Phóng to

Nhà văn Sơn Nam: " Tôi rất vui. Tôi nghĩ, làm tượng phải để cho công chúng coi chứ không phải để cho tôi coi"

Ngày 7-3, tổng công ty du lịch Sài Gòn khánh thành tượng chân dung nhà văn Sơn Nam tại làng du lịch Bình Quới 1 (Thanh Đa), để ghi nhận đóng góp của ông đối với nền văn hóa phương Nam. Chúng tôi vừa có cuộc trò chuyện thú vị với ông.

* Ông đã bắt đầu viết như thế nào? Tại sao những tác phẩm văn học cũng như khảo cứu của ông đều hướng về con người, lịch sử, văn hóa, địa lý …của vùng đất phương Nam?

- Tôi bắt đầu viết từ những năm đầu của thập niên 50, viết trong khu kháng chiến. Tác phẩm của tôi chỉ được công chúng biết đến nhiều khi được in và phát hành ở Sài Gòn. Từ năm 1955, Hương rừng Cà Mau được đăng tải nhiều kỳ trên báo Nhân loại. Tôi định hướng ngay từ buổi đầu đến với nghề viết: viết về cuộc khẩn hoang miền Nam. Cả đời tôi đã đi theo định hướng đó và bây giờ vẫn tiếp tục…định hướng như vậy vì tôi đã sinh ra, lớn lên và sống ở vùng đất U Minh.

Cuộc khẩn hoang miền Nam của chúng ta là một cuộc khẩn hoang rất đặc biệt - cuộc khẩn hoang hiền lành nhất so với ba cuộc khẩn hoang khác của thế giới, không tranh đoạt, không bắn giết…Những người đi khẩn hoang là những nông dân chất phát, ít chữ

Tôi quan niệm: Viết văn để viết văn, để yêu nước chứ không nhằm một mục đích nào khác. Văn nghệ khác với văn hóa thông tin. Muốn viết văn tốt, cần phải khảo cứu. Miền Nam chưa có lịch sử, cho nên tôi phải khảo cứu về con người và vùng đất Nam bộ thì mới có thể viết về con người và vùng đất đó…

* Với 3 tập hồi ký và trên 30 đầu sách văn học và khảo cứu được công chúng yêu thích (Hương rừng cà mau, Âm dương cách trở, Ngôi nhà mặt tiền, Biển cỏ miền tây, Lịch sử khẩn hoang miền Nam, Bến Nghé xưa, Gia định xưa…), ông có hài lòng với những gì mình đã viết? Tác phẩm nào là tác phẩm ông tâm đắc nhất?

- Tôi ưng ý tác phẩm của mình là một chuyện, công chúng có thích tác phẩm đó hay không, lại là chuyện khác. Vấn đề là, sự ưng ý của tôi và sự yêu thích của công chúng phải gặp nhau. Tôi nghĩ, đời một người viết chỉ cần đề lại một tác phẩm hay, có ý nghĩa là đủ. Cụ Nguyễn Đình Chiểu chỉ cần một Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc là đủ.

* Không chỉ là một nhà văn, nhà khảo cứu mà ông còn như một pho tư liệu sống về con người, văn hóa, địa lý, lịch sử,..của vùng đất phương Nam. Làm thế nào ông có thể đạt được điều đó?

- Như đã nói, tôi sống, viết và làm việc có định hướng. Tôi tập trung tất cả sức lực và thời gian cho công việc mình theo đuổi, đến mức không làm tròn trách nhiệm của một người cha đối với con cái…Cả đời tôi đọc sách - các loại sách về phong tục, tập quán và văn học tiếng Pháp. Tôi tiếp cận và thâm nhập thực tế cuộc sống của người dân Nam bộ…

* Con người Nam bộ đã hiện ra trong tác phẩm của ông với những tính cách rất đẹp, rất đặc biệt. Theo thời gian, dường như những tính cách của người miền Nam giờ đã thay đổi, biến dạng…ông có e ngại những tính cách đẹp đó sẽ mai một theo sự biến động của xã hội?

- Đúng là sự biến đổi của xã hội đã ảnh hưởng và làm thay đổi tính cách của con người miền Nam. Xưa kia, người miền Nam có hai ưu điểm lớn: làm kinh tế giỏi và không thích làm quan. Bây giờ, một số người miền Nam, đáng nói là giới trẻ, lại thích làm quan! Tuy nhiên, tôi không bi quan bởi tôi nghĩ, bản chất Nam bộ sẽ không bao giờ mất đi.

*Theo ông, nơi nào của TP.HCM đáng được xem là phố cổ của SG?

- Đó là Gò Vấp. Xét ở nhiều khía cạnh như kiến trúc, tôn giáo, ẩm thực…, Gò Vấp xứng đáng là phố cổ SG. Gò Vấp có nhiều kiến trúc cổ như các đình, chùa, miếu…Gò Vấp tập trung nhiều tu sĩ và đạo tỳ, có đủ các món ăn ngon của đất phương Nam. Dân Gò Vấp làm từ thiện nhiều, nổi tiếng là bà Lệ Phát ở chùa Châu An. Thích làm từ thiện là một đặc điểm của dân khẩn hoang. Gò Vấp cũng có chùa Nghệ sĩ, một hiện tượng độc đáo, chỉ có ở VN…

* Không chỉ khảo cứu, viết văn, ông còn có nhiều năm viết báo. Ông nghĩ gì về sự khác biệt và mối tương quan giữa nghề văn và nghề báo?

- Trước 1975, tôi đồng thời viết cho bảy tờ báo. Sau năm 1975, tôi tiếp tục công tác với nhiều tờ báo. Thật ra, tôi mê viết văn hơn viết báo và với tôi, viết văn bao giờ cũng là trọng tâm. Tôi viết báo để kiếm sống và để giải trí… Báo và văn là hai nghề khác nhau , đừng tưởng hễ viết báo hay là có thể viết văn hay và ngược lại…Người viết báo cuối đời còn lại cái tên, có mấy độc giả nhớ cả bút danh lẫn tác phẩm. Một điểm khác biệt nữa: nhuận bút báo bao giờ cũng cao hơn nhuận bút văn.

* Thời gian gần đây, đôi khi báo, đài đã vẽ nên một hình tượng Sơn Nam có vẻ nhếch nhác, khổ sở…ông có đồng tình với điều đó?

- Các nhà báo, nhà đài viết và dựng về tôi như vậy, có lẽ cũng xuất phát từ lòng tốt dành cho tôi. Tôi xin cảm ơn . Nhưng họ đã không hiểu hết về tôi !

* Gần 80 tuổi, trải qua một đời dài với nhiều biến động, hạnh phúc lớn nhất mà ông cảm nhận được là gì? - Với tôi, hạnh phúc lớn nhất là không gây thù chuốc oán với ai, không ai ghét mình…(Nếu lỡ người ta oán ghét mình thì cũng đành cam chịu!) Gần đây, tôi cũng vui khi làm được một số việc từ thiện nho nhỏ trong khả năng cho phép…vui vì thấy mình đem lại niềm vui cho người khác.

* Cuộc sống hiện nay và sinh hoạt hàng ngày của ông như thế nào?

- Tôi hiện sống cùng các con nhưng tự lo cho kinh tế của bản thân. Gần đây tôi ít viết báo, hầu như không viết. Tôi đủ sống bằng nhuận bút của những cuốn sách cũ. Thật ra, nhu cầu vật chất của tôi rất khiêm tốn. Ăn một đĩa cơm bình dân từ 4000 đến 7000 đ, tôi cũng thấy ngon. Mỗi buổi sáng tôi thức dậy lúc 6g30, sau đó ra quán cafe ở nhà truyền thống quận Gò Vấp. Nơi đây đã trở thành một điểm hẹn để tôi gặp gỡ bạn bè, giới báo chí…

Sau 8g, tôi lên xe ôm để bắt đầu một ngày dong ruỗi ngẫu hứng với bạn bè, người dân…đi để tìm niềm vui và cũng để giao lưu, học hỏi, thâm nhập cuộc sống…Chiều tối, tôi mới trở về nhà. Ở tuổi này rồi, tôi cho phép mình tự do, cái gì vui, cái gì thích làm thì làm…Tôi hướng đến và ngày càng tin vào giá trị và sự cần thiết của văn hóa tâm linh đối với đời sống con người.