Tổng thống Bush và phu nhân Laura tại TP.HCM trong chuyến thăm Việt Nam năm 2006 - Ảnh: AP

Ông Lê Bàng, thứ trưởng ngoại giao phụ trách công tác tổ chức, lễ tân sự kiện APEC năm 2006, cho biết khác với chuyến thăm của ông Bill Clinton năm 2000, tổng thống George Bush sang thăm Việt Nam khi kết hợp tham dự Hội nghị cấp cao APEC cùng với 20 vị nguyên thủ khác.

"Việt Nam và Honduras không chống tôi"

“Đây là sự kiện lớn nhất mà VN đứng ra tổ chức từ trước đến thời điểm đó. Cùng lúc chúng ta đón 21 vị nguyên thủ quốc gia. Trong đó, có tới mấy cuộc thăm song phương và cuộc gặp bên lề APEC. Yêu cầu an ninh cho tổng thống Mỹ vốn đòi hỏi rất cao nhưng trong bối cảnh của sự kiện APEC và còn có nhiều vị nguyên thủ nước lớn khác nên chúng ta phải xử lý rất khéo, chu đáo, đầy đủ, an toàn nhưng đảm bảo đúng nguyên tắc lễ tân ngoại giao và cân bằng so với những vị khách khác” - ông Bàng nhớ lại.

"Nói thì có vẻ đơn giản và trên thực tế, chuyến thăm của tổng thống Bush đã diễn ra tốt đẹp, thành công, nhưng đằng sau hậu trường, công tác chuẩn bị không hề đơn giản” - ông Bàng kết luận.

Không chỉ nghi thức lễ tân, việc bảo đảm an ninh theo “chuẩn Mỹ”, lịch trình chuyến thăm của tổng thống Bush cũng là một vấn đề phải trải qua nhiều nỗ lực ngoại giao của cả hai bên để có thể sắp xếp theo đúng mong muốn của cả đôi bên. 

“Đã có thời điểm khá căng thẳng nhưng cuối cùng chúng tôi đã có thể thở phào khi hai bên thống nhất được chương trình chính thức. Ấn tượng sâu sắc nhất của tôi trong chuyến thăm của tổng thống Mỹ Bush tại Hà Nội là khi kết thúc cuộc gặp giữa ông Bush và Tổng bí thư Nông Đức Mạnh, khi ông Bush vừa bước ra cửa thì mấy chục nhân viên của Văn phòng Trung ương Đảng đã chờ sẵn và đề nghị được chụp ảnh chung. Trước sự ngạc nhiên của chính các mật vụ Mỹ, ông Bush đã tươi cười đồng ý ngay và mời Tổng bí thư Nông Đức Mạnh cùng chụp hình với họ. Tâm trạng vui vẻ đó có lẽ là nhờ cuộc gặp đã diễn ra rất tốt đẹp, thân thiện”.

Ông Bàng còn kể thêm rằng phái đoàn của Mỹ khi đó bao trọn gói khách sạn Sheraton Hanoi nằm cạnh hồ Tây, lúc đó là một khu biệt lập, tiện cho việc bảo đảm an ninh cho tổng thống George Bush.

Yêu cầu về công tác an ninh cho tổng thống Mỹ luôn tạo ra sự khác biệt - cựu thứ trưởng ngoại giao Lê Bàng nhớ lại - Theo đúng nghi thức, đối với tất cả các nguyên thủ đến Trung tâm Hội nghị quốc gia để tham dự APEC, khi xe vừa dừng lại, lễ tân của Bộ Ngoại giao ta sẽ mở cửa xe. Nhưng phía Mỹ nhất quyết không cho phép nhân viên Việt Nam mở cửa xe cho tổng thống của họ. Thay vào đó, cửa xe sẽ theo đúng nguyên tắc duy nhất chỉ do mật vụ Mỹ mở. Trao đổi, đàm phán rồi cũng đi đến thống nhất thực hiện theo yêu cầu của phía Mỹ. 

“Vì theo như chúng tôi được biết, cửa ôtô của tổng thống được thiết kế đặc biệt, mở bằng xác nhận dấu vân tay. Nếu bất cứ ai không phải nhân viên mật vụ được chỉ định, cửa xe sẽ khóa và có báo động. Nguyên tắc này luôn áp dụng với xe của tất cả các tổng thống Mỹ”, ông Bàng nói.

Sự kỹ lưỡng và nghiêm ngặt này hoàn toàn có cơ sở. Nguyên đại sứ Việt Nam tại Mỹ (2001-2007) Nguyễn Tâm Chiến kể trước khi đến Việt Nam, ông Bush rất lo lắng và băn khoăn không biết người dân Việt Nam, cựu thù của nước Mỹ, sẽ đón tiếp ông ra sao.

Thế nhưng sau khi chứng kiến hàng nghìn người Việt Nam chào đón với thái độ vô cùng hiếu khách thì tổng thống Mỹ trút bỏ hết lo lắng.

“Trước khung cảnh đó, bất chấp các quy định an ninh, tổng thống Bush đã kéo cửa xe ôtô xuống để vẫy chào mọi người ở hai bên đường”  - đại sứ Chiến kể.

“Lúc tiễn ông ấy ra sân bay Tân Sơn Nhất về nước, ông Bush đã tâm sự với tôi rằng: Tôi đi gần như khắp thế giới rồi nhưng chỉ có hai nước không ném cà chua và biểu tình chống tôi thôi, đó là Việt Nam và Honduras".

Chuyên nghiệp như người Mỹ

Không chỉ chi tiết này, tất cả các yêu cầu đảm bảo an ninh cho tổng thống Mỹ đều phải được áp dụng mọi lúc, mọi nơi. 

Có mặt tại Mỹ để đưa tin Hội nghị cấp cao Mỹ - ASEAN ở khu nghỉ dưỡng nổi tiếng Sunnylands vào trung tuần tháng 2 năm nay, tôi có cơ hội chứng kiến tính chuyên nghiệp và kỷ luật tuyệt vời của người Mỹ trong việc chuẩn bị hình ảnh cho Tổng thống Obama.

Tổng thống Barack Obama đón tiếp Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong khuôn khổ cấp cao Mỹ - ASEAN tháng 2-2016. Ảnh: Quỳnh Trung

Một nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ tiết lộ với tôi rằng trước sự kiện hội nghị cấp cao, nhiều đoàn công tác từ Nhà Trắng với hàng trăm con người đã đi tiền trạm nhiều lần ở Sunnylands nhằm đảm bảo công tác tổ chức tốt nhất có thể.

Liên quan đến trang phục của các nhà lãnh đạo ở Sunnylands, nhân viên này tiết lộ vì Tổng thống Obama thích có một buổi họp thân mật với lãnh đạo ASEAN nên Bộ Ngoại giao đã yêu cầu các khách mời chỉ mặc thường phục lịch sự và không mang cà vạt. Ngay cả các nhân viên Mỹ phục vụ tại Sunnylands cũng được yêu cầu không mang cà vạt.

Ngoài ra, an ninh là một trong những vấn đề mà người Mỹ đặt lên hàng đầu khi tổ chức hội nghị. Ban tổ chức dựng một hàng rào kiểm tra an ninh từ xa cách trung tâm hội nghị khoảng 10 phút đi xe.

Khi đoàn nhà báo ASEAN chúng tôi đến, các thành viên trong đoàn được yêu cầu đặt túi xách, balô theo thứ tự hàng dọc rồi lần lượt trình hộ chiếu cho nhân viên, qua cổng kiểm tra an ninh và sau đó quay lại theo hướng khác để lấy hành lý.

Ban đầu một nhân viên an ninh cho chó nghiệp vụ ngửi từng hành lý một rồi sau đó khoảng 5 nhân viên an ninh lực lưỡng có vũ trang chia nhau lục soát kỹ từng hành lý một.