiếng Việt với con gái tôi” và tôi không phải là người đầu tiên được ông nhờ. Người cha ấy cũng tìm hiểu văn hóa VN, cho con gái ăn thức ăn VN để chắc chắn rằng khi cô bé trở lại quê cha đất tổ sẽ không xua tay bịt mồm trước nước mắm quê nhà.

Ông nói rằng sẽ thật là mắc cỡ nếu để con gái mình không hiểu gì về văn hóa Việt, đời sống Việt. Tháng 8-2009, cô gái sẽ trở về và làm việc tại VN sau khi tốt nghiệp đại học ở Mỹ. Ông nói: “Đó là lựa chọn của con gái tôi và cũng là mong muốn của tôi. Tôi thật sự lo cho con gái nhưng tôi luôn muốn con bé tự lập trên quê cha đất mẹ của nó”.

2. “Bố tôi luôn yêu cầu tôi nói tiếng Việt ngay khi có thể. Ông tìm hiểu về văn hóa VN và dạy cho tôi. Ông mua những băng nhạc VN để tôi nghe và tìm kiếm những người bạn VN để tôi giao tiếp với họ bằng tiếng mẹ đẻ của mình” - cô con gái đã nói về người cha của mình như thế. Cô gọi ông bằng “bố” hoặc “bố tôi” đầy trìu mến và thương yêu.

Cô kể rằng khi nhận nuôi mình, người cha đã lặng lẽ học tiếng Việt, tìm hiểu văn hóa VN từ đền chùa, miếu mạo đến phong tục tập quán hằng ngày. Đến nay, tuy ông không nói được tiếng Việt nhưng hiểu tiếng Việt khá nhiều. Và điều quan trọng nhất là ông đã dạy dỗ và “giữ gìn” cô theo cách của một ông bố VN.

Cô nói: “Bố đã dạy tôi từng chút một, từ những việc đơn giản nhất trong ứng xử của đời sống thường nhật đến những suy nghĩ, hành động. Bố luôn muốn tôi phải là một người VN, phải nói tiếng Việt thật giỏi, để khi tiếp xúc với tôi, người ta không được nói tôi là một Việt kiều gì đó”. Trong iPod của cô con gái, ngoài những bản nhạc jazz mà cô rất yêu thích là những bài hát Việt.

Buổi bế mạc trại sáng tác ở Trường đại học Umass Boston cuối tháng 6 vừa qua, cô đã cùng với nhà thơ Nguyễn Quang Thiều và những người bạn VN làm thành một đội biểu diễn dân ca, vừa hát say sưa vừa gõ nhịp theo những bài quan họ Bắc Ninh lả lướt.

3. Người cha đó là một tên tuổi lớn của nền thi ca nước Mỹ đương đại. Thơ của ông được đọc ở nhiều nơi và được rất nhiều người yêu thích. Ông đang giảng dạy tại Trường đại học Oberlin ở Ohio. Hồi ký ông viết về một quãng thời gian hai năm tại VN cùng với những dòng thơ tặng con gái trong The circle of Hanh: A memoir đã trở thành một trong những cuốn hồi ký hiếm hoi là best-seller lúc bấy giờ. Ông là Bruce Weigl. Còn cô con gái tên là Hạnh. Khi viết những dòng này, tôi nhớ đến gương mặt rạng rỡ đầy tự hào của ông khi nghe tôi nhận xét tiếng Việt của con gái ông thật là đẹp.

Tôi thật sự muốn nói với ông lời cảm ơn vì ông (và gia đình) đã giữ gìn và nuôi dưỡng một tâm hồn VN bằng tất cả thương yêu của mình. Một người bạn của tôi khi biết chuyện này đã nói rằng: “Ông ấy đến từ một nền văn hóa lớn nên ông ấy biết trân trọng một nền văn hóa lớn khác”. Còn tôi, tôi chỉ nghĩ đơn giản: ông ấy là một người cha thực thụ, và khi làm một người cha, người ta sẽ biết cách để làm điều gì tốt nhất cho con mình.

----------------------------

Phóng to

Bìa sách The circle of Hanh: A memoir: bên trái là hình Hạnh trên hộ chiếu, bên phải là hình của Bruce khi còn là một người lính tham chiến ở VN

Lần đó, ông đến VN để đón đứa con nuôi về Mỹ. Visa xin nhập cảnh VN của ông đã hết hạn nhưng ông không hay biết. Mấy tuần trước khi đi VN, ông không còn tâm trí nào cho mọi chuyện khác. Ông chỉ nghĩ về đứa con nuôi của mình. Chỉ khi nhân viên an ninh cửa khẩu nói visa nhập cảnh của ông đã hết hạn, ông mới biết. Họ yêu cầu ông phải rời khỏi VN trong chuyến bay tiếp ngay sau đó.

Ông nói với tôi ông thật sự hoảng loạn bởi nghĩ rằng ông sẽ mất con nếu không đón được Hạnh lần ấy. Hôm đó, tôi và nhà thơ Phạm Tiến Duật ra sân bay đón Bruce. Thấy chúng tôi, ông mừng ứa nước mắt, ông kêu lên: “Tôi sẽ mất con. Tôi sẽ mất con. Hãy giúp tôi!”. Giọng ông lặng đi. Tôi nhận thấy nỗi hoảng sợ và đau đớn trên gương mặt ông.

Đêm đó, tôi đã tìm mọi cách và xin được cho Bruce ở lại bằng cách kể cho một cán bộ có quyền cấp visa nghe câu chuyện xúc động của ông.

Năm ấy Hạnh 8 tuổi. Bruce biết Hạnh ở một trại trẻ ở Hà Nam. Bruce nói không lúc nào rời Hạnh nữa. Ông luôn mang nỗi lo sợ ai đó có thể cướp mất Hạnh trên đường từ VN về Mỹ. Ngay cả đến bây giờ, đi đâu ông cũng để mắt đến Hạnh. Một chiều ở Boston, Hạnh xuống phố và về muộn. Ông bỏ cả hội thảo ra ngóng con. Thế nhưng khi Hạnh 16 tuổi, ông đã để Hạnh trở về VN trên một chặng đường dài dằng dặc để đi tìm người cha đẻ của Hạnh đang sống một mình ở một tỉnh Nam bộ theo ước nguyện của cô.

Ông động viên Hạnh đi tìm cha đẻ của mình. Ông nói với Hạnh về sự thiêng liêng và vô giá của tình máu mủ con người. Trước khi Hạnh về VN năm đó, ông gọi điện cho tôi và nói tôi hãy bỏ thời gian giúp ông trông coi Hạnh. Bởi Hạnh đã đi một chặng đường quá dài để tìm cha và cô còn quá trẻ. Ông thật sự lo sợ nhiều điều. Tôi đã gặp Hạnh ở Hà Nội trước khi cô lên tàu đi tìm cha đẻ. Tôi thật sự xúc động vì những gì mà một cô bé không còn nói sõi tiếng Việt đang nói về cha đẻ của mình, một người cha mà cô không nhớ mặt.

Phóng to

Bruce Weigl

Tháng trước gặp Hạnh ở Boston, cô nói cô yêu bố Bruce nhưng cách đây hai năm mới thật sự hiểu bố... Trong một đêm bão tuyết đón Hạnh từ trường trở về thấy một người da đen run rẩy trong gió tuyết và xin đi nhờ xe, Bruce đã dừng xe lại đưa người da đen đó về nhà trong một giờ lái xe giữa gió tuyết khắc nghiệt. Người da đen ra khỏi xe chửi đổng, không nói một lời cảm ơn với Bruce. Hạnh đã nổi giận và trách bố.

Bruce dịu dàng nói với cô con nuôi của mình: “Chúng ta giúp người khác đâu vì mục đích để người ta mang ơn hả con. Nếu chỉ nghĩ đến việc trả ơn của người mình giúp, lập tức lòng tốt của mình biến mất, con gái à!”. Sau đêm ấy Hạnh mất ngủ và lần đầu tiên cô nói cô thật sự hiểu tấm lòng người cha nuôi của mình.

Bây giờ cô yêu ông như yêu bao người khác và hơn thế nữa. Năm nay Hạnh tốt nghiệp đại học, cô tạm dừng việc học cao học, về VN dạy tiếng Anh và học thêm tiếng Việt cùng với tìm hiểu văn hóa. Bruce rất vui vì quyết định này của con gái.

Lần nào gặp hai cha con ông, ông cũng đều hỏi tôi tiếng Việt dạo này của Hạnh có khá không. Một câu hỏi bình thường, bao nhiêu người VN khác không cần hỏi, vậy mà ông đợi chờ tôi như đợi chờ một điều gì rất hệ trọng trong cả một nghìn năm đợi chờ, và cuối cùng mặt ông rạng ngời lên khi nghe những nhận xét tốt đẹp của tôi về tiếng Việt của Hạnh. Ông nói nếu Hạnh không yêu tiếng Việt thì Hạnh không yêu văn hóa VN nữa. Một người không yêu cội nguồn của mình thì không yêu ai cả, có đúng thế không hả Thiều?