GS Nguyễn Cảnh Toàn - Ảnh gia đình cung cấp

GS Nguyễn Cảnh Toàn là một biểu tượng đặc biệt của tinh thần tự học. Cha ông là một nhà nho, nhưng chỉ dạy cho ông đến lớp ba, sau đó, ông được đưa ra trường ngoài để học tiếng Pháp.

GS Nguyễn Cảnh Toàn từng tâm sự: “Tôi sinh ra và lớn lên trong chiến tranh, việc học hành luôn bị dở dang, đứt đoạn. Vì thế, tự học là điều hết sức cần thiết để tôi bù đắp những thiếu hụt của mình. Trong học tập, nếu thiếu chủ động, thầy ra bài nào làm bài ấy, sách có thế nào học thế ấy, hiệu quả sẽ không cao…".

Chia sẻ cùng Tuổi Trẻ, GS Đinh Quang Báo- nguyên hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội cho rằng ngoài vị trí đặc biệt của một nhà toán học tên tuổi, GS Nguyễn Cảnh Toàn còn có những đóng góp to lớn với sự nghiệp đào tạo giáo viên khi ông nhiều năm liền là hiệu trưởng Trường ĐH sư phạm Hà Nội, rồi thứ trưởng Bộ Giáo dục.

“GS Nguyễn Cảnh Toàn có những cách tiếp cận rất sáng tạo, tiên tiến về phương thức đào tạo giáo viên. GS luôn nhấn mạnh đào tạo phải gắn với nghiên cứu khoa học, trong nghiên cứu phải gắn nghiên cứu khoa học cơ bản với khoa học giáo dục. Điều này đã làm thay đổi một số nhận thức trước đây cho rằng đào tạo sư phạm chủ yếu chú trọng  đào tạo về nghiệp vụ sư phạm.

GS cũng nhấn mạnh trong đào tạo sư phạm, giáo viên phải được vừa học vừa làm, phải đặt giáo viên trong tư thế tác nghiệp thực tiễn, rất gần với mô hình đào tạo bác sĩ nội trú của trường ĐH Y.

Những tư tưởng đó của GS diễn ra trong bối cảnh đất nước hội nhập quốc tế chưa sâu rộng nên trong giai đoạn đầu có nhiều ý kiến không ủng hộ ngay, nhưng ông vẫn kiên trì đeo đuổi. Ngày nay, tư tưởng đào tạo giáo viên vừa học vừa làm, đào tạo tại thực địa của GS chính là tư tưởng đào tạo giáo viên ở các nước tiên tiến”- GS Báo nhấn mạnh.

GS Nguyễn Cảnh Toàn cũng là người Việt Nam đầu tiên tự nghiên cứu sinh ở trong nước trong điều kiện chiến tranh thiếu thầy, thiếu sách vở, rồi sang Liên Xô bảo vệ luận án tiến sĩ khoa học.

Bằng trải nghiệm thành công của bản thân, ông đã khởi xướng việc bồi dưỡng cán bộ giảng dạy theo hai cấp: cấp I và cấp II (tiền thân của trình độ đào tạo thạc sĩ và tiến sĩ ngày nay) được bảo vệ trong nước. Tuy nhiên, dù đào tạo và bảo vệ luận án trong nước, nhưng ở giai đoạn đầu, luận án muốn được bảo vệ thì bắt buộc phải có một phản biện là nhà khoa học nước ngoài.

Với những đóng góp to lớn cho khoa học và giáo dục nước nhà, GS Nguyễn Cảnh Toàn đã được Đảng và Nhà nước tặng nhiều danh hiệu cao quý: Huân chương kháng chiến hạng Nhất và hạng Nhì, Huân chương Lao động hạng Nhất và hạng Ba, Huân chương Độc lập hạng Nhì…Trung tâm Tiểu sử quốc tế tặng ông Bằng danh dự Rạng rỡ để ghi nhận những thành tựu nổi bật của ông về toán học và giáo dục trong hơn nửa thế kỉ XX.