Nhà thờ Bùi Chu là một nhà thờ Công giáo Roma, tọa lạc ở xã Xuân Ngọc, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Bùi Chu là nhà thờ chính tòa của giáo phận Bùi Chu. Đây còn là nơi an nghỉ của 5 giám mục đã từng cai quản giáo phận - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Dự kiến chỉ còn chục ngày nữa, nhà thờ chính tòa Bùi Chu (xã Xuân Ngọc, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định) với tuổi đời 134 năm được đánh giá là có lối kiến trúc ‘độc nhất vô nhị’ ở Việt Nam khi kết hợp giữa nghệ thuật kiến trúc Baroque và Việt Nam sẽ hạ giải.

Theo một nữ thợ mộc đang làm việc tại lán dựng tạm bên cạnh nhà thờ Bùi Chu để chế tác đồ gỗ cho nhà thờ mới thì mấy ngày qua du khách thập phương kéo đến thăm nhà thờ rất đông, đặc biệt là mấy ngày nghỉ lễ.

Không chỉ có người dân đến thăm, mấy hôm nay nhà thờ Bùi Chu còn đón nhiều đoàn kiến trúc sư, các nhiếp ảnh gia, phóng viên báo chí và cả những đoàn cán bộ di sản đến tìm hiểu về nhà thờ được đánh giá là di sản kiến trúc nghệ thuật và văn hóa rất giá trị của Việt Nam, xứng đáng thuộc hàng di sản kiến trúc cấp quốc gia.

Một đại diện của UBND xã Xuân Ngọc cho biết trong sáng 2-5, cán bộ xã này đã dẫn một đoàn cán bộ di sản cấp trên tới khảo sát hiện trạng của ngôi nhà thờ. Cũng là một giáo dân, vị đại diện này cho biết các giáo dân đều rất ủng hộ việc xây nhà thờ mới, bản thiết kế nhà thờ mới đã được các đức cha gửi tới các hộ dân từ gần năm nay.

Ông này tiết lộ ngôi nhà thờ mới sẽ được xây dựng bằng gỗ lim được nhập khẩu từ nước ngoài, trị giá khoảng 200 tỉ đồng.

"Nhà thờ mới sẽ to đẹp hơn nhà thờ cũ. Nhà thờ cũ là di sản với các vị kiến trúc sư thôi, còn với chúng tôi nó đã cũ nát, không an toàn", vị cán bộ UBND xã Xuân Ngọc nói.

Ông này cũng cho biết việc xây dựng nhà thờ đã được các cha chuẩn bị từ 3 năm trước nhưng đến nay mới mua đủ lượng gỗ cần thiết cho việc xây nhà thờ mới chứ không phải vì vấn đề tài chính nên chậm khởi công.

Hiện trước mặt nhà thờ Bùi Chu là một lán rộng khoảng 100m2 chứa đầy những thân gỗ lim lớn đang được chế tác để chuẩn bị đưa vào ngôi nhà thờ mới.

Theo bảng thông tin được dựng tại nhà thờ Bùi Chu thì Bùi Chu là giáo xứ đầu tiên của Giáo phận Bùi Chu, trở thành xứ đạo vào năm 1670. Nhà thờ được xây dựng vào cuối thế kỷ XIX, khánh thành vào năm 1885, dài 78m, rộng 27m, cao 15m.

Nhà thờ Bùi Chu được xây dựng theo phong cách kiến trúc Baroque dưới thời Pháp thuộc bởi giám mục Wenceslao Onate Thuận (1884) với chiều dài 78m, rộng 22m, cao 15m - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Theo quan sát của phóng viên Tuổi Trẻ Online ngày 2-5, công trình phủ rêu mốc trên tường phía ngoài nhưng bên trong của nhà thờ khá lộng lẫy, choáng ngợp bởi nhiều yếu tố kiến trúc độc lạ và hàng cột gỗ lim lớn trên bệ đá.

Đặc biệt, những hình ovan 3 lá trên trần với nhiều chi tiết cầu kỳ là một biến thể độc đáo của kiến trúc Thiên Chúa giáo, có vẻ ít thấy ở các nhà thờ Việt Nam. Hình ảnh này vừa thể hiện đường nét Baroque cổ kính vừa thể hiện nét phương Đông tạo ra không gian đa dạng, phù hợp với nơi chốn mà nó tồn tại.

Theo TS.KTS Nguyên Hạnh Nguyên - Đại học Kiến trúc TP. HCM, có điều lạ lùng này là do cha xứ xây dựng nhà thờ chánh tòa Bùi Chu là một người Tây Ban Nha, ông giám sát rất kỹ bản thiết kế và đã đưa các kiến trúc Baroque, Tây Ban Nha vào. Đặc biệt, ông còn kết hợp những yếu tố nghệ thuật của Việt Nam như các yếu tố hoa văn, họa tiết trang trí trên tường, trên trần…

Theo KST Cao Thành Nghiệp, một giá trị đặc sắc nữa của nhà thờ Bùi Chu là trần nhà thờ chủ yếu làm bằng vật liệu địa phương, trong đó có dùng vôi rơm tạo những vòm cong thoáng nhẹ, phù hợp với khí hậu nhiệt đới miền Bắc…

Công nghệ xây dựng của công trình này cũng rất đặc sắc với khung nhà bằng tường gạch chịu lực kết hợp những hàng cột gỗ lim đặt trên những bệ đá điêu khắc tinh xảo. Trần được làm bằng hỗn hợp vôi rơm và vật liệu địa phương.

Theo cảm quan thì có thể nhận thấy kết cấu khung chịu lực của nhà thờ vẫn còn tốt nhưng phần mái bị thấm dột khiến một số góc trần mái bị bong tróc, nứt nhẹ.

Xem những hình ảnh của nhà thờ Bùi Chu: 

Theo Luật di sản văn hóa, khi các di tích, trong đó có các nhà thờ, chưa được xếp hạng di tích các cấp thì sẽ không được bảo vệ theo luật. Điều này đồng nghĩa với việc trùng tu hay hạ giải để xây mới các nhà thờ hoàn toàn thuộc quyền của giáo dân và các cha xứ - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Người dân địa phương chia sẻ cốt nền của nhà thờ khá thấp, nên vào mùa mưa khi mực nước lên cao nhà thờ Bùi Chu thường xuyên bị nước tràn vào - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Sự xuống cấp của nhà thờ Bùi Chu có thể nhìn thấy rõ tại một góc máy từ trên cao, khí hậu vùng miền biển khá khắc nghiệt nên khiến cấu tạo vật chất của nhà thờ bị ảnh hưởng - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Bên ngoài nhà thờ nhiều khu vực đã bị xuống cấp, vôi vữa bong tróc ẩm thấp - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Phía trong nhà thờ Bùi Chu với nét đặc trưng theo phong cách kiến trúc Baroque - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Giáo phận Bùi Chu hiện nay nằm gọn trong tỉnh Nam Ðịnh với diện tích khoảng 1.350km2, bao gồm sáu huyện (Xuân Trường, Giao Thủy, Hải Hậu, Nghĩa Hưng, Trực Ninh, Nam Trực) và khu vực xứ Khoái Ðồng cùng khu vực phía nam sông Đào (các xã Nam Phong, Nam Vân và phường Cửa Nam) của thành phố Nam Ðịnh. Tòa giám mục giáo phận đặt tại xã Xuân Ngọc, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Những cột gỗ lim cỡ lớn tại nhà thờ Bùi Chu còn khá chắc chắn - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Những hình ovan 3 lá trên trần nhà thờ là biến thể của Thiên Chúa giáo, hiếm thấy ở các nhà thờ Việt Nam với nhiều chi tiết cầu kỳ là dấu ấn nhận biết ngôi thánh đường này. Hình ảnh kết hối ba hình ovan vừa thể hiện đường nét Baroque cổ kính, vừa thể hiện nét phương Đông tạo ra không gian đa dạng. - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Các em nhỏ tham dự giờ cầu nguyện vào buổi trưa, tuy là giáo xứ có diện tích nhỏ nhất ở Việt Nam (khoảng 1.350km²) nhưng Giáo xứ Bùi Chu có số lượng cũng như mật độ tín hữu khá cao. Năm 2017, giáo xứ có số giáo dân là 412.539 người - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Phần trần nhà thờ bị hư hại với nhiều chỗ mục nát, đây chính là nỗi lo lắng lớn nhất của các giáo dân khi dự thánh lễ - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Phía ngoài của nhà thờ Bùi Chu, theo thông tin từ trang thông tin điện tử của Giáo phận Bùi Chu, giáo xứ quyết định hạ giải để đại tu nhà thờ Bùi Chu, một trong những nhà thờ lâu đời và đẹp nhất Nam Định vào ngày 13-5 tới. Thay vào đó là xây mới một nhà thờ - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Khung nhà thờ được làm bằng tường gạch chịu lực kết hợp những hàng cột gỗ lim đặt trên những bệ đá điêu khắc tinh xảo. Trần được làm bằng hỗn hợp vôi rơm và vật liệu địa phương để tạo độ bền và nhẹ - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Đến chiều 2-5, mọi công tác chuẩn bị cho bị việc hạ giải nhà thờ Bùi Chu đã cơ bản được hoàn tất, các cột gỗ lim cỡ lớn cũng đã được tập kết - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH

Hơn 20 kiến trúc sư, nhà bảo tồn gửi đơn xin ‘cứu xét' nhà thờ Bùi Chu

TTO - Hơn 20 kiến trúc sư, nhà bảo tồn di sản đã soạn 'đơn đề nghị cứu xét' kiến nghị tạm dừng phá dỡ nhà thờ Bùi Chu để chờ đánh giá toàn diện của Hội đồng di sản quốc gia.