Nhà khoa học chờ tiền, tiền chờ nhà khoa họcChi 15.000 tỉ đồng: hiệu quả đến đâu?

Phóng to

Bộ trưởng Bộ Khoa học - công nghệ Nguyễn Quân đối thoại với các tài năng trẻ.

Đó là những chia sẻ của Bộ trưởng Bộ Khoa học - công nghệ Nguyễn Quân trong buổi đối thoại với các tài năng trẻ Việt Nam chiều 23-12 tại Hà Nội.

Kinh phí eo hẹp

Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng các doanh nghiệp Việt Nam chưa quan tâm đến khoa học công nghệ, cơ quan nhà nước gần như chưa làm tròn trách nhiệm với khoa học công nghệ, việc sử dụng kinh phí trong hoạt động khoa học công nghệ chưa hiệu quả và không đúng mục đích.

Nhiều địa phương không có kinh phí phải sử dụng tiền của khoa học công nghệ để làm vành đai, khắc phục hậu quả thiên tai lũ lụt…

Trên thực tế, cán bộ khoa học Việt Nam là đối tượng chịu nhiều thiệt thòi trong giới làm công ăn lương của nhà nước, ngoài lương cơ bản không có thêm bất kỳ phụ cấp nào dẫn đến còn nhiều khó khăn.

“Làm khoa học ở đất nước ta còn nhiều khó khăn lắm, ai cũng nói quan trọng phải trọng dụng, ưu đãi nhưng hầu như không có ai làm gì. Chính chúng ta phải tạo niềm tin và bằng thành tựu chúng ta sẽ làm cho Nhà nước tin vào khả năng của chúng ta” - Bộ trưởng Quân nói.

Dẫn chứng về những tồn tại trong khoa học công nghệ, bộ trưởng thống kê Việt Nam có 18.000 tiến sĩ, 10.000 phó giáo sư, hơn 36.000 thạc sĩ nhưng số lượng bài báo đăng trên tạp chí quốc tế về nghiên cứu khoa học của ta chưa cao, còn thua nhiều nước.

Nguyên nhân chính là do kinh phí để thực hiện quá cao, không phải nhà khoa học nào cũng có đủ nguồn lực để đăng ký sáng chế. Như ở Hoa Kỳ muốn đăng ký sáng chế phải tốn kém đến 3.000 USD từ thuê công ty tư vấn đến giúp làm hồ sơ...

Nguyên nhân nữa dẫn đến khó khăn trong hoạt động khoa học công nghệ chính là đầu tư xã hội cho khoa học công nghệ còn thấp. So với các nước trong khu vực ASEAN, cụ thể đầu tư xã hội cho khoa học công nghệ của Trung Quốc gấp 6-7 lần đầu tư xã hội cho khoa học công nghệ ở Việt Nam.

Đổi mới cơ chế quản lý

Theo bộ trưởng, để phát triển khoa học công nghệ, Bộ Khoa học - công nghệ đã xây dựng bộ luật khoa học công nghệ mới được Quốc hội thông qua, trong đó đổi mới cơ chế quản lý khoa học công nghệ, trọng tâm là đổi mới cơ chế tài chính, hạn chế đề tài nghiên cứu nằm trên ngăn kéo, chuyển sang cơ chế đặt hàng các đề tài có tính ứng dụng cao. Đồng thời đổi mới hoạt động theo cơ chế quỹ, có quỹ phát triển KHCN, khoán chi đến sản phẩm cuối cùng.

Ngoài ra, cần có chính sách ưu đãi cụ thể với cán bộ khoa học. Các tài năng trẻ được nhận giải thưởng Quả cầu vàng cũng như các giải thưởng quốc gia khoa học kỹ thuật khác đều đáp ứng tiêu chí để ưu đãi. Được Nhà nước ưu tiên trong việc giao nhiệm vụ khoa học công nghệ cấp nhà nước, ưu tiên thành lập nhóm nghiên cứu mạng, giao kết quả nghiên cứu, quyền sở hữu quyền sử dụng, hỗ trợ kinh phí để công bố kết quả nghiên cứu trên tạp chí quốc tế, đăng ký sở hữu trí tuệ để được bảo hộ…

“Với đổi mới này sẽ có thay đổi lớn mang tính đột phá giúp các nhà khoa học có thể sống bằng trí tuệ của mình, sống bằng kết quả nghiên cứu của mình; có cổ phần không khiêm tốn trong các doanh nghiệp và có thể dùng luôn sản phẩm của mình để làm vốn tự sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, tinh thần đổi mới của khoa học công nghệ đòi hỏi không chỉ có sự thay đổi nỗ lực của bộ mà những người quản lý đầu tư, quản lý về nhân lực và sự quan tâm đồng bộ của hệ thống chính trị là yếu tố cần thiết” - ông Quân khẳng định.