Nhà báo Ján Kuciak và vợ chưa cưới Martina - Ảnh: cas.sk

Có người hi sinh trong xung đột, người khác ngã xuống trong cuộc chiến chống tham nhũng hay bảo vệ môi trường.

Ngày 21-2-2018, nhà báo Ján Kuciak và vị hôn thê Martina Kušnírová (cùng 27 tuổi) bị bắn chết tại nhà riêng. Slovakia lên cơn sốc vì đây là lần đầu tiên có nhà báo bị sát hại sau khi Slovakia gia nhập Liên minh châu Âu vào tháng 5-2004.

Kuciak bị giết theo đơn đặt hàng và tên đầu sỏ là doanh nhân Marián Kocˇner, một trong những đại gia giàu nhất Slovakia.

Bảy lần điều nghiên mục tiêu

Alena Zsuzsová là người phiên dịch của Marián Kocˇner. Một ngày nọ, cô ả đề nghị với chủ tiệm bánh pizza Zoltán Andruskó: Nếu đồng ý khử một người đàn ông, Andruskó sẽ nhận 50.000 euro tiền công và được trừ khoản nợ 20.000 euro.

Zsuzsová cung cấp danh tính, ảnh nhận dạng và địa chỉ nhà riêng của mục tiêu. Đó chính là nhà báo Ján Kuciak làm việc cho trang web điều tra Aktuality.sk.

Andruskó chẳng biết giết người như thế nào, bèn nhờ cậy gã bạn Tomáš Szabo và người anh em họ Miroslav Marcˇek. Szabo rành xài súng vì có thời gian làm cảnh sát, còn Marcˇek từng đi lính và biết lái xe.

Theo hồ sơ điều tra của cảnh sát, Szabo và Marcˇek đã bảy lần đến thị trấn Velká Macˇa cách thủ đô Bratislava 50km điều nghiên nhà riêng của nhà báo Kuciak và hôn thê Martina.

Đây là nơi lý tưởng để ra tay vì nhà ở ngoài trung tâm thị trấn, ven rừng, có đường dẫn ra quốc lộ và không có camera trên đường.

Lần đầu tiên chúng đến thị trấn vào chiều 5-2-2018 trên chiếc Peugeot 206 màu trắng, rồi trở lại nhiều lần quan sát sinh hoạt về đêm tại nhà Kuciak.

Để xóa dấu vết, chúng sử dụng loại điện thoại di động dùng một lần đăng ký bằng tên người khác. Chúng thống nhất liên lạc bằng cách nhá máy, vì cho rằng tổng đài sẽ không lưu cuộc gọi.

Vũ khí của chúng là khẩu súng ngắn Luger 9mm có lắp ống giảm thanh. Thuốc súng đã được lấy ra một ít để đạn di chuyển chậm và không phát tiếng ồn.

Chiều 21-2-2018, Szabo và Marcˇek đi trên chiếc Citroen Berlingo trực chỉ thị trấn Velká Macˇa theo tuyến đường tránh camera giao thông. Trong màn đêm lạnh lẽo, Szabo mặc trang phục toàn đen, cầm theo điện thoại và khẩu Luger đi về hướng nhà Ján Kuciak.

19h30, Kuciak và Martina mới về đến nhà. Szabo kiên nhẫn chờ bên ngoài.

20h21, hắn bước vào nhà qua cửa chính không khóa. Nhìn thấy Martina đứng trong bếp, hắn bắn một phát vào giữa trán cô. Kuciak đang ở tầng hầm nghe tiếng súng bèn đi lên cầu thang. Szabo bắn hai phát vào ngực anh.

Vị trí hắn đứng gần đến nỗi nòng súng còn để lại vết bỏng trên ngực nạn nhân.

Szabo rời hiện trường để Marcˇek đến đón. Cả hai chạy xe đến nhà Andruskó ở Kolarovo thông báo tình hình. Andruskó bực tức khi biết Martina bị bắn chết vì nạn nhân này không nằm trong kế hoạch, nhưng vẫn hứa sẽ giao tiền.

Hôm sau, hắn đến gặp cô ả Zsuzsová và kể lại chuyện nạn nhân thứ hai bị giết. Zsuzsová tức giận, song cuối cùng cũng chịu trả tiền công. Andruskó giữ 10.000 euro và chia 40.000 euro còn lại cho hai đồng bọn.

Bốn ngày sau, thi thể của nhà báo Ján Kuciak và Martina được phát hiện sau khi mẹ của Martina gọi điện thoại cho con gái không được nên sinh nghi và báo tin cho cảnh sát.

Nhà đầu tư tài chính - bất động sản Marian Kocˇner bị bắt vào đầu mùa hè năm 2018 - Ảnh: TASR

Cái chết gây xáo trộn chính trường

Ján Kuciak đang hợp tác với tổ chức báo chí "Dự án báo cáo tham nhũng và tội phạm có tổ chức" (OCCRP) thực hiện phóng sự điều tra về băng mafia Ndrangheta (Ý) xâm nhập Slovakia và nghi vấn một số nhà chính trị Slovakia bắt tay với mafia Ý tham ô quỹ trợ cấp nông nghiệp châu Âu.

Anh đã viết hàng chục bài mô tả các phi vụ chuyển nhượng tài chính mờ ám của doanh nhân Marian Kocˇner nhằm kiểm soát doanh nghiệp nhà nước và quan hệ câu kết giữa Kocˇner với cảnh sát và cơ quan công tố.

Vài tháng trước khi bị sát hại, anh nhận được một cú điện thoại hăm dọa của Kocˇner: "Anh Kuciak, tôi bắt đầu chú ý đặc biệt đến anh rồi đó. Tôi sẽ quan tâm đến anh, mẹ anh, cha anh và anh chị của anh".

Kuciak trình báo với cảnh sát, nhưng lúc đó cảnh sát tỏ ra không quan tâm.

Kocˇner cứ ngỡ không ai dám đụng đến hắn. Cuối cùng, chính cái chết của Ján Kuciak đã xoay chuyển tình thế.

Chính phủ đã treo thưởng 1 triệu euro cho người cung cấp thông tin giúp tìm thấy hung thủ sát hại Kuciak và hôn thê.

Cuối năm 2018, ba tên Andruskó, Szabo, Marcˇek và cô ả Zsuzsová bị nhận diện và bị bắt nhờ một vệ tinh Mỹ bay trên hiện trường lúc xảy ra vụ sát hại. Andruskó khai cô ả Zsuzsová nói Kocˇner chính là người chi tiền cho nhóm sát thủ.

Đến ngày 11-4-2019, Marcˇek khai nhận người chỉ đạo vụ sát hại chính là Kocˇner. Từ lời khai này, cơ quan điều tra có thể khôi phục chính xác diễn biến vụ sát hại và tìm thấy vũ khí gây án.

Một tuần sau vụ sát hại nhà báo Kuciak và người vợ chưa cưới, Bộ trưởng Văn hóa Marek Ma´aricˇ từ chức với lời giải thích: "Thật lòng với tư cách bộ trưởng văn hóa, tôi không thể chịu được một nhà báo bị sát hại trong khi tôi còn tại chức".

Trong khi đó, nhiều cuộc biểu tình lớn bùng nổ trên cả nước.

Tháng 3-2018, tổng giám đốc cảnh sát quốc gia và bộ trưởng nội vụ từ chức. Hai ngày sau, đến lượt thủ tướng Robert Fico ra đi. Nghi can Marian Kocˇner bị bắt vào đầu mùa hè năm 2018 về tội trốn thuế.

Đến ngày 14-3-2019, cơ quan công tố thông báo truy tố Kocˇner về tội chủ mưu sát hại nhà báo Ján Kuciak.

Hai hôm sau, Slovakia bầu cử tổng thống vào lúc Đảng SMER-SD cầm quyền của Robert Fico mất uy tín trầm trọng. Cuối cùng, nữ luật sư Zuzana Caputova thuộc Đảng Slovakia tiến bộ - người kiên trì đấu tranh chống tham nhũng - được bầu làm tổng thống.

Biểu tình tố cáo tham nhũng

Biểu tình ở Bratislava vào tháng 3-2018 -Ảnh: Spectator

Chỉ riêng ngày 9-3-2018, hàng chục ngàn người đã xuống đường biểu tình ở thủ đô Bratislava tố cáo tham nhũng, chỉ trích phản ứng bị động của chính quyền đối với vụ sát hại nhà báo và đòi tổ chức điều tra độc lập.

Tại đất nước với dân số 5,4 triệu dân, đây là cuộc biểu tình lớn chưa từng thấy. Nhiều ý kiến phẫn nộ khẳng định nếu cảnh sát có phản ứng sớm, Ján Kuciak đã không chết.

Kỳ tới: Nữ nhà báo Lyra McKee giữa làn tên mũi đạn

Những pha thót tim trên hành trình làm điều tra của nhà báo nữ

TTO - Sau khi lái xe lòng vòng, ông Đ. đưa tôi đến quán bar nằm trên một tòa nhà cao chót vót. Qua nhiều lần bị ông ta cắt đuôi, người bạn mà tôi nhờ đi theo bảo vệ đã bị mất dấu.