Cô Beatrice Fihn (phải), giám đốc điều hành của ICAN cùng một thành viên của tổ chức vui mừng sau khi biết giành được Nobel Hòa bình 2017 - Ảnh: REUTERS

Cũng nằm trong dự đoán, liên minh các tổ chức phi chính phủ toàn cầu chống vũ khí hạt nhân là Chiến dịch quốc tế giải trừ vũ khí hạt nhân (ICAN) đã được tôn vinh với giải Nobel Hòa bình 2017.

Chủ tịch Ủy ban Nobel của Na Uy, bà Berit Reiss-Andersen tuyên bố giải thưởng trao cho tổ chức ICAN "vì công việc của họ nhằm hướng sự chú ý đến những hệ quả mang tính thảm kịch cho nhân loại nếu xảy ra việc sử dụng vũ khí hạt nhân và cho những nỗ lực của họ nhằm đi đến việc ký kết hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân".  

Hiệp ước mới về cấm vũ khí hạt nhân, được 122 thành viên LHQ thông qua hồi tháng 7 vừa qua. Tuy nhiên Hiệp ước này bị đánh giá là mang tính biểu tượng là chính bởi 9 quốc gia hạt nhân đã không tham gia vào hiệp ước. 

Chính vì thế, trong phần thông báo của Ủy ban Nobel Na Uy có lời kêu gọi các cường quốc hạt nhân nên có những "cuộc thương lượng nghiêm túc" để đi đến việc loại trừ hoàn toàn vũ khí hạt nhân.

Bình Nhưỡng luôn cho rằng mình có quyền theo đuổi chương trình hạt nhân bởi đó là cách hiệu quả để bảo vệ chủ quyền đất nước - Ảnh: REUTERS

Theo hãng tin Reuters, người phát ngôn của ICAN nhanh chóng lên tiếng cho biết giải thưởng Nobel Hòa bình chính là sự nhìn nhận công việc của các thành viên tham gia cuộc vận động suốt nhiều năm qua, đặc biệt là nhóm THE HIBAKUSHA, bao gồm những người Nhật sống sót sau vụ ném bom hạt nhân của Mỹ xuống đất Nhật.  

Có thông tin trang web của ICAN đã bị sụp mạng ngay sau khi có thông tin liên minh tổ chức này được vinh danh. 

Việt Nam đã ký hiệp ước

Hôm 22-9 vừa qua, theo thông cáo của Bộ Ngoại giao VN, thay mặt nhà nước Việt Nam, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đã ký Hiệp ước Cấm vũ khí hạt nhân tại trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York (Mỹ) nhân kỳ họp đại hội đồng của LHQ.

Như vậy, Việt Nam trở thành một trong hơn 50 nước ký hiệp ước đầu tiên trên thế giới có tính ràng buộc pháp lý về việc cấm vũ khí hạt nhân. 

Hiệp ước vừa được hoàn tất tháng 7 vừa qua với các điều khoản cấm các nước thành viên phát triển, thử nghiệm, sản xuất, chế tạo, tàng trữ, sử dụng hoặc đe doạ sử dụng vũ khí hạt nhân. Các nước thành viên cũng phải cam kết không cho các quốc gia đồn trú, lắp đặt hoặc triển khai vũ khí hạt nhân trên lãnh thổ và tại các khu vực trong phạm vi tài phán và kiểm soát của mình.

Cô Beatrice Fihn, giám đốc điều hành của ICAN cùng diễn viên Mỹ Michael Douglas cũng là Đại sứ hòa bình của LHQ trong buổi họp báo về giải trừ vũ khí hạt nhân tổ chức tại trụ sở của LHQ ở châu Âu vào ngày 12-5-2016 ở Geneva, Thụy Sĩ - Ảnh: REUTERS

Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres từng nhấn mạnh rằng các quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân có trách nhiệm đặc biệt phải đi đầu bằng những biện pháp cụ thể, trong đó có cả những bước đi đã được nhất trí ở nhiều hội nghị khác nhau nhằm đánh giá lại Hiệp ước Cấm Phổ biến Vũ khí Hạt nhân  (NPT).

Theo ông Guterres, những chiến dịch đầy tốn kém để hiện đại hóa vũ khí hạt nhân cộng với việc thiếu kế hoạch giảm kho vũ khí ngoài Hiệp ước Giảm vũ khí hạt nhân chiến lược (START) giữa Nga và Mỹ khiến cho tiến trình giải giáp hạt nhân trên toàn cầu khó đạt được tiến triển. 

Tổng thư ký LHQ cũng cảnh báo không nên viện cớ điều kiện an ninh để biện minh cho việc không thực hiện các sáng kiến giải giáp hạt nhân.  

Giải Nobel Hòa bình 2017 là giải thứ 98 được trao cho đến nay. Đến giờ có 318 ứng viên và có rất nhiều đồn đoán thiên về Giáo hoàng Francis và Thủ tướng Đức Angela Merkel.

Nhưng trên thực tế không ai biết danh tính của 318 ứng viên và theo luật chơi, các danh tính ứng viên chỉ được công bố theo luật bảo mật 50 năm.

Một ủy ban 5 thành viên do Quốc hội Na Uy chọn lựa sẽ có trách nhiệm chọn ra người xứng đáng.

Sau phiên họp đầu tiên, các thành viên này đã đưa vào danh sách rút gọn còn khoảng 20 ứng viên sáng giá nhất cho giải thưởng.

Ủy ban chấm giải phải đạt thống nhất đối với ứng viên được chọn trao giải; trong trường hợp không thống nhất thì sẽ không công bố giải thưởng.

Kể từ khi giải Nobel Hòa bình được trao vào năm 1901 đã có 19 lần người ta không chọn được người xứng đáng.

Khác với các giải Nobel còn lại, giải Nobel Hòa bình sẽ được trao ở thủ đô Oslo của Na Uy.

Tượng Alfred Nobel - Ảnh: AFP

Năm nay, trong bối cảnh thế giới lo lắng về một cuộc chay đua vũ trang hạt nhân mới, các chuyên gia cũng đã phỏng đoán khả năng giành chiến thắng thuộc về cuộc chiến chống hạt nhân.

"Ủy ban Nobel Hòa bình hẳn sẽ tạo ra tiếng vang lớn nếu dám trao giải cho các nỗ lực đạt thỏa thuận hạt nhân với Iran" - ông Asle Sveen, nhà nghiên cứu lịch sử giải Nobel, nhận định với hãng tin AFP.

Tuy nhiên điều khiến không ít người băn khoăn chính là việc chính quyền Washington đã bắn tiếng xem lại thỏa thuận này và chính quyền Tehran cũng hồi đáp bằng động thái cứng rắn đòi rút khỏi thỏa thuận.

Một số ứng viên được kể tên khác chính là các tổ chức tầm cỡ quốc tế có những đóng góp xuyên suốt nhiều năm qua như liên minh tổ chức phi chính phủ ICAN (Chiến dịch quốc tế giải trừ vũ khí hạt nhân) hoặc Cao ủy LHQ về người tị nạn (HCR) - tổ chức từng nhận Nobel Hòa bình các năm 1954 và 1981.

Huy chương vàng của giải thưởng Nobel - Ảnh: AFP

Dẫu danh sách các ứng viên được giấu kín, nhưng những người được phép giới thiệu ứng viên cho ủy ban Nobel (như các nghị sĩ, bộ trưởng các nước, những người từng đoạt giải Nobel, các giáo sư đại học...) cũng luôn tìm cách tiết lộ tên tuổi ứng viên do mình chọn lựa. 

Vì thế nhóm Mũ nồi trắng chuyên hoạt động vì nhân đạo trong cuộc nội chiến ở Syria, Giáo hoàng Francis và Thủ tướng Đức Angela Merkel cũng được phỏng đoán là ứng viên sáng giá.

Năm ngoái, tổng thống Colombia Juan Manuel Santos đã được vinh danh bởi những nỗ lực của ông nhằm đem lại hòa bình cho đất nước sau nhiều năm nội chiến tàn khốc.

Giải Nobel Hòa bình thường mang tầm vóc chính trị lớn. Năm 1963, mục sư Martin Luther King từng có bài phát biểu chấn động "Tôi có một giấc mơ" tại Washington để tố cáo tình trạng phân biệt sắc tộc tệ hại ở nước Mỹ. Năm sau ông đoạt giải Nobel Hòa bình.

Năm 1990, nhà lãnh đạo Liên xô Mikhaïl Gorbachov được tưởng thưởng nhờ những nỗ lực chấm dứt chiến tranh lạnh trên thế giới.

Năm 1991, tổng thống Nam Phi Frederik de Klerk đã chấm dứt chế độ apartheid ở đất nước mình. Hai năm sau đó, lãnh tụ của người da đen ở Nam Phi Nelson Mandela cùng tổng thống de Klerk đã được vinh danh.